Ciencia, crenzas e científicos

2014/05/06 Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia

• Giza zientziak
• Etika

Recentemente o Ministerio de Sanidade británico deu a coñecer o impacto dunha campaña sobre vacinas. De feito, alí está moi estendido que as vacúas incrementen o risco de autismo e moitos rexeitan a vacinación infantil. Ante esta situación, o Ministerio de Sanidade realizou una campaña informativa que agora analiza o impacto da campaña. O resultado é que conseguiron o contrario do que querían, é dicir, que tras recibir información, as vacinas están máis convencidas de que son malas. Así, o Ministerio británico de Sanidade chegou á conclusión de que informar é contraproducente e debe cambiar a estratexia.

Aínda que nun principio pareza estraño que a campaña teña ese resultado, hai tempo algúns científicos déronse conta de que é una práctica habitual. Psicólogos e neurocientíficos explicaron que cando recibimos nova información, tendemos a manter as crenzas que tiñamos. É máis, se a nova información desborda o que pensamos, tendemos a razoar, pero nese razoamento somos capaces de interpretar a información de acordo cos nosos prexuízos ou conviccións. É dicir, utilizamos a nova información paira reforzar a nosa percepción. Exactamente igual que coa campaña de vacinacións. E o mesmo ocorre con outros temas como o cambio climático, a evolución ou o fin do mundo.

Utilizando o imaxinario a través da resonancia magnética, os neurocientíficos demostraron que, ao razoar, as emocións inflúen necesariamente e, ademais, aparecen antes de ser conscientes. Aínda que con pouca marxe, milisegunda, antes do pensamento consciente aparecen as nosas emocións a favor ou en contra das persoas, cousas e ideas. Segundo os científicos, este mecanismo cerebral foi moi beneficioso paira a supervivencia da nosa especie, xa que nos permitiu reaccionar rapidamente ante inimigos ou imprevistos.

Así somos. Baseámonos no razoamento, pero antes da razón aféctannos as emocións. Está ben. Que pasa cos científicos? A eles pasaralles o mesmo, porque son persoas. Sabendo isto, adoptan medidas paira eliminar as consecuencias das crenzas e crenzas nas investigacións?

Pois ben, segundo os artigos e opinións publicados en revistas científicas e blogs, non parece que a cuestión estea totalmente diluída. Por exemplo, nun artigo publicado en 2012 na revista Nature, Daniel Sarewitz, director do Consorcio de Ciencia e Política da Universidade de Arizona, denuncia a existencia de erros no control dos efectos. Na súa opinión, o problema é que na actualidade búscanse resultados positivos e se o resultado é contrario ao esperado ocúltase ou se retira.

Segundo Sarewitz, esta tendencia pon en perigo o valor das investigacións e supón una perda de credibilidade na sociedade. Por iso, aínda que recoñece que non hai una solución sinxela, reivindica que hai que buscala.

O discurso de Sarewitz recolleu opinións tanto a favor como en contra, e a comunidade científica segue discutindo sobre este tema. Polo menos, a maioría coinciden en que garantir a corrección dos resultados é clave paira manter a credibilidade da ciencia na sociedade.

 

Publicado no diario Berria.