“Eu non quero facer una carreira. Eu quero facer boa ciencia”

2020/11/06 Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia Iturria: Elhuyar aldizkaria

• Osasuna
• Etika
• Berdintasuna
• Biologia
• Genetika
• Mikrobiologia
• Elkarrizketak

Koldo Garcia Etxebarria é coñecido como Koldotxu e, como suxire este diminutivo, é próximo e humilde, moi sociable. Está moi lonxe, por tanto, do estereotipo do investigador frío e afastado, e deixa claro, verbalmente e por acción, que non se axusta a certos valores e comportamentos que premia o sistema de investigación.

Desde o principio foi sincero co seu pensamento. Por exemplo, cando decidiu estudar bioloxía, poucos entenderon por que. Crían que debía facer algunha enxeñaría, pero García sentía paixón pola bioloxía: “Encantábame facer microorganismos, virus e bacterias”, precisou.

Con todo, observou que non era moi bo en microbiología, pero si en xenética e pronto lle gustou: “A casualidade levoume a traballar en informática no departamento de xenética: deime conta de que non valía paira o laboratorio, pero si paira o estudo computacional”. Así empezou na xenética computacional.

En certa medida foi pioneiro nesta materia, xa que naquela época non era xeneralizada a práctica da bioloxía a través dos computadores. “Todo estaba por facer, e iso era moi excitante, pero ao mesmo tempo era difícil porque non se preguntaba a quen”. Con todo, avanzou e, como di, a súa tese pioneira en tres sentidos: “Por unha banda, no uso da bioloxía computacional (a primeira tese neste campo foi miña) e, por outro, na linguaxe, en eúscaro. E ademais foi sobre retrovirus endóxenos, polo que mantiven a miña afección inicial".

A partir de aí percorreu un camiño moi zigzagueante. Porque deixa claro que non é competitivo e que non lle interesan moitas das cousas que se piden no mundo da investigación. “E iso que trae? Que nunca tes a oportunidade de conseguir una boa bolsa e que parece que estás sen rumbo. Pero non é iso. A min gústame dicir que a miña carreira é ecléctica. Á fin e ao cabo, estudei nestes anos a animais domésticos, seres humanos e bacterias. De todo. E no campo da xenética fixen de todo: estudei o xenoma, a xenética das poboacións, a filogenética. Por tanto, que conseguín ao final? Ter una visión global”.

Di claramente: “Eu non quero facer una carreira. Eu quero facer boa ciencia, quero aprender, quero entender. E esta visión global facilítame, ademais, a colaboración con outros moitos ámbitos”.

En calquera caso, una ferramenta de divulgación

Tamén se dedica a outra actividade que non puntúa no concurso mundial de investigación: a divulgación. Tamén foi pioneiro niso, xa que o blog Dena é o primeiro sobre xenética en eúscaro. Di que dentro de facer boa ciencia é contar á xente o que fas. “Non porque conte con financiamento público e estea obrigado a render contas, senón para que todos reciban os beneficios da ciencia. Participar nos avances da ciencia é un dereito humano e é responsabilidade dos científicos facilitalo”.

Segundo García, como en moitos outros temas, a xente debería empoderarse nas ciencias paira tomar decisións. “Agora, co covid-19, estamos a ver a importancia de que todos teñamos claros algúns conceptos, paira entender que decisións hai que tomar e por que. Pero si non traballas por diante paira empoderar á xente e gañar a confianza da xente, logo non podes pedirlle nada. Noutro nivel, por exemplo, eu traballo en sanidade e necesito a participación da xente. Paira iso tamén teñen que saber en que estamos e paira que”.

Recoñece que pola súa forma de pensar e facer as cousas non conseguiu a estabilidade e un bo posto no sistema de investigación, pero satisfai plenamente o recoñecemento e apoio que lle outorga a comunidade vasca: “Séntome moi querido”, di con honestidade.

“Creo que o sistema de investigación ten secuestrada a ciencia. Pero estou contento co que fago, sempre tratei de facer boa ciencia: honesta, transparente, modesta e rigorosa. Sei que así teño que facer o dobre paira conseguir a metade, pero polo menos se que fago boa ciencia”.