Genetika
Betizua, Europako azken behi basatia, desagertzear? CAF-Elhuyar saria 2021 (Neiker Sari Berezia)
2021/04/27 Milaka urte dituen bertako behi-arraza da betizua, eta desagertzeko arriskuan dago.
Zeliakia: glutenak RNAren metilazio-patroia aldatzen duela ikusi dute lehengo aldiz
2021/03/23 Gaixotasun zeliakoa hobeto ulertzen lagundu dezakeen ikerketa bat argitaratu dute EHUko genetikariek. Orain arte, bazekiten …
“Oso aberasgarria da ikuspegi filosofikoa lantzea”
2020/12/04 Ane Velasco Bibaok genetika ikasi zuen, nahiz eta batxilergoan beste gai batzuk ere gustuko zituen: …
“Nik ez dut karrera bat egin nahi. Nik zientzia ona egin nahi dut”
2020/11/06 Koldo Garcia Etxebarria Koldotxu gisa da ezaguna, eta, txikigarri horrek iradokitzen duen moduan, gertukoa eta …
Birus-infekzioek eragina izan dezakete I motako diabetesaren sorreran
2020/06/08 EHUko ikertzaileek elkarrekintza bat aurkitu dute birus-infekzioen eta I motako diabetesa garatzeko arriskua ematen duen …Fosil plastikoak
2020/06/01 Martin Etxauri Sainz de Murieta artistak zenbait galdera proposatzen dizkio gizarteari Elhuyar aldizkariaren ekaineko zenbakian. …
CAF-Elhuyar sariek aitortza egin diete arlo zientifiko-teknologikoaren eta gizartearen arteko zubigileei
2020/04/29 Galder Gonzalez Larrañaga, Leire Sangroniz Agudo eta Josu Lopez Gazpio dira aurtengo saridunak eta Ana …
“Batzuetan frenoa jarri beharko genioke zientzialarion jakin-nahikeriari”
2020/04/29 Ikertzaile bikaina eta langile nekaezina da Ana Zubiaga genetikaria. Bere ezagutza handia umiltasun-printza batez bustitzen …
Berdeguneetatik hurbil bizitzeak menopausia atzeratzen du
2020/02/17 Europako bederatzi herrialdetan (tartean, Frantzia eta Espainia) egindako azterketa batek erakutsi duenez, berdeguneetatik hurre bizi …
Bananak eta CRISPR
2019/09/30 Bananak eta CRISPR. Bikote xelebrea. Ohiko fruta jangarri bat bata, eta genetikaren teknika iraultzaile bat …
Jokabide ez-heterosexualek ez dute loturarik gene jakinekin
2019/08/29 Genetikak jokabide ez-heterosexualean eraginik ote duen ikertzeko egin den azterketa zabalenaren arabera, ez dago erlazio …
Zer genek laguntzen digute irakurtzen?
2019/03/01 Gure egunerokotasunean guztiz txertatuta dagoen eginkizuna da irakurtzea. Batzuek gehiago, beste batzuek gutxiago, baina nork …
Distopia genetikoak: hain hurbil, hain urrun
2019/03/01 Distopiak genero literario bat dira, non etorkizuna kezkaz irudikatzen zaigun. Gizarte eta teknologiari buruz hausnartzeko …
“Sapiens ispiluaren aurrean” liburua argitaratu da, Booktegi plataforman
2019/01/25 Elhuyar aldizkarian argitaratutako hamazazpi artikulu hautatu eta ordenatu ditu Ana Galarraga Aiestaran artikuluen egileak, eta …
Afrikatik kanpoko gizaki modernoen arrasto zaharragoak aurkitu dituzte
2018/01/25 Ekialde Hurbilean aurkitutako giza aztarna berri batzuek agerian jarri dute gizaki modernoak uste zena baino …Genetika
- Genetika (greziera zaharretik ?????????, genetikos, "genitibo" eta hau ???????-etik genesis, "sorrera") izaki bizidunetan dagoen aldakortasunaren eta herentziaren zientzia da, eta biologiaren diziplinetako bat da. Izaki bizidunek bere gurasoen ezaugarriak oinordetzan hartu izana historiaurretik erabili izan da laboreak eta abereak hobetzeko, hazkuntza selektiboaren bidez. Hala ere, genetikaren zientzia modernoa Gregor Mendelen lanarekin hasi zen hemeretzigarren mendearen erdian. Mendelek ez zituen ezagutzen herentziaren oinarri fisikoak, baina, bere saioen bidez, organismoen ezaugarriak modu diskretuan heredatzen zirela frogatu zuen. Herentziaren oinarrizko unitate horiei gene deritze egun. Geneak DNAaren barnean dauden eskualdeekin bat datoz. DNA lau nukleotido-motaz osatutako kate bat da, eta nukleotido horien sekuentzia da, hain zuzen, organismoak heredatzen duen informazio genetikoa. DNA nukleotidoen segidak diren bi hari kiribilduz osatuta dago; bi harietako nukleotidoak elkarrekin lotuta daude bikoteka, DNAri eskailera kiribildu baten itxura emanez. Hari bakoitza aurkakoa den beste hariaren berdina sortzeko txantiloi gisa erabil daiteke; horixe da geneen kopiak egiteko metodo fisikoa. Geneen nukleotido-sekuentziak (kode genetikoak, alegia) aminoazido-kateak sortzeko erabiltzen ditu zelulak. Proteina bateko aminoazidoen ordena genearen nukleotidoen ordenarekin bat dator. Aminoazido-kateak proteinak hiru dimentsioetan nola tolesten diren baldintzatzen du; egitura hori, gero, proteinaren funtzioaren erantzule da. Zelulek bizitzeko behar dituzten funtzio gehienak proteinen jardunaren ondorio dira. Gene bateko DNA aldatzen bada, gene horretatik eratorritako proteinaren aminoazidoak ere aldatu egiten dira, haien forma eta funtzioa eraldatuz, eta horrek eragin sakona eduki dezake zelulan eta organismo osoan. Genetikak leku berezia betetzen du organismoen itxuran eta jokabidean, baina azken emaitza genetikaren eta ingurunearen konbinaziotik dator beti. Adibidez, geneek funtsezko eragina daukate pertsona baten altueran, baina pertsona horren elikadura eta osasuna ere, batez ere haurtzaroan, oso garrantzitsuak dira.