Capa de ozono, termómetro do clima do planeta

2000/07/23 Kortabarria Olabarria, Beñardo - Elhuyar Zientzia

• Klima

O ozono é a molécula formada polo tres átomos de osíxeno. É un gas inapreciable, sen cor e cun cheiro agradable. A molécula é oxidante e corrosiva. Pode aparecer na estratosfera ou troposfera da atmosfera terrestre e dependendo diso pode afectar dalgunha maneira ao medio ambiente. O ozono que aparece na estratosfera é beneficioso porque non deixa filtrar os raios ultravioleta que envía o Sol, polo que dá protección. Pola súa banda, o ozono troposférico é prexudicial paira o medio ambiente, xa que a esa altura convértese en contaminante.

O ozono non procede de fontes directas de contaminación, polo que se considera un contaminante secundario. Aparece ao mesturarse coa radiación solar a partir doutros contaminantes, óxidos de nitróxeno e compostos orgánicos. A natureza, en si mesma, tamén pode formar ozono troposférico ao unirse os óxidos naturais de nitróxeno, as radiacións solares, algúns compostos orgánicos e o ozono estratosférico. Por iso, a única opción paira evitar ou reducir a formación de ozono na troposfera é reducir as emisións de óxidos de nitróxeno e compostos orgánicos de orixe industrial e de transporte.

A troposfera é una das capas máis baixas da atmosfera e de 5-10 quilómetros de espesor. Nesta capa climática do planeta determínase, entre outras cousas porque as nubes fórmanse alí. O ozono troposférico é debido principalmente a reaccións secundarias en zonas moi contaminadas.

Ozono beneficioso?

Ademais dos beneficios do ozono estratosférico, algúns expertos consideran destacables as vantaxes doutro tipo. Por exemplo, un grupo de investigadores que traballa no tratamento das augas asegura que ademais de desinfectar o ozono, mata as bacterias e frea os virus. Non só iso, segundo algúns científicos que traballan no campo do medicamento, a penetración no sangue aumenta a capacidade das células paira transportar o osíxeno, á vez que pode matar os virus ou bacterias que poden haber nas células. Nos problemas circulatorios do sangue, nos casos de colitis, nalgúns tipos de cancro, fístulas, infeccións cutáneas, queimaduras, aumento da circulación sanguínea cerebral… utilízase ozono.

A pesar do seu elevado prezo que o cloro, utilizan o ozono paira potabilizar a auga. Con todo, ao ser un oxidante potente, se non se utiliza con coidado pode ser perigoso. Con todo, a emisión excesiva de ozono á auga pode causar problemas, principalmente irritacións respiratorias e pulmonares.

Ademais da potabilización da auga, utilízase paira purificar o aire e limpar os gases que xeran as augas sucias. Ao ser oxidante utilizouse paira blanquear ceras, aceites, fariñas e tecidos.

Capa picada?

A pesar da súa crecente utilización na Terra, o verdadeiro papel do ozono atópase no ceo, na estratosfera. A recollida de ozono realízase a unha altura entre 20 e 40 quilómetros, polo que esta parte da atmosfera denomínase capa de ozono. De feito, a capa de ozono estratosférico protexe á Terra dos raios ultravioleta que emite o Sol e, por tanto, de todos os seres de aquí. O Sol envía, entre outros, raios ultravioletas -UV- e este tipo de radiación pode ser nociva paira os seres en función da súa intensidade e do seu tempo de exposición.

No caso dos seres humanos, desde o punto de vista da saúde, as radiacións ultravioletas poden producir eritemas cutáneos e enfermidades oculares, ademais de causar unha deterioración do sistema inmunológico. A natureza pode frear o crecemento das plantas, incluído o fitoplancto (plantas microscópicas suspendidas na auga), polo que a vida na Terra e no mar estaría en perigo.

Por tanto, é evidente a importancia de que a capa de ozono estratosférico estea en bo estado. Una cuestión que pode ter una certa solución é, ademais, que a sociedade pode asumir se se toman as medidas necesarias. Cando o problema da capa de ozono comezou a aflorar, con todo, non se pensaba que a actividade humana tivese tanta influencia.

En 1974 dous científicos estadounidenses descubriron que algúns compostos químicos compostos de cloro, flúor e carbono, chamados CFC, son capaces de destruír o ozono. Estes compostos son de uso industrial frecuente. O freón de frigoríficos e instalacións de aire acondicionado é CFC e tamén se utiliza nalgúns aerosois e pinturas. Os descubridores tiveron que ser sometidos nun primeiro momento ás críticas das empresas que fabrican estes produtos, pero anos despois a sociedade tivo que recoñecer que a capa de ozono sobre a Antártida era cada vez menor e que o uso de CFCs tiña una gran influencia. Ademais dos CFCs, existen outros compostos que danan a capa de ozono: halones usados en extintores, HCFCs, brominas, etc. Todas estas sustancias son moi estables e poden ter una vida media superior aos 100 anos, polo que poden chegar á estratosfera cando se emiten á atmosfera. A radiación dos raios ultravioleta solares na estratosfera provoca a liberación dos átomos de cloro dos clorofluorocarburos. Estes átomos rompen a molécula de ozono liberando una molécula de osíxeno e una molécula de monóxido de cloro. As moléculas de osíxeno rompen a molécula de monóxido de cloro e libérase novamente o átomo de cloro, polo que o proceso reiníciase. O proceso é moi prexudicial, xa que un único átomo de cloro pode destruír 100.000 moléculas de ozono. O átomo de cloro repite o proceso ata que se atopa cun composto químico que pode frear.

Debido ao crecente buraco da capa de ozono, adoptáronse acordos internacionais en Viena en 1985 e en Montreal en 1987. Nesta última reunión, preto de 90 países sumáronse á metade en dous anos de produción de produtos que perforan a capa de ozono. Tomáronse máis medidas, pero o feito de que a capa de ozono da Antártida sexa cada vez máis fina non é una bo sinal.

Publicado en 7