Higgs bosoiaren zantzuak detektatuta

Ezin da erabat baieztatu, baina CERNeko LHC azeleragailuan egin dituzten esperimentuetan Higgs bosoiaren seinaleak aurkitu dituzte. Bi taldek eman dute albiste bera; detektagailu banarekin egiten du lan, ATLAS eta CMS, eta biek aurkitu dituzte bosoiaren seinaleak. Gainera, bietan antzeko masa neurtu diote partikulari, 126 eta 124 GeV/c², hurrenez hurren.

Hala ere, emaitza hori baieztatu beharra dago oraindik. CMS azeleragailuan lan egiten duen Guido Tonelli bozeramaileak oso argi esan die Nature aldizkariko albisteen zerbitzukoei: “Ez dugu bildu benetako aurkikuntza bat izateko adina datu”. Modu bertsuan hitz egin die Fabiola Gianotti ATLAS esperimentuaren bozeramaileak ere Naturekoei; ados agertu da Tonelliren iritziarekin, eta kasurik okerrenean jarri da: “Arraroa izango litzateke, baina [detektatu dugun seinalea] hondoko fluktuazio bat izan liteke”. Noizko jakingo dute aurkikuntza baieztatzen den ala ez? Bada, Bill Murray ATLAS detektagailuaren zuzendariaren arabera, 2012an egindako esperimentuek baieztatuko dute.

Zalantzarik gabe, Higgs bosoia detektatzea da gaur egungo partikulen fisikak duen helbururik handiena. Zergatik? Partikula hori existitzea beharrezkoa delako zientziak ontzat ematen duen oinarrizko partikulen teoria —alegia, eredu estandarra— zuzena izateko; eredu horrek ez du partikula-multzo osoa bakarrik esplikatzen, baizik eta baita fisikaren oinarrizko indar gehienak ere.

Atzo aurkeztu zituzten datuak itxaropena izateko modukoak dira. Baina Higgs bosoia existitzen ez bada, eredu estandarrak ezin du esplikatu zergatik duten masa partikula batzuek, ez eta zergatik ez duten horrelakorik beste batzuek ez. Indar nuklear ahula garraiatzen dutenek, W eta Z bosoiek, oso masa handia dute; eta elektromagnetismoa garraiatzen dutenak, fotoiak, masarik gabekoak dira. Hori ezin bada esplikatu, bi indar horiek batzen dituen indar orokorraren teoria, indar elektroahularena, ezin da ontzat eman, eta harekin batera fisikaren adar handi bat.

Higgs bosoiaren bilaketa bukaerara iristen ari da. Kalkulu teorikoek zioten masa-tarte jakin batean egon behar duela, eta, aurkeztu berri dituzten emaitzak baieztatzen badira, dagoeneko zehaztu dute zein den masa hori. Horrek esan nahi du fisikariek badakitela nolako esperimentuak egin behar dituzten 2012an aurkikuntza baieztatzeko.

INFORMAZIO OSAGARRIA:

Rolf Heuer, CERNeko zuzendaria: "2012ko abendurako, Higgs bosoia aurkitzea edo existitzen ez dela baieztatzea espero dut". Apirilean Elhuyar aldizkarian eta Norteko Ferrokarrilla irratsaioan egindako elkarrizketak.