É evidente que, impulsado polo crecemento económico, nas zonas máis concorridas incluímos e acumulado vehículos a motor sen criterios, controis nin limitacións. A nivel mundial incorporamos libremente aos vehículos en movemento até superar os 1.300 millóns. E non só iso, a fabricación e venda de vehículos a motor segue crecendo: No ano 2000 pasamos de fabricar 40 millóns de coches a fabricar 72 millóns en 2016.

 

A xestión dos espazos, construcións e conexións urbanas, tanto interiores como interurbanas, condicionou a existencia dun universo propio no vehículo. Ademais, a economía social perseguida pola automoción (fabricación e reparación de vehículos, investigación, número de empregos, obtención e xestión de combustibles fósiles, estradas, xestión do tráfico, seguros...) converteu a un dos grandes lobbies da sociedade. Construímos cidades paira coches e coches, e son propietarios dun gran espazo terrestre.

 

Ecolóxicos?

 

Agora vivimos e sufrimos a contaminación xerada e acumulada polo uso dos coches ao longo dos anos, e as consecuencias do cambio meteorolóxico son evidentes. En base a unha pequena esperanza, queremos actuar con urxencia para que un invento tecnolóxico sálvenos. Así, sen perder o status social adquirido e o confort de movemento, puxéronse de moda os vehículos eléctricos como salvadores da situación no centro da mobilidade sustentable. Na confianza de que no futuro as nosas cidades convértanse en máis limpas e silenciosas, empezamos a sufrir un importante bombardeo de noticias e publicidade.

 

Comezan a publicarse estudos que comparan os niveis de contaminación de vehículos diesel, gasolina e vehículos eléctricos. En ocasións, os vehículos eléctricos son os que xeran menos emisións de CO2 ao longo do ciclo de vida do produto, mentres que noutros casos oponse. Pero todos os estudos demostran que a contaminación xerada no proceso de fabricación das baterías dos coches eléctricos é equivalente á contaminación de todo o ciclo de vida. Por tanto, está claro que todo tipo de coches teñen una fonte e consumo de enerxía e que os eléctricos quedan lonxe de ser “ecolóxicos”.

 

Por outra banda, si estúdase e tense en conta a cantidade de minerais que existen paira a xeración de baterías, a xestión da reciclaxe e a segunda vida das baterías, as fontes limpas de enerxía paira o mantemento dos vehículos eléctricos, o prezo dos vehículos, a cantidade de vehículos eléctricos do futuro, etc., pódese pensar que é difícil ou imposible que o vehículo eléctrico teña una solución de transición enerxética, a menos que drasticamente redúzase o seu uso.

 

Coches fose do centro

 

Parte da solución real consiste en realizar os desprazamentos a pé ou en bicicleta sen contaminar os coches. Como dixen ao comezo do artigo, os coches foron conquistando un gran espazo das cidades, coma se fose Big Bang, até chegar a unha situación de colapso. E agora temos que impulsar un big crunch para que estes espazos redúzanse e convértanse en espazos activos paira as persoas.

 

Sen ir máis lonxe, temos algúns exemplos. Sen recorrer aos Países Baixos, Friburgo ou Copenhague, estamos preto de una cidade que tivo efectos frutíferos a través da transformación do espazo público: Pontevedra. Desde que en 1999 os coches comezaron a saír do centro da cidade, a calidade de vida dos cidadáns mellorou notablemente, entre outras cousas porque o aire que respiran é moito máis limpo e a xente pode desprazarse libremente polas rúas. Que universo queremos paira a nosa sociedade? De coches ou persoas activas?

O transporte eléctrico ten a capacidade de cambiar o mundo. Paréceche un abuso? Analicemos algúns datos. A electromovilidad ten una incidencia directa en sete dos 17 Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable. Desde o punto de vista dos territorios enriquecidos, incide na saúde e o benestar, na dispoñibilidade e non contaminación de enerxía, nas accións de protección do clima e nas cidades e comunidades sustentables. Nos territorios empobrecidos, ademais, pode promover a igualdade de xénero. Como? Por exemplo, no congreso SUM Bilbao 2019 (https://sumbilbao19.com/) presentouse a través do proxecto “Santa Ana en Cleta”, no que se fomenta a autonomía das mulleres e a inserción laboral a través de bicicletas eléctricas e convencionais, e se aposta pola erradicación da pobreza e redúcense as desigualdades. É claro, por tanto, o impacto que pode ter o transporte eléctrico paira promover evolucións positivas a nivel mundial.

 

Pero para que a evolución sexa sustentable, as transformacións deben realizarse en ámbitos como o tecnolóxico, o social e o normativo. Tecnoloxicamente, en primeiro lugar, é necesario realizar adaptacións nas redes eléctricas. Por unha banda, é necesario dimensionar adecuadamente a rede paira dar resposta aos novos dispositivos que se conectarán á rede, xa que o actual quedará pequeno. Doutra banda, é fundamental integrar as fontes de enerxía renovables na rede eléctrica actual. A dixitalización facilitará estas evolucións.

 

Dinámica e novos actores

 

Doutra banda, é imprescindible a actualización do plan urbanístico, é dicir, a creación de novas infraestruturas de recarga de dispositivos e o espazo correspondente a usuarios e servizos de transporte innovadores. Neste novo ecosistema de mobilidade que prevé tantas dinámicas e novos actores, non se pode esquecer a seguridade viaria. Na actualidade, grazas á conectividad, existe a posibilidade de compartir correctamente e en forma a información de seguridade. Por tanto, tanto os medios de transporte como as infraestruturas poderán actuar como sensores, previa identificación de situacións perigosas e adoptando medidas adecuadas paira evitar emerxencias. Isto débese principalmente ás tecnoloxías inalámbricas ITS-5G e 5G. Todas estas transformacións darán lugar á aparición de novos servizos.

 

Educación e transferencia

 

A nivel social, as claves están en educación e investigación e transferencia (I+T). En educación formal, desde as ikastolas até a universidade. Desde a cultura e os valores até as capacidades dos profesionais que afrontan os retos da transformación tecnolóxica anteriormente mencionados. Os cambios sociais lentos son máis necesarios que nunca ás persoas críticas que se dan conta da situación actual e que son conscientes da influencia dos seus comportamentos a nivel mundial, ás persoas colaboradoras e transformadoras.

 

Ademais da formación formal, son imprescindibles as xornadas e mesas redondas organizadas ao redor da electromovilidad, paira facilitar ás persoas a información dunha maneira comprensible e mediante charlas participativas.

 

A I+D consiste en transferir coñecementos da universidade ou dos centros de investigación á industria paira obter una vantaxe competitiva a través dos servizos e produtos que permitirá este novo ecosistema de mobilidade. Deste xeito, poderán adaptarse á transformación e promocionar novos negocios, aumentando as oportunidades laborais. Xa podemos ver nas nosas rúas os primeiros vestixios desta evolución: cargadores paira coches eléctricos, autobuses eléctricos, bicicletas e patinetes eléctricos… —aínda que estes últimos ás veces resultan molestos paira as persoas que se moven a pé e en cadeiras de rodas. A actualización da normativa será fundamental paira garantir os dereitos e a convivencia positiva de acódelas usuarias.