2019 Premios CAF-Elhuyar, crónica dun tren de longo percorrido

Gañadores dos premios CAF-Elhuyar 2019: Itziar Urizar Arenaza, Maider Beitia San Vicente, Iñaki Sanz-Azkue, Jesus Mari Txurruka Argarate, Izaro Zubiria Ibarguren, Iñigo González

Os Premios CAF-Elhuyar cumpriron onte 25 anos e celebraron un evento especial na sede central de CAF. Os galardóns repartíronse entre os sorrisos e as algas sacadas ao público, como testemuño da boa saúde da divulgación científica.

Os gañadores deste ano foron:

“Buscando as esferas de Dyson”, de Iñigo González de Arrieta Martínez e Iker González Cubiela. Premio ao artigo divulgativo xeneral.

“As células están online”, de Maider Beitia San Vicente e Itziar Urizar Arenaza. Mención especial.

“Paira producir leite, utilizar proteínas locais ou externas?”, de Izaro Zubiria Ibarguren. Premio Especial Neiker ao mellor traballo do sector primario.

“Aves, abellas, bichos… Pequenos gardas dos manzanales” de Iñaki Sanz-Azkue, publicado na revista Argia. Premio de xornalismo científico.

Fossil Plastics, de Martin Etxauri Sainz de Murieta. Bolsa de creación.

Jesus Mari Txurruka Argarate, profesor da UPV. Premio Elhuyar de Méritos.

 

Buscando as esferas de Dyson

O premio do artigo divulgativo xeneral foi paira os físicos biscaíños Iñigo González de Arrieta Martínez e Iker González Cubiella, coa obra “En busca das esferas de Dyson”. O seu principal obxectivo, desde o principio, foi “divertirse”. E nótase, o artigo non deixa de bailar na fronteira entre ciencia e fantasía.

“Estamos sós no universo?” é o punto de partida do artigo. “Probamos diferentes formas de atopar outras civilizacións enviando ondas de radio e outras mensaxes. De momento non responderon”, sinalan os autores. Paira atopar estas civilizacións, propoñen buscar esferas Dyson: “A esfera de Dyson é una nova tecnoloxía que polo momento non existe e que se utilizaría paira cubrir o Sol ou una estrela e aproveitar toda a enerxía desa estrela. Aproveitando esta enerxía, una civilización sería capaz de percorrer a súa galaxia. Así que si no Universo atopásemos una esfera de Dyson, significaría que existe necesariamente una civilización máis desenvolvida que nós”.

O xurado recoñeceu un gran valor á obra porque “demostra que a ciencia, ademais do mundo existente, serve tamén paira coñecer o que pode existir”.

As células están online

Ante a forte competencia na categoría de artigo xeral, o xurado decidiu dar una mención especial ao outro artigo que chegou á cabeza: “As células están online”, de Maider Beitia San Vicente e Itziar Urizar Arenaza. Ambos son investigadores da facultade de Medicamento e Enfermaría da UPV.

En opinión do xurado, o artigo fai un xogo moi interesante: utilizando redes sociais como facebook, instagram, etc. como metáfora, explican como son as comunicacións entre células. E este xogo serve de reclamo paira atraer ao lector. “Con leste simil pensamos que se entendería máis facilmente como é a comunicación entre as células”, sinalaron os autores.

Produción de leite con proteínas locais ou externas

O Premio Especial Neiker ao mellor traballo do sector primario foi paira Izaro Zubiria Ibarguren, co artigo titulado “Utilizar proteínas locais ou externas paira producir leite?”. Segundo o xurado, o traballo responde a un problema real da gandaría.

O premio foi paira mulleres baserritarras: “Fan un traballo tremendo, sen vacacións, sen convenios de traballo… Grazas a eles o noso campo e o noso patrimonio cultural están a manterse vivos”.

 

 

 

 

 

 

 

Premio ao mellor traballo baseado en tese

O certame tivo una sorpresa. De feito, o xurado decidiu declarar deserto o premio ao mellor traballo baseado na tese, xa que se recibiron moi poucos traballos e non cumprían os criterios mínimos. En calquera caso, subliñaron a importancia desta categoría e animaron a todos os que están a finalizar a súa tese doutoral a presentar o seu artigo o próximo ano.

Aves, abellas, bichos… Pequenos gardas dos manzanales

O premio de xornalismo foi paira Iñaki Sanz-Azkue, con óbraa “Aves, abellas, bichos… Os pequenos gardas dos manzanales”, publicada na revista Argia. Sanz-Azkue, profesor e membro da Sociedade de Aranzadi, recoñeceu que o premio lle deu “forza paira seguir escribindo”, “porque moitas veces non sabemos se alguén lerá os nosos artigos”.

O traballo aborda o tema da biodiversidade dunha maneira sinxela e atractiva, mostrando con detalle e con moito mimo a biodiversidade que se concentra ao redor dos manzanales. O xurado valorou o valor do que temos xunto a casa. “Canto máis diversa é a fauna no manzanal, máis posibilidades haberá de ter una mellor colleita, xa que as pragas diminuirán e aumentará a polinización”, sinalou o autor. Aproveitou paira dar as grazas á luz, pola confianza mostrada e felicitou polo 100 aniversario que se celebra este ano.

Fossil Plastics

A bolsa de creación en sociedade científica pretende impulsar proxectos que sirvan de ponte entre a ciencia e a sociedade. Este ano, o artista navarro Martin Etxauri Sainz de Murieta foi o gañador coa Obra Fossil Plastics.

O xurado sinalou que ten unha formulación moi interesante: responde a unha inquietude de hoxe, e incorpora tamén a parte persoal con gran personalidade. O obxectivo do artista é escanear en dimensións de imaxe e imprimir en impresoras 3D as superficies troncales de árbores en perigo de extinción en Euskal Herria. “Quería lembrar o que está a pasar co plástico a nivel mundial. Son xa o símbolo do Antropoceno, onde os plásticos están integrados nos sedimentos. Por iso tomo árbores e imprimo en plástico. Quero situar ao público ante esta violencia, onde as árbores tamén están feitos de plástico.Propoño implicitamente dúas preguntas: o fosil plastics, no que o plástico ocupa o lugar da pedra no momento de producir fósiles de plástico. E doutra banda, quería traer una posible situación na que nós xa acabamos completamente as árbores, na que tivemos que crear plásticos paira lembralos”.

No acto tamén se presentou o proxecto bolseiro o ano pasado polos arquitectos Ander Gortazar Balerdi e Jacek Markusiewicz, xa finalizado: Bastartak!. “O contexto histórico, político e social condiciona enormemente a percepción e valoración da arquitectura por parte da sociedade”, explican os autores. “Neste proxecto quixemos pór en valor a arquitectura estigmatizada paira poder contemplar con outros ollos estes edificios tan malditos como os bastartas”. Así, co diñeiro recadado na bolsa do ano pasado, os bastartos edificios da Bahía de Pasaia crearon una aplicación paira coñecer de forma interactiva os móbiles e tablets con realidade aumentada.

Jesús Mari Txurruka

Paira finalizar, entregouse o Merito de Elhuyar. Jesús Mari Txurruka Argarate foi recibido polo profesor da UPV-EHU polo seu labor de normalización do eúscaro e socialización da ciencia. José Mª Pitarke de La Torre, presidente da Fundación Elhuyar e director xeral de CIC nanoGUNE, lembrou os méritos de Txurruka: “En 1977, sendo estudante, cando na Facultade de Ciencias de Leioa non había posibilidade de recibir clases en eúscaro, Jesús Mari comezou a impartir seminarios de bioloxía a estudantes en eúscaro fóra das horas oficiais. Dous anos despois, estas clases convertéronse en oficiais, partindo da liña vasca da Facultade de Ciencias”.

Jesús Mari acaba de xubilarse e, rodeado de familia, el tamén mirou cara atrás e fixo vibrar a un público coas anécdotas daquela época, de esmorga a gargalladas. Que saibas aproveitar tamén o período de xubilación, Jesus Mari.