Buscando o lugar da ciencia e a tecnoloxía na sociedade

2009/11/12 Lakar Iraizoz, Oihane - Elhuyar Zientzia

• Giza zientziak

Co obxectivo de cubrir este baleiro, a Fundación Elhuyar, xunto co Gabinete de Prospección Sociolóxica do Goberno Vasco, iniciou en 2008 o traballo "Representacións científicas e tecnolóxicas en Euskal Herria (2008)". Os traballos foron presentados onte na sede da Fundación Elhuyar.

O estudo foi abordado desde tres ámbitos. Por unha banda, realizouse unha análise cualitativa, paira o que se crearon grupos de discusión coa cidadanía ordinaria de todo o País Vasco, con estudantes e investigadores de ciencia e tecnoloxía, con estudantes de ciencias humanas e sociais, e realizáronse entrevistas a expertos en ciencia e tecnoloxía.

Doutra banda, obtivéronse datos cuantitativos da percepción social. 3ª Percepción Social da Ciencia e a Tecnoloxía realizada pola Fundación Española paira a Ciencia e a Tecnoloxía (FECYT) en colaboración co CIS en 2006. Utilizaron a información recompilada na Enquisa Nacional. A Fundación Elhuyar analizou en 2008 a presenza de temas relacionados coa ciencia e a tecnoloxía nos xornais de Euskal Herria. Os resultados deste estudo déronse a coñecer no número de novembro de 2008 de Elhuyar Zientzia eta Teknika, e poderanse coñecer máis detalles deste estudo realizado no próximo número da revista, o de decembro.

As vantaxes e inconvenientes da ciencia

Una das principais conclusións que pode extraerse destes estudos é que a sociedade en xeral enxalza a ciencia e a tecnoloxía. Nos grupos de discusión recolleuse, por exemplo, que grazas ás novas ciencias e tecnoloxías, temos una vida moito máis cómoda, una esperanza de vida maior e una capacidade de comunicación moito mellor. A xente cre que a investigación e o desenvolvemento son fundamentais paira o desenvolvemento e o benestar dos pobos.

Os científicos tamén se atopan entre os grupos máis valorados da sociedade. De feito, na análise cuantitativa púidose constatar que as profesións relacionadas coa ciencia ocupan o tres primeiros postos da lista de profesións máis valoradas: os médicos ocupan o primeiro lugar, xa que nunha escala do 1 ao 5 obtiveron una media de 4,4 puntos, fronte aos cidadáns e os científicos e os enxeñeiros no segundo e o terceiro, con 4 puntos e 3,8 puntos respectivamente.

A pesar do seu eloxio e da súa función social, a ciencia e a tecnoloxía tamén ven aspectos menos positivos e perigosos. A xente cre que se superaron certas limitacións éticas, como a clonación humana ou a manipulación de embriones. En xeral, a análise cuantitativa revela que o 41,5% da poboación considera que os beneficios derivados da ciencia e a tecnoloxía son maiores que os danos. o 37,5% sinala que os beneficios e os prexuízos son equiparados e o 8,5% que os danos son maiores que os beneficios.

Ademais, sinalan que a través da publicidade e a mercadotecnia, moitas marcas xeran necesidades na cidadanía. "Non renunciamos a comprar, estamos como atrapados e non vemos ningunha saída", afirma un participante. Por unanimidade indican que nos grupos de discusión estamos a virar nunha roda tola.

Fai falta máis forza

O desexo de comprender o mundo, de atopar cousas novas, de sentir o agradecemento da sociedade e de gañar diñeiro, entre outras cousas, fan que a xente se converta en científica e participe na investigación.

Con todo, a xente cre que se vai debilitando a vocación e o espírito do primeiro momento dos investigadores, porque os políticos non dan a importancia que merecen a ciencia, a tecnoloxía e a innovación. Por todo iso, creen que os investigadores queren ir ao estranxeiro. En xeral, considérase que os países estranxeiros, especialmente Europa e Estados Unidos, invisten máis diñeiro en ciencia e tecnoloxía e que o sistema de investigación está mellor organizado. A xente cre que en Euskal Herria as condicións laborais son moi precarias paira os investigadores, e ademais os investigadores teñen a presión de obter resultados.

Ante esta situación, a sociedade demanda una reestruturación das políticas científicas. Os cambios deberían orientarse cara ao benestar, a estabilización da investigación e a seguridade dos investigadores. Así, habería que considerar tamén as zonas non rendibles. A xente cre que "non investir en ciencia e tecnoloxía é non crer no futuro".

Na CAPV detéctase un punto de optimismo, a poboación considera que hai indicios de cambio. É dicir, que as organizacións se deron conta dos novos retos e desafíos e comezaron a apostar paira impulsar a investigación da ciencia e as tecnoloxías. En concreto, mencionaron a Innobasque e, en especial, a Ikerbasque como exemplo de cambio.

En Navarra e Iparralde, pola súa banda, renováronse. No País Vasco Norte, é máis, ven os cambios administrativos como esenciais paira o avance da ciencia e a tecnoloxía. De feito, consideran fundamental que exista una universidade no País Vasco Norte.

Non é de interese público

A pesar da súa importancia, a cidadanía non está moi interesada nos temas relacionados coa ciencia e a tecnoloxía, polo menos naqueles que non lles son de utilidade na súa vida cotiá. É dicir, a cidadanía sente interese pola ciencia e a tecnoloxía na medida en que inciden directamente na súa vida. Así, destacan tres áreas de interese da ciencia e a tecnoloxía: as tecnoloxías da información e a comunicación, xa sexan Ippodas, Mp3, informática, Internet, etc.; o medio ambiente, as enerxías renovables e o desenvolvemento sustentable; e a saúde e o medicamento.

Esta actitude cidadá ten o seu reflexo directo nos medios de comunicación. De feito, os resultados do estudo de prensa revelaron que os temas relacionados coa tecnoloxía, a saúde, a informática e o medio ambiente son os que máis aparecen nos xornais. Tamén quedou claro que os xornais non opinan moito sobre ciencia, tecnoloxía e innovación, e moito menos sobre as súas propias opinións.

A análise puxo de manifesto, ademais, que a maioría dos textos (1.089) son de moi pouca importancia, tomando como criterio a escala de importancia de Richard Budd (baseada no tamaño da noticia, no espazo que ocupa, no número da páxina e no uso gráfico), mentres que os textos de total importancia foron só 55.

Con este estudo establécese una base paira coñecer onde estamos. Dificilmente saberemos que ofrecer na comunicación da ciencia, nas políticas científicas, na educación, etc. sen coñecer o punto de partida.