Centrais hidroeléctricas

1999/04/01 Imaz Amiano, Eneko - Elhuyar Zientziaren Komunikazioa Iturria: Elhuyar aldizkaria

• Energia berriztagarriak

Augas de ríos e arroios a. C. Utilízase como fonte de enerxía desde o século I. Tamén na Idade Media a enerxía hidráulica foi a base da industrialización. Na actualidade, con todo, a enerxía hidráulica utilízase principalmente paira a obtención de electricidade (enerxía hidroeléctrica) mediante o paso da auga almacenada na presa ou encoro a través de una turbina. Esta turbina é a encargada de mover os alternadores, polo que a enerxía cinética da auga converterase en enerxía eléctrica. Canto maior sexa a cantidade de auga e a velocidade da auga, máis electricidade producirá a central hidroeléctrica. Cando a potencia instalada é inferior a 5.000 kVA denomínanse Pequenas Centrais Hidroeléctricas ou Minicentrais Hidroeléctricas. Deles son a maioría dos construídos en Euskal Herria.

En canto á historia, Euskal Herria, XIX. No século XX moitas empresas construíron a súa propia central paira obter enerxía eléctrica. Esta tendencia fortaleceuse e xeneralizou nos primeiros anos deste século. Con todo, as grandes compañías que utilizan grandes encoros e presas, os baixos prezos do petróleo e os altos custos destas pequenas centrais provocaron que a partir dos anos 60 abandonásense as pequenas centrais hidroeléctricas e pechásense moitas das que estaban en funcionamento. Nos últimos anos, con todo, a crise do petróleo e, en certa medida, o impulso das enerxías alternativas ha reformado, automatizado e posto en marcha moitas destas pequenas centrais, sobre todo desde a década dos 80 só 70 en Gipuzkoa).

Algunhas explicacións técnicas

As centrais hidroeléctricas de pé de presa adóitanse construír en grandes encoros, aínda que en ocasións o destino do encoro non é a xeración eléctrica.

Adaptado de EVE

As Pequenas Centrais Hidroeléctricas poden ser de dous tipos: as centrais con costas e as centrais de pé de presa. Os primeiros toman a auga da canle dos ríos ou arroios mediante azudes ou azudes. A continuación, a auga circula a través da rampla cara á cámara de carga, desde onde se dirixe á turbina a través da tubaxe a presión. A cámara de carga é necesaria paira evitar a entrada de aire á tubaxe a presión, o que xeraría una presión excesiva. Una vez pasado a auga polas turbinas, sóltase no lugar ao río ou arroio. As centrais de pé de presa constrúense en grandes encoros construídos paira producir electricidade ou outros usos, na parte inferior da presa. Nestes casos recóllese a auga á presa e introdúcese directamente na tubaxe a presión. Despois, como en ocasións anteriores, pasa polas turbinas e diríxese á canle do río ou arroio.

Está claro que a auga é imprescindible paira a xeración de enerxía hidroeléctrica, pero tamén son imprescindibles, ademais dos xeradores de electricidade, as turbinas que lles afectan. As turbinas pódense clasificar en dous grupos: as turbinas de acción, que traballan pola velocidade de vertido da auga, e as turbinas de reacción, pola presión e a velocidade da auga. Nas pequenas centrais do noso país utilízanse as do primeiro grupo, que adoitan ser de tres tipos. As turbinas Kaplan son aptas paira pequenos saltos (menores de 30 m) e grandes caudais. Con todo, as turbinas Francis adáptanse ás situacións intermedias das anteriores e pódense utilizar nun amplo rango de caudal e salto de auga. No entanto, independentemente do tipo de turbina utilizada, a potencia a instalar e a cantidade de enerxía que se producirá ao longo do ano deben coñecer o caudal do río ou arroio neste punto.

Adaptado de EVE

Isto faise tendo en conta diferentes parámetros (precipitación, tipo de chan, etc.), pero sempre cunha longa serie de anos para que entren os anos secos, normais e chuviosos. Destes datos calcúlase o caudal e caudal clasificado (caudal de auga en días anuais) da canle en cada día. A este último restaráselle o caudal ecolóxico, é dicir, o caudal mínimo que necesita a canle durante todo o ano e calcúlanse Q80 e Q100, é dicir, o caudal existente entre 80 e 100 días ao ano. Con elas pódese coñecer o número de días que traballaría cada tipo de turbina e, por tanto, elixir o máis adecuado.

Vantaxes e inconvenientes

A hidroelectricidad ten importantes vantaxes. Por unha banda, o rendemento da conversión de enerxía é moi elevado, entre 80 e 90%, e por outro, sobre todo en sistemas de pequeno tamaño, o impacto ecolóxico negativo é ou pode ser baixo. Actualmente é a forma máis sinxela e económica de obter enerxía, sendo a máis utilizada en fontes de enerxía renovables.

Nas pequenas centrais hidroeléctricas utilízanse turbinas en función do salto alcanzable e do caudal de auga dispoñible.

Adaptado de EVE

Nas centrais hidroeléctricas, aínda que non consumen nin contaminan a auga, dificultan a migración dos peixes e o correcto transporte dos alimentos augas abaixo, alteran drasticamente a dinámica do río, reducindo drasticamente o caudal de auga nalgúns tramos da canle, alterando o nivel das capas freáticas e a composición da auga embalsada. Nos casos nos que as pequenas presas son substituídas por encoros, a súa construción produce grandes cambios nos territorios mergullados, tanto ecolóxicos como sociais.

De feito, os lugares nos que se constrúen grandes presas e encoros, a miúdo son de gran valor ecolóxico e, ademais, moitos dos seus habitantes teñen que desprazarse a outros lugares. A magnitude destes danos depende do tamaño da obra e é imprescindible que antes dos traballos realícense os estudos socioeconómicos e ecolóxicos adecuados e que se apliquen adecuadamente as medidas correctoras que se consideren ecoloxicamente aceptables (retención de caudal ecolóxico adecuado, estruturas especiais para que os peixes superen as presas, etc.).