"A rede conseguida a través da UEU foi moi importante paira min, tanto a nivel persoal como académico"
Son profesor de informática e son investigador do Grupo Ixa no procesamiento da linguaxe. Niso estou e quero levar a maior parte do tempo. Nos últimos tres anos fun vicedecana de Acción Exterior; dirixín á asociación Langune e ao equipo directivo da UEU. Agora deixei a Vicedecana e a de Langune paira poder asumir o cargo de director da UEU e continuar cos traballos que teño aquí. Así, a docencia, a investigación e a administración compaxinan as tres áreas.
Estou no Grupo Ixa e a única liña é o procesamiento da linguaxe escrita. Nós non traballamos coa fala; en todo caso, facémolo por escrito e traballamos con iso. Dentro do texto escrito hai varios campos, algúns son dalgunha maneira problemas simples de enxeñaría, como a corrección ortográfica, e outros poden ser máis complexos.
Pronto fará vinte anos. Ixa acaba de cumprir 25 anos e sacáronse dúas tese paira fundar en Xuxe. Una foi a tese informática e outra a realizada por Mirian Urkia de UZEI. Fomos xuntos facendo a tese e acabamos case á vez. Naceu en Xuxe e tivo éxito, e agora está a facer o seu camiño.
Si, bo, si é fácil, pero non moi fácil. E é que cando parece que una palabra está equivocada, non é fácil decidir si está ben ou mal. E en caso de erro, cal pode ser a palabra máis adecuada paira substituíla. Non é fácil e por iso non permites decidir a máquina ao 100%. É dicir, aínda que conceptualmente sexa máis sinxelo, non está totalmente resolto. Pero iso é máis fácil que a tradución automática.
Nos últimos anos estamos bastante involucrados. Agora temos un proxecto en Europa, lévao Kepa Sarasola e eu estou en grupo. Chámase QTLeap: Quality Translation by Deep Language Engineering Approaches. Na tradución automática, os sistemas estatísticos son os que se impuxeron, un dos máis coñecidos é Google Translate, pero o noso camiño non é o mesmo. O que pasa é que facer un sistema básico é sinxelo seguindo o camiño do software libre. Esta técnica desenvolveuse nos laboratorios IBM, publicouse despois, e aínda que nun principio a xente miraba con desconfianza, agora impúxose e case levou todo o demais por diante.
Pero agora a tendencia cambiou. Parece que este camiño alcanzou a súa cima. Por tanto, temos que volver ao coñecemento lingüístico e, dalgunha maneira, combinar coñecemento lingüístico e estatística.
Iso é. Outra liña forte que temos no grupo é a semántica, relacionada con Wikipedia e WordNet. WordNet é una ontología mundial ideada na Universidade Princeton de Estados Unidos. Ten hiperónimos, homónimos, sinónimos, etc. e nesta ontología inclúese a relación entre palabras, pero non nunha lingua concreta, senón entre conceptos abstractos, formando grupos de significados. Isto se mapeó inicialmente en inglés e logo fíxose noutras moitas linguas, mesmo en eúscaro.
O maior problema é a ambigüidade, e no noso grupo temos bos especialistas na desambiguación semántica, é dicir, a decidir que significa una palabra no seu contexto.
En relación á semántica, estivemos nun par de proxectos europeos e, en xeral, dedicámonos á extracción de información, é dicir, a converter a información non estruturada que aparece no texto en información estruturada. Isto permite atopar outros textos que poidan conter información similar a un texto concreto.
E o último gran bloque sería as ferramentas relacionadas co ensino. Temos un subgrupo no que tratamos de simplificar as ferramentas que desenvolvemos para que sirvan no ensino.
O bertsolarismo é paira nós un problema bonito, un reto. É un problema de intelixencia artificial relacionado coa cultura local e o reto é que un robot mostre o comportamento dun bertsolari. E niso estamos. Hai dúas tese nesta liña, una vai pola vía da interacción, é dicir, dirixida a programar a voz, os xestos, a música e os silencios, e outra a crear o verso. A estratexia que estamos a probar está baseada na tradución automática. Supoñamos que todas as partes están traducidas; paira traducir una nova frase hai que buscar as partes traducidas e coselas entre si, segundo a sintaxe, etc. Pois queremos facer o mesmo cos versos: temos una gran colección de versos e, cos versos adecuados, os coseamos xuntos da maneira máis coherente posible.
En definitiva, o que facemos co robot bertsolari é, por unha banda, probar novas estratexias e, por outro, combinalas coa intelixencia artificial e outras áreas. Doutra banda, vemos que esperta moito máis interese social que outros temas, polo que nos serve tamén paira divulgar.
Si, por exemplo, na tradución automática están a traballar moitos grupos, fanse congresos, publícanse moitos traballos... Pero outros ámbitos tamén son importantes. Por exemplo, paira nós son moi importantes as linguas minoritarias. Aquí hai una comunidade, SALTMIL (Speech And Language Technology for Minority Languages), e o equipo directivo está formado por Kepa Sarasola. De aí impúlsanse investigacións, compártense recursos, organízanse congresos e encontros... co obxectivo de promover o desenvolvemento tecnolóxico de linguas minoritarias.
Falamos de quechua e aimara, pero non é fácil. Moitas veces ocorre nestes territorios: os mozos valentes comezan a traballar, ás veces tamén conseguen apoios, pero logo, a miúdo, van traballar a sitios máis grandes e deixan o traballo que estaban a facer. Con todo, traballamos en colaboración coa Universidade de Cuzco, temos una colaboración en sistemas de ensino con Cuba, en México realizamos recentemente contactos coa lingua nahuatl... O noso obxectivo é compartir a nosa experiencia co eúscaro e, na medida do posible, axudar aos demais.
Sen dúbida. Creemos que eles deben liderar o seu proceso, pero queremos ofrecerlles a nosa experiencia porque pode ser útil. O principal problema que atopamos non é tecnolóxico, senón sociolingüístico, sobre todo falta de estandarización.
Á vista diso, creo que se eloxiou o proceso de creación do euskara batua e da lingua estándar. Agora algúns falan contra o eúscaro unificado e din que hai que impulsar os dialectos, etc. E teñen os seus motivos, pero hai que dicir o contrario: sen estándares, non hai futuro paira una lingua escrita. Cando vas ao exterior dásche conta do importante que é, por iso a min gústame subliñar.
Entraría en 1984, da man de Kepa Sarasola, sendo euskaldun berri. E sempre tiven una gran adhesión: fixen grandes amigos, aprendín moito e a rede conseguida a través da UEU foi moi importante paira min, tanto a nivel persoal como académico.
Si, co tempo a súa función foi cambiando. Ten 41 anos, cando se fundou a UPV non existía e na universidade non había nada en eúscaro. Había profesores que impartían os seus temas en eúscaro, pero a nivel organizado non había nada. Entón creouse a UEU e Karlos Santamaría deu o primeiro paso paira crear esta universidade que teorizó. É dicir, o vasco, que recoñecía a territorialidad e todo iso. Aí Elhuyar tamén tivo parte de culpa...
Converteuse así nun referente da universidade vasca. Cos cursos de verán, ofreceu un espazo paira a realización das prácticas, xa que moitos dos profesores que impartían as clases eran estudantes, ou novos profesores sen formar. Tamén realizou a editorial, foi axente xerador de material, terminología e contido, e un oasis paira vivir en eúscaro.
[Cun sorriso moi amplo] Recordo que ao principio estivo en Baiona e Biarritz, sobre todo en Baiona. E logo, durante moitos anos, os cursos de verán eran un dos puntos de referencia dos militantes vascos en Pamplona. Moitos euskaldunberris ían practicar alí.
Esta foi una fase relativamente longa, pero aos poucos púxose en marcha un proceso de euskaldunización nas universidades convencionais e, sobre todo, na UPV/EHU, no que os alumnos tiveron una maior oportunidade de aprender eúscaro. Por tanto, a medida que estudaban eúscaro, a oferta da UEU non era moi interesante paira eles. Por tanto, houbo una evolución que comezou a dar outro contido nos cursos de verán, complementario ao que se impartía na universidade, paira atraer á xente.
Tras un tempo, observouse que nos cursos de verán reuníanse menos persoas que antes, e que era necesario ampliar a oferta a todo o ano, en liña coa formación continua ou ao longo de toda a vida. Paralelamente, levou a cabo una labor de compactación nas diferentes áreas de coñecemento, como é o caso da reunión de informáticos, ou das ciencias naturais que existiu recentemente. Este tipo de accións leváronse a cabo ao longo de todo o ano e impartíronse cursos ininterrompidos. Continuamos cos cursos de verán, pero con outra perspectiva e ademais trabállase todo o ano. Ese foi o segundo paso.
Pois o terceiro xa empezou e é ofrecer cursos online. Non só paira a formación ao longo de toda a vida, senón tamén paira os graos e posgraos. Isto coincide coa nosa liña estratéxica de creación da Universidade Vasca, que creemos que aínda non se conseguiu.
Neste ámbito estratéxico hai un gran baleiro. Na aprendizaxe presencial, a través da UPV/EHU e de Mondragon Unibertsitatea, existe a posibilidade, pero non hai nada na aprendizaxe non presencial ou online. Iso está sen transferir, pasaron moitos anos desde que as universidades comezaron a euskaldunizarse e non se deu ningún paso.
Fai uns dez anos, a UEU realizou co Goberno Vasco e a Universitat Oberta de Catalunya (UOC), pero non saíu adiante. Agora estamos a traballar coa Deputación Foral de Gipuzkoa una proposta que só a UEU non poderá facer, pero a idea é que dentro de dúas ou tres anos haxa algo en marcha, ofrecendo graos e posgraos oficiais. Agora a UEU non pode dar grao oficial, pero paira nós é estratéxica e estamos a traballar paira conseguilo. Debemos socializar esta necesidade, xa que non é posible que non haxa nada, sobre todo cando cada vez é máis importante ter a oportunidade de recibir formación paira toda a vida.
A longo prazo, o ideal sería crear un UOC en Euskal Herria. A UNED é una universidade remota, o seu nome indícao; UOC é aberta, oberta, e nós dicimos online, dalgunha maneira, paira indicar a conexión entre profesorado e alumnado. Queremos utilizar a tecnoloxía para que o alumno estea cerca, aínda que fisicamente estea lonxe, porque esa proximidade é moi importante, sobre todo nos estudos longos. É imprescindible crear una dinámica paira enganchar ao alumno e animarlle a continuar os seus estudos. Ese é o noso obxectivo.
Hai tres ou catro anos pensando nunha reunión de mozos investigadores, pero non puidemos levala a cabo por problemas económicos. Agora trátase de celebralo na primavera de 2015, xunto con outros, e facelo cada dous ou tres anos paira recuperar o espírito do internado da UEU inicial. De feito, hai moitos mozos investigadores vascos en centros de investigación, universidades e empresas, repartidos por todo o mundo, pero creo que lles pasa o que a nós nos pasaba: teñen relación coa súa área e cos da súa contorna, pero non teñen una rede con outros coñecementos. Queremos axudarlles a crear esta rede.
Buletina
Bidali zure helbide elektronikoa eta jaso asteroko buletina zure sarrera-ontzian
Teknopolis
