Selección de sangue paira transfusión. Grupos sanguíneos

1992/01/01 Furundarena Salsamendi, Jose Ramon Iturria: Elhuyar aldizkaria

• Osasuna

Aínda que algunhas das transfusións de sangue que se realizaron inicialmente entre humanos foron beneficiosas, a maioría acababan coa destrución de glóbulos vermellos ou hematíes. Desde entón avanzouse moito nesta materia e hoxe en día calquera sabe que cada persoa ten o seu propio grupo sanguíneo e que en función diso vanlle a elixir, si é necesario, o sangue paira a transfusión. Paira dar comezo aos traballos que publicaremos sobre a transfusión de sangue, mencionaremos que son os grupos sanguíneos, cantos hai, cal é a súa importancia e outros puntos.

Conceptos básicos

As células que temos no noso corpo son coñecidas no noso sistema defensivo ou inmunitario, polo que isto non ten que actuar contra elas. Con todo, as bacterias ou virus que producen a infección conteñen sustancias descoñecidas do corpo no seu membrana ou pel e o sistema inmunitario producirá sustancias anti-infecciosas.

A estes axentes infecciosos denomínaselles antígenos e anticorpos ás sustancias producidas polo sistema inmunitario contra eles. Si na membrana dos glóbulos vermellos ou eritrocitos tamén hai antígenos e os antígenos dos eritrocitos doutra persoa non son como os nosos, produciremos anticorpos contra eles. Os anticorpos son unhas proteínas especiais chamadas inmunoglobulina (Ig). Coñécense cinco tipos de inmunoglobulinas: G Ig, M Ig, A Ig, D Ig e E Ig (os dous últimos sen importancia nas transfusións de sangue).

Grupos sanguíneos

Na membrana eritrocitaria hai numerosos antígenos diferentes e cando un grupo de antígenos é independente do outro dicimos que forma un sistema de grupos sanguíneos. Os sistemas máis coñecidos entre a poboación son, sen dúbida, os chamados ABO e Rh e, por ser os máis importantes paira a transfusión sanguínea, falaremos sobre eles.

Leste foi o primeiro sistema de grupos sanguíneos que se atoparon e é o máis importante na actualidade. Os grupos e subgrupos que se poden realizar segundo este sistema, así como os antígenos e anticorpos asociados aos mesmos, pódense ver na táboa 1. Dous antígenos. pódese dicir: A (pode ser A ou Ao) e B, e dependendo de si hai ou non:

• Grupo Ou: os eritrocitos non teñen antígenos A nin B. Por tanto, este grupo non coñece estes antígenos e xera anticorpos contrarios. O 43,5% da poboación dos países europeos pertence ao grupo Ou, mentres que a porcentaxe de Euskal Herria alcanza os 53%.
• Grupo A: ten dous subgrupos (Ao e A2) e como estas persoas non coñecen o antígeno B, teñen anticorpo anti-B. Como o grupo Ou non ten antígenos, non hai anti-Ou. En Europa o grupo A presenta una frecuencia do 39,2%, equivalente ao 40% do País Vasco.
• Grupo B: O antígeno B pódese inflamar na membrana eritrocitaria destas persoas, producindo anti-A (anti-A e anti-A1). Este grupo é máis frecuente entre os europeos que entre os vascos, xa que as porcentaxes son do 12% e do 5% respectivamente.
• Grupo AB: Os antígenos A e B aparecen nos eritrocitos e como estas persoas son coñecidas por ambos antígenos, non produce anticorpos. Neste grupo tamén se poden distinguir dous subgrupos como se pode observar na táboa, é dicir, os subgrupos A1B e A2B. Este grupo tamén aparece en menor medida entre os vascos: 1,4% respecto dos europeos. Exprésase nun 4,5%.

Case o 80% das persoas de raza branca producen sustancias similares aos antígenos do grupo sanguíneo a través de certas glándulas (como as que producen saliva), cuxo estudo permite coñecer o grupo sanguíneo ao que pertencen.

Os recentemente nacidos non teñen anticorpos e comezan a formarse anti-A e anti-B aos 2 ou 3 meses. Chámaselles anticorpos "naturais" porque se producen sen a influencia de ningún antígeno. Son principalmente de tipo M Ig e en certa medida de tipo G Ig e A Ig. Se se realiza una transfusión incompatible, aparecería máis G Ig.

Este sistema é máis complicado que o sistema ABO, aínda que se limita a dicir que é positivo ou negativo a nivel normal. Para que sexa comprensible, direi que neste sistema existen combinacións de varios antígenos. Cando nacemos recibimos información de cada un dos pais de tres antígenos, o que fai que teñamos seis antígenos.

Estes antígenos aparecen por parellas, polo que podemos distinguir tres pares: D e d, C e c, E e e. Tamén se coñecen anticorpos contra anti-D, anti-C, anti-c, etc. pero hai una excepción, xa que anti-d non se atopou e por iso con d significa que non hai antígenos D. Na táboa 2 móstranse as combinacións máis frecuentes.

Táboa .

Os anticorpos contra o sistema Rh non aparecen espontaneamente nos nenos, é dicir, do mesmo xeito que os do sistema ABO non son naturais; os do sistema Rh aparecen despois de una transfusión sanguínea incompatible ou dun embarazo (como veremos noutro traballo).

O antígeno D é o antígeno con maior forza paira a formación de anticorpos e por iso, mentres non se especifique o contrario, significa que una sangue é positiva Rh e que ten antígeno D, mentres que o sangue negativo R h non terá antígenos D. A continuación, os antígenos con maior forza de resposta inmunitaria ou anticorpos son E e c. Aínda que os anticorpos deste sistema son inicialmente de tipo M Ig, a continuación aparecen principalmente de tipo G Ig. Os Rh positivos representan o 85% da poboación europea e os negativos o 15%. No País Vasco o 24,4% son Rh negativos e o 75,6% Rh positivo.

Outros sistemas

Como mencionei anteriormente coñécense moitos sistemas diferentes, pero a súa importancia é menor que a dos mencionados anteriormente. Con todo, son moi importantes paira atopar sangue adecuado paira algunhas persoas e por iso os hematólogos téñenos en conta. Como non queremos profundar neste traballo, limitarémonos a facer una mera mención a algúns sistemas:

• Sistema de Lewis: Está formado por antígenos Lea e Leb. O 72% das persoas de raza branca son Leb.
• Sistema Kell: os antígenos máis importantes son K e k, cun 91% do total de sangue.
• Sistema Kidd: Está formado por antígenos JK e JKb.
• Sistema Duffy: neste grupo son dous os antígenos máis importantes: Fya e Fyb.
• Sistema P
• Sistema MNS
• Sistema I-i: no sangue do cordón umbilical do recentemente nado atópase o antígeno i, pero aos 3-4 meses empeza a aparecer o antígeno I e a maioría das persoas adultas son positi bos, mentres que o antígeno i pérdese e as persoas adultas son i negativas.

Selección de sangue paira transfusión

Cando imos a transfundir a unha persoa, o primeiro paso será saber cal é o seu grupo sanguíneo. Con iso quérese dicir que necesitamos saber a que grupo pertence o sistema ABO e si Rh é positivo ou negativo. Una vez coñecido isto, elixiremos no sangue dos doantes a que pertenza ao mesmo grupo, segundo o que podemos ver na táboa 3.

Paira os do grupo Ou sempre teremos que elixir o sangue do grupo Ou e pola contra, o sangue do grupo Ou pode servir paira os do grupo A, B e AB. Por iso, considérase ao grupo 0 como o doante máis universal. Con todo, os do grupo Ou teñen anticorpos anti-A e anti-B no plasma sanguíneo, polo que convén retirar o plasma antes de transfundir o sangue paira retirar os anticorpos.

Paira os do grupo AB elixirase preferentemente o sangue do grupo AB, pero cando non estea no banco de sangue é posible dar a do grupo A ou B e na súa falta a do grupo Ou. Por estes motivos aos do grupo AB chamóuselles receptores universais.

Doutra banda, daremos a mesma sangue aos Rh positivos e na súa ausencia é posible dar Rh negativo. Finalmente, os Rh negativos só poden tomar sangue do mesmo grupo.

Os outros sistemas sanguíneos non se teñen en conta nas probas ordinarias de transfusión se una persoa non dispón de anticorpos especiais na súa contra, o que é pouco probable.

Una vez elixida o sangue do grupo sanguíneo máis adecuado, antes de realizar a transfusión é necesario realizar un estudo final: no laboratorio colócase o sangue do paciente xunto coa do doante e analízase a compatibilidade. Este estudo denomínase proba cruzada e si non hai reacción entre ambos os sangue, dise que as probas cruzadas son negativas, polo que se pode introducir ese sangue. Se aparece a reacción, este sangue son incompatibles e non poden ser transfundidas.

Nos bancos de sangue son obrigatorias as probas cruzadas previas á transfusión e só en caso de hemorraxias extremas pode ser necesaria a transfundir sangue antes destas probas. Nestes casos utilizaremos o sangue do grupo Ou negativo ata que poidamos transfundir o sangue pasado polas probas cruzadas.