Equilibrio fráxil

2014/02/01 Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia Iturria: Elhuyar aldizkaria

• Anatomia/Fisiologia
• Medikuntza
• Mikrobiologia
• Genetika
• Osasuna

Segundo Miren Baseases, profesora de microbiología da UPV, o primeiro factor que inflúe no microbioma é a forma de nacer: "Os nenos nados por parto natural e os nados por cesárea non teñen o mesmo microbioma".

De feito, estudos como o publicado en 2013 pola revista International Journal of Obesity revelaron que os nados con cesárea teñen máis risco de desenvolver a obesidade e determinadas enfermidades: "The impact of cesarean section on offspring overweight and obesidade: a systematic review and meta-analysis". Os autores analizaron os datos de China, Dinamarca, Estados Unidos, Holanda e Brasil, e concluíron que os nados con cesárea tiñan un risco de padecer obesidade ou obesidade un 33% superior ao resto.

Baseases afirmou que a lactación tamén ten una gran influencia: "Observouse que os nenos alimentados con leite materno lactante conteñen máis Lactobacillus e Bifidobacterium que outros, así como outras bacterias de efecto antiinflamatorio como Faecalibacterum".

Prebióticos e probióticos

Ao pasar do leite a outros alimentos, Baseases destacou a influencia da fibra: "Ademais da cantidade de fibra, a calidade tamén inflúe no microbioma. Por exemplo, os alimentos que conteñen lignano (sementes de cabaza, brócoli...) son beneficiosos porque axudan a crecer bacterias anaerobias. Estas bacterias relacionáronse coa protección fronte aos cancros de colon e mama, que reducen o risco de padecelos". Baseases sinalou que as froitas e a fibra das grandes sementes tamén protexen do cancro, pero que o seu efecto non é "tan evidente".

Pola súa influencia no microbioma, os ingredientes activos que conteñen os alimentos denomínanse prebióticos. Os alimentos que conteñen bacterias orixinariamente denomínanse probióticos. Entre eles, o máis coñecido é o iogur. Con todo, Baseases advertiu da conveniencia de estudar con rigor o que di a publicidade, xa que non todos os produtos que reivindican o seu efecto beneficioso teñen ou non pola razón que suxiren.

Miren Baseases, profesora de microbiología da UPV. Ed. Ana Galarraga/Elhuyar Zientzia

Un exemplo diso é o Actimel de Danone, que afirma que reforza o sistema inmunitario e parece que é debido ás bacterias que ten. Iso é o que reivindicaba na publicidade inicial. Con todo, un pequeno asterisco que aparece na etiqueta aclara que este efecto se debe á vitamina B6.

A vitamina B6, con todo, non é a especificidad de Actimel, xa que o resto de iogures e outros moitos alimentos conteñen tanto ou máis vitamina B6 que o Actimela. Por iso, crendo que facía publicidade confusa, a Unión Europea obrigou a Danone a cambiar a etiqueta de Actimel. Así, xa non indica que o sistema inmunitario refórzase grazas ás bacterias, senón que substituíu a explicación asociada ao asterisco.

De antibióticos a transplantes

Entre as sustancias con efectos nocivos sobre o microbioma destacan os antibióticos. Os antibióticos están deseñados paira combater as bacterias nocivas paira a saúde, pero algunhas delas tamén afectan a bacterias que nos benefician.

Por exemplo, nun estudo realizado en 2012 polo Consello Superior de Investigacións Científicas de España (CSIC), analizouse como os antibióticos betalactámicos (como a penicilina) afectaban á composición e funcionamento do microbioma e demostrouse que en once días a diversidade de microorganismos diminuía drasticamente. Ademais, detectáronse alteracións significativas na produción de proteínas e outras funcións.

Os nenos alimentados con leite de peito teñen máis bacterias con acción antiinflamatoria no intestino que os que toman o biberón. Ed. Mothering Touch/BY

Segundo os autores deste estudo, a influencia dos antibióticos no ecosistema de microorganismos intestinais e no metabolismo individual é maior do que se pensaba anteriormente, pero, á súa vez, suxiren que estes efectos poden ser reversibles. Con todo, ás veces parece que o dano pode durar moito tempo, e é que, segundo Baseases, "moitos estudos descubriron que a inxestión de antibióticos en idades temperás está relacionada co risco de padecer enfermidades autoinmunes".

Neste sentido, Baseases destacou a importancia do tipo de bacterias que viven no intestino: "As bacterias que viven no noso intestino son anaerobias, pero si polos antibióticos, a dieta ou outras causas perdémolas, outras son as que ocupan o seu lugar, as anaerobias facultativas. Cando isto ocorre, perdemos a protección antiinflamatoria que proporcionan os anaerobios, o que facilita o desenvolvemento dalgunhas enfermidades inflamatorias: algúns cancros, diabetes, atopía..."

Pero Baseases tamén explicou o caso contrario, é dicir, o seu uso paira curar bacterias: "Una das infeccións máis graves que se producen nos hospitais é a bacteria Clostridium difficile. Produce diarreas violentas e elimina case todos os microorganismos intestinais. Pois paira combatelo, probáronse os transplantes de mircodrioma e estanse dando bos resultados".

A medida que se aclara a relación entre o microbioma e a saúde, Baseases espera que se abran as portas á saúde e a novos tratamentos.