Premios Nobel século de danza
2001/11/01 Agirre Ruiz de Arkaute, Aitziber - Elhuyar Zientzia | Roa Zubia, Guillermo - Elhuyar Zientzia Iturria: Elhuyar aldizkaria
Empezou a experimentar con nitroglicerina Nobel. En 1864 o traballo explota e nese accidente morre o seu irmán. Pero seguiu coa investigación e, tres anos despois, inventou a dinamita.
Segundo as novelas, a capacidade da dinamita paira reducir a contorna acabaría coas guerras, pero non sucedeu. Quizá co obxectivo de compensar o efecto da dinamita, escribiu a súa última vontade un ano antes de morrer, en 1895. As súas invencións déronlle bos beneficios e fixo una gran fortuna. Una vez terminado o funeral e queimado o corpo das Novelas, a familia reuniuse paira ler o testamento. Todos quedaron sorprendidos e completamente enfadados, deixando o diñeiro paira crear una fundación con premios.
Os familiares quixeron interpor recursos, pero o desexo de Nobel cumpriuse e en 1901 entregáronse os primeiros premios Nobel: o da física ao alemán Wilhelm Conrad Röntgen, o da química ao holandés Jacobus Henricus van't Hoff, o do medicamento ao alemán Emil Adolf von Behring, o da literatura ao Jean Suming Frérme e ao francés.
A maioría dos premios Nobel outórganse en Estocolmo porque tres organizacións suecas son as encargadas de seleccionar e premiar. Os premios de física e química son xestionados pola Real Academia Sueca de Ciencias, o de medicamento polo instituto Caroline e o de literatura pola Academia Sueca. A excepción é o Premio Nobel da Paz, encargado polo Comité Nobel de Noruega e entregado en Oslo. Ambas as cerimonias celébranse o 10 de decembro, aniversario da morte de Alfred Nobel.
En 1968, o Banco de Suecia decidiu establecer un premio económico. Ao ano seguinte entregouse o primeiro ao noruegués Ragnar Frisch e ao holandés Jan Tinberg.
Os premiados reciben una medalla de ouro, un diploma e diñeiro. A cantidade de diñeiro vai cambiando ano tras ano, o premio de 1901 foi de 150.000 coroas e este ano aproximadamente 10 millóns de coroas.
Os científicos que fixeron posible o quinto estado da materia recibirán un premio en decembro
En 1924, o físico indio Satyendra Nath Bose realizou una serie de cálculos sobre partículas lixeiras. Os resultados destes cálculos foron enviados a Albert Einstein e entre ambos desenvolveron a teoría dun novo estado da materia. O proceso é similar ao paso do gas ao líquido, polo que se considerou una condensación. Esta nova situación denomínase condensada Bose-Einstein.
Segundo esta teoría, o arrefriado dos bosones por baixo dunha temperatura permite que moitos deles acumúlense no estado cuántico fundamental, é dicir, a nivel de mínima enerxía. As partículas que cumpren este requisito denomináronse bosones en honra ao físico Bose. Os bosones son mesóns e fotóns. Por exemplo, as partículas alfa (núcleo do isótopo helio-4) son bosones.
A característica cuántica dos bosones é ter un spin completo. Por iso, estas partículas non se distribúen a niveis enerxéticos como os electróns. O físico Bose descubriuno e calculou a distribución cando a temperatura absoluta é cero. A conclusión teórica foi o condensado de Bose Einstein. O obstáculo paira a aplicación desta mesma idea aos fermiones é o principio de exclusión de Pauli, polo que non é posible obter condensados similares a este tipo de partículas.
En tempos de Bose e Einstein non había una forma práctica de conseguir leste condensado. Con todo, en 1995, utilizando técnicas de refrixeración láser, púidose realizar nun laboratorio. Eric A. Cornell e Carl E. O experimento foi realizado por Wieman, colocando os átomos de rubidio a unha temperatura de 20 nanocelvin. Wolfgang Ketterle, pola súa banda, realizou o mesmo experimento utilizando átomos de sodio, en definitiva, con outro metal alcalino.
O condensado Bose-Einstein buscou xa varias aplicacións, entre as que se atopa a de facer chips con computadores cuánticos.
A principios de decembro, por esta investigación, tres científicos recibirán o premio Nobel de Física deste ano.
Dous estadounidenses e un xaponés reciben o premio polas súas investigacións sobre a catálisis cirúrxica
Os produtos que aceleran as reaccións químicas coñécense e utilizan desde hai tempo. Estes produtos participan na reacción, pero sen cambios, é dicir, teñen a mesma estrutura química que ao final do proceso.
A "axuda" destes produtos paira acelerar as reaccións denomínase catalisis e o propio produto catalizador. Por exemplo, a adición de platino ou paladio en moitas das reaccións nas que participa a molécula de hidróxeno acelera considerablemente a reacción. Existen moitos exemplos na vida cotiá, como o chumbo que se engadía paira queimar mellor a gasolina.
Os químicos gañadores do premio Nobel deste ano prepararon catalizadores paira o seu uso en reaccións asimétricas. Isto significa que, ademais de provocar una reacción rápida e eficaz, estes produtos funcionan unicamente con moléculas de forma determinada. As proteínas son catalizadores quirales; a natureza evolucionou durante millóns de anos, polo que catalizan reaccións quirales moi específicas. O home tamén quixo seguir este camiño.
Por exemplo, Knowles inventou un método eficaz paira a síntese industrial da molécula de L-DOPA. Isto servía paira facer medicamentos paira tratar a enfermidade de Parkinson, pero só cando se sintetizaba nunha forma determinada, xa que a quiralidad está relacionada coa asimetría molecular. A síntese de L-DOPA requiría una hidroxenación asimétrica. O catalizador de Knowless elimina todos os produtos non aptos e acelera a formación do adecuado.
Os outros dous químicos premiados tomaron como punto de partida a obra de Knowles e aplicárona a outros campos máis amplos da química. O Noyori xaponés obtivo o mesmo tipo de reacción (hidroxenación) con outras sustancias, mentres que Sharpless ampliou estes métodos a reaccións de oxidación.
Este ano quixeron premiar os traballos que axudarán a completar o cancro
Todos os seres vivos pluricelulares proceden dunha soa célula, que se reproduce por división. Pasaron máis de cen anos desde que se coñeceu, pero aínda quedan moitos pasos por resolver neste proceso.
A división é un fenómeno moi complexo. O primeiro que hai que facer é duplicar a maquinaria total da célula, os orgánulos, para que as dúas células que se forman tras a división recíbana. Pero o proceso máis difícil é duplicar a información xenética. A célula debe revisar minuciosamente a dobraxe, xa que meter o menor erro na secuencia do ADN pode causar danos posteriores.
Pero até hai pouco non se coñeceu a clave deste proceso: o control do proceso. Como decide que chegou o momento de dividir as células? Quen e como o decide? Iso é o que o estadounidense Hartwell e os británicos Nurse e Hunt investigaron durante moitos anos. Identificouse o mecanismo molecular universal da división, que perdurou por especies ao longo da evolución e que é o que se pretendeu premiar.
Hartwell inventou o termo ‘Momento da verificación’ paira designar o momento no que a célula asegura que non hai erros no novo ADN e que pode continuar coa división. En principio, se hai erros na duplicación do ADN, hai proteínas que os corrixen, pero hai que comprobar que está ben no futuro, coa axuda de quinasas dependentes de ciclinas e ciclinas, entre outros. De feito, cando se producen erros no control da división celular pódese producir una división continua das células, que é a causa dos tumores. Ademais, a pesar dos cambios na información xenética vanse a dividir, polo que se irán acumulando mutacións nas células cancerosas.
Félix M. do Departamento de Bioquímica e Bioloxía Molecular da Universidade do País Vasco. Segundo o catedrático Goñi, “no campo do cancro existiron dúas grandes liñas de investigación: as oncogenes e as que investigaron o control do ciclo celular, especialmente as ciclinas e as kinas dependentes das ciclinas. O cancro era até hai pouco una enfermidade de misterio, pero grazas aos traballos de investigación premiados, agora é una enfermidade de mecanismo coñecido”. Segundo os expertos, isto permitirá no futuro a identificación xenética de cada tumor e o seu tratamento específico.
Gai honi buruzko eduki gehiago
Elhuyarrek garatutako teknologia
