Mendiak eztul egin duenean
1986/02/01 Arrojeria, Eustakio - Elhuyar Zientziaren Komunikazioa Iturria: Elhuyar aldizkaria
Nevado del Ruiz sumendiaren erupzioak erabat hunkiturik utzi gintuen joan den Azaroan. Telebistaren bidez ikusitako imajin dantear haiek, lokatzaren marroiaren gainean ezinean zebiltzan irudi fantasmagoriko haiek, naturaren indarra gogora ekarri digute beriro. Halere, gizasemeek ez dute zer kexaturik azken urteotan sumendiekin izan duten aduraz. 1902. ean Martinikako Mont Pelée (Zuritutako Mendia)delakoak eztanda egitean berarekin 16. 000 lagun eraman zituenetik, ez dugu horrelako trajediarik ikusi sumendiekin Nevado del Ruiz-ena gertatu arte. Eta honek haren marka-bikoiztu du, ia.
Azterketa estratografikoek adierazten dutenez, nahiko marka eskasa da hau 83 urteko tarterako. Esaterako Pelée-ren erupzioaren aurreko 120 urtetan 200. 000 bat lagun hil ziren sumendien kausaz. Vesubioak nola Ponpeia suntsitu zuen ere aski ezaguna da. Andetako sumendietatik behera aurkitzen diren lautada emankorrak, kontsolidatutako sumendi-hauts eta lohiez osaturik daude, geruza alternatibotan barreiaturik. Geruzek, sumendi batek hil ditzakeen bi moduak irudikatzen dituzte: frijitua hauts-hodei batean edo lohi isuri batean ¡toa.
Azken hauek, lohi-isuriak, izan dira azken 200 urtetan bizitza gehien ebaki dituztenak. Nevado del Ruiz-ek eraman duen joakabidea hamaika tokitan errepikatutakoa izan da. Andetako sumendien tontorrak glaziarrak ohi dituzte; Nevado del Ruiz, hauen arteko altuena zen gainera, 5. 200 m.
Erupzioa txikia izan ornen da, ingurutan ibili diren hegazkin-pilotoen esanen arabera, sumendiak jaurtikitako hondakinak 8. 000m-raino igon dira. Erupzio handiek 30. 000 m-raino jaurti dezakete hausta. Halere, erupzioa nahikoa izan da, tontorreko izotzak bat batean urtzeko. Glaziarretako ura mendiaren maldan behera azkarki isurtzean aurreko erupzioek utzitako hauts eta hondakinak eraman ditu berarekin.
Nevado del Ruiz-en ekialdeko maldatik isurtzen diren erreka eta ur-korronteek, Lagunilla ibaiarekin bat egiten dute haren emaria ikaragarri biderkatuz. Lohi-ibaiak, izotz eta harri-puskak, deserrotutako zuhaitzak eta abar daramatza berarekin, 90 Km/h abiaduraz lohiak Armero hiria topatu du. Hemendik aurrera gertatutakoa ezagunegia da.
Ezagunak ziren jadanik Nevado del Ruiz-en modu honetako jarrerak. Bere bi aurreko erupzio hiltzaileek, 1595 eta 1845. ean, lohi-isurietan izan zuten oinarria.
Oraingo honetan Nevadok abisua bidalia zeukan aspalditxotik. Bere aktibitate berria 1984. eko azaroan hasi zen lurrikar lokal batzurekin batera. Hauek abenduan, bortitzago bihurtu ziren. Urte hasieran gas-jaurtikipenak hasi ziren. Otsailaren 22an kraterean zegoen lakuan egindako pH neurketek hau 0, 2koa zela eman zuten aditzera; lakua azido sulfuriko kontzentratua zen.
Uztailean, glaziarra urtzen hasi zen eta tontorrean sufrezko hodei horiak sortu ziren. Benetako lehenengo erupzioa irailaren 11ean gertatu zen; zazpi orduz hauts jaulkipenak gertatu ziren eta lohi-isuri txiki bat ere gertatu zen. Irailaren erdialdean abiazio-agintariek abioiei mendiaren gainetik pasatzea debekatu egin zieten.
Azaroaren 13an erupzio txiki bat gertatu zen, herritarrei ez arduratzeko esan zieten agintariek eta ondoren...
