Condenados por descoñecemento

2012/12/01 Apraiz, Arturo - Geodinamika saileko irakaslea, Zientzia eta Teknologia Fakultatea, EHU Iturria: Elhuyar aldizkaria

• Giza zientziak
• Geologia

O 6 de abril de 2009 produciuse en L'Aquila (Italia) un terremoto de magnitude 5,8 na escala de Richter, con 309 mortos e 35.000 sen vivenda. Nos días anteriores, na zona empézanse a percibir terremotos de menor escala, algo máis fortes que os convencionais, estendéndose na sociedade o nerviosismo e a angustia. Debido aos movementos sísmicos, reuniuse a Comisión Nacional de Grandes Riscos de Italia, quen suxeriu que o risco de que se producise un gran terremoto era eterno paira tranquilizar á sociedade. Pero o terremoto sucedeu e agora o sete membros desta comisión foron condenados a 6 anos de cárcere e a indemnización por homicidio múltiple, delito de desastre e lesións persoais involuntarias.

O 11 de marzo de 2011 un terremoto de magnitude 9,0 golpea a costa xaponesa: Morreron unhas 20.000 persoas e todo o país púxose en alerta polos danos provocados polo seguinte tsunami na central nuclear de Fukushima. O 27 de febreiro de 2010 en Chile produciuse un terremoto de magnitude 8,8: 525 mortos e 500.000 vivendas afectadas. O 12 de xaneiro de 2010 estímase que o terremoto de magnitude 7,0 en Haití causou 200.000 mortos. O 26 de decembro de 2004, en Indonesia, produciuse un movemento sísmico de magnitude 8,9, con máis de 300.000 mortos xunto co tsunami posterior. Por citar algúns dos terremotos máis próximos. Os sismólogos máis coñecidos do mundo traballan nestas terras paira coñecer mellor os terremotos. Ninguén previra nada, aínda que en todos eles producíronse varios terremotos de escala inferior. Por que? Porque neste momento é imposible prever onde e cando se producirán os terremotos.

Nas proximidades da península de California prodúcense todos os días terremotos a pequena escala, e os sismólogos saben que, analizando a estatística, pronto se producirá una vibración de gran forza, xa que historicamente produciuse un terremoto a gran escala cada cen anos. Pasaron 106 anos desde que se produciu o último terremoto brutal que arrasou a cidade de San Francisco, e os sismólogos esperan o seguinte, e a sociedade. Aínda que se sabe que vai vir, non se pode determinar cando e onde vai ocorrer, e neste caso non será por falta de recursos. En Estados Unidos, e tamén en Xapón, territorios de alto risco sísmico, os grupos de investigación con máis sismólogos e recursos económicos están a traballar a lume de biqueira. Con todo, a pesar de que os datos sobre os terremotos son cada vez máis numerosos e o coñecemento avanza, aínda non existe un modelo científico fiable paira predicir os terremotos. Que hai que facer con todos os sismólogos que traballan nestes territorios? Acusar os mortos de terremotos e tsunamis e encarceralos todos?

Insisto en que non existe un modelo científico fiable de predición de terremotos nin una aproximación adecuada. Si nalgún momento algún grupo de investigación desenvolvese este tipo de modelos, o premio Nobel estaría certificado. Pero, polo momento, a única aproximación que se pode facer é a estatística. Analizando os rexistros sísmicos de cada territorio podemos saber cada cantos anos producirase un terremoto a escala concreta nunha contorna concreta. Hai, por tanto, dúas opcións paira a península de California.

A primeira consiste en desaloxar todas as cidades e crear campamentos nas zonas rurais esperando un terremoto que impida a morte. Hai que deixar claro que cerca do 95% dos mortos por terremoto falecen cando os edificios baixan. Pero así podemos estar un ano, dous anos, dez ou cincuenta, e esta situación supón, sen dúbida, un cambio de vida que a sociedade non quere, un declive económico e outros problemas graves.

A segunda opción é aprender a convivir co terremoto, reducindo ao máximo o número de mortos no momento da vibración. Nesta última opción --sen dúbida a única a tratar -, os ámbitos a tratar son dous. Por unha banda, a construción de edificios capaces de soportar os movementos do terremoto, asumindo un gasto económico paira iso. O pobo de L'Aquila estaba rodeado de edificios históricos -moitos nunha situación lamentable-, inaceptable nun territorio con risco sísmico. Incluso as institucións que non puxeron diñeiro paira reforzar a estabilidade dos edificios podían ter parte de culpa dos mortos, non? Doutra banda, hai que ensinar á sociedade que son os terremotos e que facer ante os terremotos, e iso só é posible a través da educación. É necesario saber como actúa a terra e que ao longo da historia xeolóxica os terremotos e a actividade volcánica son normais e non se pode facer nada para evitalos. Con todo, nesta liña oponse o novo plan educativo que a ministra española de Educación manexa. Neste plan, a Xeoloxía e as materias máis próximas ao mesmo non teñen cabida no bacharelato, desaparecen completamente. Así, do mesmo xeito que en Lorca (Murcia), a sociedade crerá que o próximo terremoto, que en calquera outro lugar causa mortais ou danos materiais, será o dos sismólogos que non previron o movemento sísmico, xa que non terá criterio propio.

Ollo cos economistas! Talvez un xuíz envíeche ao cárcere paira non adiviñar correctamente a medida de crise económica que temos encima. Con todo, nunca van encarcerar aos políticos que, sabendo que viña a crise, non tomaron as medidas oportunas. Coidado os que investigades en medicamento, porque quizais un xuíz diga que os mortos de sida ou cancro son culpa de vós, por non atopar o medicamento adecuado, pero nunca será culpa dos políticos que non foron capaces de investir diñeiro suficiente. Tede coidado cos meteorólogos, xa que no caso de que se produza una choiva maior da prevista, poida que teñades que facer cargo das indemnizacións, porque os políticos que non realizaron investimentos previos paira reparar eses danos non teñen, por suposto, ningunha culpa. Eu téñoo claro: preguntando polos terremotos non vou responder nada ao seguinte, porque non quero que os meus fillos vexan ao meu pai no camiño ao cárcere paira non saber responder a unha pregunta que non ten resposta.