Mairubaratza. Presentación do libro Pirenaicos Cromlech

2004/11/11 Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia

• Historia
• Giza zientziak

O arqueólogo Xabier Peñalver co seu novo libro.

O libro está dividido en dous partes. Na primeira, descríbese o inventario de hortos mortuorios, onde queda patente a súa presenza en todo o Pirineo, por encima de todos os límites actuais. Define a zona na que aparecen as hortas de Mairu: limita ao oeste co río Leitzaran e ao leste esténdense até Andorra. Na zona ancha atópanse entre 5 e 50 km.

O feito de que a zona sexa tan limitada e única pon de manifesto a existencia dunha unión cultural entre os que facían hortas de mouros. Quen eran eses seres humanos? Onde vivían? Diso trata a segunda parte do libro.

Conxunto de crómlech do campo de Adi.

Por aquel entón, a xente que vivía nas aldeas amuralladas en Gipuzkoa e Bizkaia, está a investigar a Xabier Peñalver. Nun principio podería pensarse que os habitantes destes poboados ían ao monte no verán con animais e que facían hortas de mouros paira os que alí morrían. Con todo, á vista de que a fronteira é tan clara e que, ademais, non hai cromlech ao redor desas aldeas, esta hipótese quedou descartada. Probablemente, os habitantes das aldeas guipuscoanas e biscaíñas enterraban aos seus mortos despois de queimalos, pero non destacaban o lugar enterrado con pedras. Doutra banda, as ovellas non se trasladarían aos Pireneos, senón aos montes próximos, como hoxe en día: Aralar, Aizkorri...

Con todo, Peñalver cre que a xente que facía hortas de mouro ou crómlech vivía nos vales pirenaicos, nas mesmas zonas nas que hoxe en día se atopan os pobos. E ao parecer, cando alguén morreu, queimaban o corpo e levaban as cinzas á parte superior dos montes. Estas cinzas colocábanse no centro da horta morada, unhas veces nun buraco no chan, outras no interior dun recipiente...

Conxunto de crómlech do campo de Illarbit.

Cada una das hortas de mouro contén as cinzas dunha soa morte, o que tamén é destacable, xa que noutros lugares as tumbas eran colectivas. Algunhas crómlech aparecen en grupos, pero normalmente non adoitan ser moi grandes, e a maioría están soas.

Neste libro de 271 páxinas explícase onde están, cantos son e que características concretas teñen. O libro consta tamén de 176 fotografías, varias imaxes e, nun mapa que se difunde, todos os xacementos, cada un co seu correspondente número de catálogo.

De paso, Peñalver tamén puxo traballo aos lingüistas. No último parágrafo do libro escribe: "Na nosa opinión, a abundancia de crómlech ao leste do río Leitzaran, e a súa ausencia total ao oeste do río, pode ter que ver co territorio dependente dos Vascones, cuxo límite occidental do seu territorio coincide co dos crómlech. Esta limitación, pola súa banda, distingue dous dialectos do eúscaro."