"A lingua é una ferramenta que existe e preocúpame como usala"
Si... Teño amigo de Agarrades e eu fixen de editor neste libro, máis ou menos. O camiño ten moito que ver, explícocho. Mentres facía o médico de Aldude, Etxepare falaba nos documentos do seu profesor Jean Etxepare, Arnaut Abadia. Sempre, paira ben: profesor perfecto, duro, "en cheiro amarga"... di cousas así. Doutra banda, di que era un "escritor hábil" e que tiña preparada una antoloxía paira a súa publicación, cos escritos de Abadía.
A abadía sacaba semanalmente, durante anos, una columna paira os labradores. E isto [Etxepare] di que era exemplar. Pero iso non se publicou.
E eu, entón facendo Etxepare, quedei: "que hai aquí? ". Nin Villasante en Historia da Literatura Vasca nin ninguén menciona esa Abadía Arnaut. Por que? Estes alicerces publicáronse nunha revista, na revista Eskualduna, onde quedaron enterrados, xa que a revista Eskualduna non estivo dispoñible durante moito tempo.
E cunha chiripa así, outro amigo, Josu Landa, de Armiarma, comentoume que o dixitalizaron. Pasoume o que xa está na rede. E eu estiven 2-3 anos lendo Abadía cada noite. Linlle todas as columnas, das que elixín unhas 50 columnas sobre animais e pensei que eu tamén fixese una antoloxía. E como todos eran animais, pois o Zoo ilóxico.
Non quería facer una edición tan crítica, filológica, histórica, gris, aburrida. A iso quería darlle outro brillo, alegría, una nova difusión. E pensei como facelo atractivo. Pois con algunhas imaxes. Entón falei con Asisco e el mostrouse moi disposto. Logo fixen una introdución ao libro paira presentar a Abadía e polo en forma. E a edición fíxoa Pamiela, una edición moi bonita, creo.
Non se se se lerá, pero bo! Cal é a intención? Non só dar a coñecer a Abadía como persoa, nesas columnas hai un estilo que está feito. Hai que demostralo. XIX. No século XX temos un clásico que demostra como se facían as cousas facilmente, públicas, non vou dicir analfabeto, pero si paira un moi iletrado, e textos de complicacións, pero de gran graza. Por exemplo, que di sobre o sapo, ou sobre o topo, ou sobre as golondrinas, tanto nocturnas, morcegos, como diarias… é moi bonito. Ao meu gusto sorprendente.
Mágoa que son artigos moi desconectados. Por iso é "zoo ilóxico". Eu boto de menos algunhas especies. Por exemplo, por que non meteu o raposo, ou o tejón, ou o bazo... É dicir, paira os baserritarras, paira os campesiños, paira os labradores, nun tempo non hai xente moi próxima. Doutra banda, non puiden aclarar a que fontes bibliográficas acudiu. De feito, moitas cousas son súas, pero outras ven que son lidas noutros lugares.
De aí poden vir críticas por parte dos filólogos. A idea inicial era transcribir textos orixinais coa grafía actual. Pero niso estaba, os de Armiarma colgaron eses textos na telaraña. Entón xa non tiña sentido poder ver o orixinal nun clic e pór una "x" no lugar no que aparecía "ch" no meu. Pensaba que necesitaba unha maquillaxe máis profunda. Entón, decidín pór en común todos os verbos auxiliares paira facilitar a lectura. Sobre todo fíxeno, sen tocalo "laborarier", etc. Deixei así a laborarier "" en lugar da "labradores". Por tanto, hai formas que se afastan do euskara unificado tradicional, pero que son o euskara unificado.
Non, non, iso foi algo que gustou. Eu non son xogador. Agora publicouse e hai pouco lin que era o máis vendido no suplemento Ortzadar de Deia. Non mo crin, pero bo. [Aparece a listaxe dos libros máis vendidos do suplemento Arco Iris de 3 de marzo de 2012 no apartado de Ficcións].
Non son ficticios e, nese sentido, non hai traballo creativo, pero si documentación, e máis que históricos son contextualizaciones de determinados personaxes. Hai una revisión documentada do ambiente dos personaxes. E son biografías, pero son escusa paira explicar os fenómenos biolóxicos.
Eu elixín... non sei até que punto eu elixín, ou, como esa pedantería que din algúns, elixíronme a min. Pero en certa medida é así. Por exemplo, partindo historicamente, foi o primeiro de Folin [ Marqués de Folin: Roedores e vascos na illa perdida ]. E aí estivo una especie de carambola. Eu coñecía o marqués de Folin polas miñas investigacións. Tiña varias obras ao redor dos carafio do norte, e eu coñecía esas obras. E tiña intención de presentar ese personaxe, cun artigo ou.
Xusto aqueles anos, Jon Juaristi sacou A liñaxe de Aitor, e alí lin una cita sobre Arana Goiri, dicindo que vía a orixe dos vascos en Atlantida. Pero esa era una tolemia paira negar os vínculos con España.
Pero aos quince días ou, por suposto, estaba a ler outras cousas de Folin e, por suposto, era da mesma época, e el tamén, baseándose neses carafio que vía, dicía que "estes carafio demóstrannos que os vascos somos vindos de Atlantida". Non é posible! ". E aí tiña moitos fíos interrelacionados, que máis interesantes parecíame, e grazas a iso fixen amigos de Asisko, entre outros.
Cando estaba a preparar ese libro, lendo cousas sobre aquela época, atopeime con Armand David, até entón descoñecido paira min. E empecei a ler máis, Auñamendin, que se foi a China e a China, onde aparece "un oso negro e branco"... Entón pensei "Panda, non será verdade! ". E si, Armand David, o cachorro de Ezpeleta, foi o primeiro en describir panda.
Tirando del, descubrín un tipo de enorme interese, un criptoeuskaldun, o seu irmán bertsolari, el descubriu a árbore Panda e Davidia enredada... é dicir, un naturalista xenial, un espía e un evolucionista! Sorprendente, naqueles tempos, en Francia, que un cura sexa evolucionista, da primeira fornada. E ademais, a min fíxome reflexionar sobre o nacionalismo científico e sobre ese tipo de cousas.
Para entón xa me deu conta de que, lendo Gouldi e [Stephen Jay Gould, paleontólogo e biólogo], a investigación era tan interesante como a investigación. É dicir, investigar sobre a selección natural pode ser moi interesante, pero ver o concepto de selección natural e a construción teórica que subxace a ela tamén é a nivel do outro. Por que Darwin foi o que todos coñecían o que realmente viu? Esa é a cuestión.
De aí veu Armand David, o pai de Panda.E Armand David levoume a Etxepare. E el interveume e creceume. De alí saíu Etxepare, médico de Aldune. Aí temos a un vasco, moi cosmopolita, nacido nun recuncho do monte, totalmente descoñecido, pero moderno, e, paira comparalo cun coñecido, dalgunha maneira, ao estilo de Pío Baroja, que, a pesar de ser de Lotilandia, non.
A cuestión é que eu hai tempo estudei bioloxía. E dise que os biólogos son de tres tipos: batidos, botas ou botas. Así que fixen outra especialidade, pero eu tiña claro que era una bota ou, si é necesario, una. Entrei no laboratorio de zoología e empecei a traballar cos carafio. Con eles fixen a miña tese e descubrimos novas especies. Como, nós, XX. No século XX, atopar novas especies en Europa? Porque isto aínda non fora investigado. Entón tivemos esa sorte, por iso atopamos esas especies descoñecidas.
Si, non o describín eu, Wiktorrek fixérono en 1990, pero si o atopei eu, un ano antes ou. Mira, isto é [mostrando a imaxe dun bazo]. Ves ese abultamiento que ten nas costas? É a pegada da cuncha. Iso é o que fai tan especial. E é a nova especie, o novo xénero Papilloderma, a nova familia Papillodermidae.
O caso é que este Wiktor é un gran experto que cando se decatou sorprendeuse. E é que foi a buscalo e atopouno e enseguida viulle esa cuncha, e quedou moi emocionado, e a bla, a bla, a bla, a bla, a bla.
Moito menos que antes. Menos, porque a carga do ensino aumentou, a da familia tamén... E como nós temos moito traballo de campo, necesitas todo o fin de semana paira ir a Asturias, etc. Ademais, antes vía moi ben sen nada, pero agora... [contacto con lentes]. Mira, por este traballo déronnos o premio Munibe [co traballo en man], e todas estas casas que ves nestes mapas de aquí son os lugares nos que fomos nós. Tamén podes atopalo ou non. Pero sen ir, dificilmente. E agora non podo ir.
O mesmo ocorreume con algunhas responsabilidades e cargos que tiña, como o da Universidade Vasca de Verán. A medida que cumprín o prazo non asumín ningunha responsabilidade.
Abadía, Etxepare e estes, pola súa banda, foron realizados en horas de soño nocturno.
Si, si. O meu libro é Etxepare, os demais tamén, pero estou especialmente orgulloso de Etxepare. E en todas hai ganas de colocar aos personaxes no seu lugar. Iso vino co libro Darwin gurean. Cando dei conferencias deime conta de que no norte, [Piarres] Laffite, e a xente empeza a moverse na cadeira como o bazo; ir ao sur, citar [Joxemiel] Barandiaran, e o mesmo. Claro, porque os nosos dous grandes patriarcas eran antievolucionistas, gústannos ou non. E iso hai que dicilo. Por que non o dixeron antes? Eu teño que dicilo? Creo que hai que dicir cousas así. Así que nos meus libros hai intención de mostrar todos os aspectos dos personaxes.
Máis que linguaxe, a miña preocupación é o estilo. A lingua é una das ferramentas que hai, e a miña preocupación é como usala, como adaptala, nivel, zona, tema... A cuestión é que algúns libros non son para que poidan ser lidos por calquera, polo tema. Eu entón quero adaptar o idioma ao tema. Iso, por exemplo, en castelán, ves no atoaje o nivel elegante, enriquecido, no que está escrito un libro destas características. En eúscaro todos os textos son iguais. Dá igual o deporte ou o tema, temos un plano de eúscaro. Eu quixen facer algo máis. E antes, cando falei de Abadiño, mencionei: aí hai un modelo.
Tamén mencionei a Armand David. El escribiu en francés, e si tiña un modelo en francés, moi rico. Como o faría en eúscaro? Non sabemos, pero seguro que non tería ese modelo tan rico. Nós tampouco temos moito, pero en ornitoloxía, por exemplo, temos textos de Abadía, de Martín de Itziar e de Vicoriano Iraola. Sobre os paxaros non se escribiu moito máis en Euskal Herria. Se ti tes que escribir agora, que vas facer, empezando por cero ou polo menos vendo como os escribiron?
Si, teño un proxecto entre mans, pero non cho podo contar. Top secret [de broma]. Se non me pisan. Non, pero non quero difundir información. Iso si, será polémico.
Buletina
Bidali zure helbide elektronikoa eta jaso asteroko buletina zure sarrera-ontzian
Teknopolis
