A era da globalización, tamén das plantas!

2003/01/26 Imaz Amiano, Eneko - Elhuyar Zientziaren Komunikazioa

• Botanika
• Ekologia

A Cortaderia selloana está a converterse en solar costeiro, roturado e dominante en noiros en detrimento de as súas plantas colonizadoras.

Eneko Imaz

As especies máis coñecidas son os casos de animais (cangrexos, visóns…). Pero as plantas tamén están aí, e moitas non son santos. Moitas das plantas que utilizamos paira alimentarnos ou adornar son de orixe externa. Con todo, algúns destes usos escapáronse”, naturalizado e algúns se converteron en invasores.

A maioría das especies vexetais exteriores son herbáceas anuais ou plantas persistentes ben adaptadas a medios modificados. E a maioría non xera riscos paira a conservación da flora autóctona. Con todo, hai plantas exteriores que se converteron en moi perigosas paira as plantas locais.

A proliferación de viaxes, os desprazamentos internacionais, a proliferación de xardíns e xardinaría, así como a introdución de novos cultivos, facilitan a difusión de plantas invasoras. A transformación da contorna tamén facilita notablemente a introdución de plantas exóticas, xa que, en xeral, son máis vulnerables á invasión de contornas con grandes transformacións. Ademais, está a converterse nun problema mundial, xa que en todos os lugares proliferan as plantas alóctonas, especialmente nas illas (o 50% da flora de Nova Zelandia é foránea), en zonas de clima benigno (a vertente cantábrica da CAPV, por exemplo, con temperaturas suaves e precipitacións relativamente abundantes), moi humanizadas e moi modificadas.

En concreto, no País Vasco a importancia da transformación da contorna é notable. Non hai máis que ver onde aparecen predominantemente as plantas invasoras: nas marxes dos camiños, nos roturos, nas terras movidas, nas marxes dos ríos e arroios, na costa… En definitiva, os invasores válense de zonas onde as comunidades vexetais locais sufriron algún dano.

Características principais

Buddleja davidii (arriba) e Reynoutria japonica (abaixo) aparecen nas beiras dos ríos. A primeira é máis abundante nas marxes que nos xardíns. A segunda multiplicouse nos últimos anos, mesmo nos prados. (Foto abaixo: Eneko Imaz).

Desde o punto de vista das plantas invasoras, a máis eficaz é o rápido crecemento, a madurez e a abundancia de sementes. Ademais, adoitan ser especies pioneiras, que vivían nun clima similar no territorio de orixe e que proliferan sen enfermidades nin competencias propias dos lugares de orixe. En definitiva, as plantas que triunfan en territorios afastados do orixinal convértense en invasoras. E ao converterse en invasores poden impedir ou eliminar o desenvolvemento da vexetación local. Por exemplo, a Reynoutria japonica, que tanto aumentou nos ríos de Gipuzkoa, utiliza a sombra paira afastar á competencia.

Invasores en RD

A primeira investigación sistemática sobre o tema publicouse en 1997. Das 236 especies que alí se mencionaban, 67 estaban asentadas en comunidades naturais ou seminaturales, das cales 11 foron clasificadas como perigosas. Posteriormente, no ano 2000 citáronse 393 especies exóticas, das cales 15 foron cualificadas como moi perigosas. No ano 2001 na reserva da biosfera de Urdaibai menciónanse 111 especies vexetais exóticas no informe respecto diso.

Aínda que as especies perecedoiras exteriores aparecen dispersas por todo o País Vasco, a práctica totalidade das especies totalmente arraigadas atópanse na vertente atlántica e aparecen, principalmente, nas zonas máis tépedas. En definitiva, na vertente con máis clima benigno (precipitacións relativamente abundantes e temperaturas suaves ao longo do ano) e presión humana (abundantes roturos, marxes de estradas, solares…).

Son moitas as plantas invasoras de RD (só hai que ver os números anteriores), pero imos citar catro exemplos das fotografías. A cortadería selloana converteuse nunha práctica costeira moi habitual. Orixinaria de Sudamérica, utilízase en xardinaría pola súa espectacularidade. Buddleja davidii é orixinaria de Asia. Posúe rechamantes conxuntos florais, moi apropiados paira a xardinaría. Está moi estendida. Paralelamente, Reynoutria japonica invadiu con forza numerosos marxes fluviais, especialmente en Gipuzkoa. Orixinario de Xapón, utilizouse en xardíns. A súa capacidade de rexeneración a partir de fragmentos de raíces fai que a súa extensión sexa moi fácil debido ao movemento de terras. Por último, mencionaremos a falsa acacia ( Robinia pseudoacacia ). Esta árbore, de feito, pertence a Norteamérica e foi utilizado no sector forestal, xa que a súa madeira é moi adecuada paira a construción de estacas.

Algunha solución?

Aínda que pareza unha paisaxe ben conservada, na saia anterior predominan as matogueiras, a principal árbore invasora europeo.

Eneko Imaz

Si. Paira iso sería necesario una normativa ou lexislación adecuada, traballar contra as plantas invasoras e, como non, concienciar e colaborar cos sectores que traballan con elas (por exemplo, silvicultura e xardinaría). En Europa, a diferenza de EE.UU., non existe lexislación específica paira regular a entrada de plantas exóticas e moito menos paira facer fronte ás que se converteron en invasoras.

Con todo, nalgúns lugares, debido á gravidade do problema, xa se iniciaron os intentos de imputación destas plantas. En xeral utilízanse métodos mecánicos (destrución de plantas), de manexo (gandeiro ou agrícola), biolóxicos (loita biolóxica) e químicos. Iso si, eses intentos serán un mero intento se non se regulan os desprazamentos das plantas… ou se a resposta á última pregunta de entrada é ‘non importa’.

Publicado en 7K.