“Crear seres humanos por clonación sería una barbaridade”

Ayala é un cidadán do mundo. Nacido en Madrid, ten a nacionalidade estadounidense e, segundo el, a maioría dos xenes son vascos, de Álava. Francisco Javier Ayala estudou física en Madrid e teoloxía na Universidade de Salamanca. Posteriormente, en 1961 márchase a Estados Unidos paira estudar xenética e doctorarse en xenética na Universidade de Columbia. A piques de regresar ofrecéronlle un posto na Universidade Rockefeller de Nova York e o madrileño decidiu quedar alí. Francisco Javier Ayala centrou o seu traballo sobre todo na evolución, no estudo da xenética humana. Actualmente traballa diariamente na Universidade Irvin de California. Alí dá clases aos alumnos, polo menos cando non imparten conferencias por todo o mundo. Ademais, é un dos asesores científicos do presidente Clinton e ten como misión: Apoiar a decisión da política científica estadounidense, establecer prioridades de investigación e aprobar novos proxectos.

“Crear seres humanos por clonación sería una barbaridade”


De onde vén o home?

O home moderno, que é fisicamente o noso parecido, provén de África, pero non dunha soa Eva. Aquela Eva bíblica ou a Eva mitocondrial que chaman os investigadores nunca existiu. Na historia da humanidade a poboación nunca se limitou a unha parella, foron miles.

E como xorde o home?

Bo, como é coñecido, vimos dos monos, de non ser humano a ser humano aos poucos. Os primeiros que tiveron a capacidade de camiñar sobre as dúas pernas foron os do australopit, a pesar de ser un cerebro moi pequeno. Máis tarde, fai uns dous millóns de anos, apareceron os primeiros do noso xénero, a especie Homo habilis, que foi cando empezou a aumentar o tamaño do cerebro e entón son os primeiros útiles de pedra e óso, simples ferramentas. O Homo erectus chega tras o Homo habilis, fai uns 1.800.000 anos.

O Homo erectus estendeuse dun continente a outro, chegando a Indonesia, Australia e China. Desde entón e até fai 300.000 a 500.000 anos, até a creación do Homo sapiens, os cambios que se produciron eran moi pequenos. Con todo, antes os Homo sapiens eran moito máis primitivos que nós, aínda que o cerebro era tan grande como o noso. Con todo, o seu esqueleto era diferente. A nosa especie, moderna, apareceu en África fai uns 100.000 anos e de aí estendeuse por todo o mundo representando ao resto de especies.

Esta evolución produciuse lentamente ou a golpe brusco despois duns anos de equilibrio?

Ambas as cousas. Nalgúns casos a evolución acelérase e noutros se acelera. Con todo, o que sabemos das especificaciones non nos dá certezas de que iso foi así. Por exemplo, desde a época do Australopithecus afarensis, desde fai 4 millóns de anos até fai 2 millóns de anos, non parece que haxa grandes cambios morfológicos, pero si mírase o intervalo de tempo existente entre o Homo habilis e o Homo erectus, 200.000 anos, os cambios son evidentes: do cerebro de medio quilo ao quilo pasa a ser de quilo, mentres que nos primeiros 2 millóns de anos apenas hai cambios.

Por que estas diferenzas na evolución?

Con motivo da conferencia inaugural da Cátedra Miguel Sanchez-Mazas da Facultade de Filosofía, o prestixioso científico Francisco Javier Ayala trouxo consigo un personaxe de temática científica e ética.
B. Cortiza

Desde que comezaron a cazar os nosos antepasados tiveron que organizarse en grupos paira o que había que facer ferramentas. Paira poder facer as ferramentas necesitaban intelixencia, porque hai que imaxinar que tipo de ferramenta necesítase e en que se debe utilizar, imaxinar o futuro. A maior intelixencia tiñan a capacidade de facer mellores ferramentas e de darlle un uso máis adecuado.

Cantos máis instrumentos utilizaban, vían a necesidade de mellorar as ferramentas e, ao mesmo tempo, desenvolvían a capacidade. Este proceso denomínase retroalimentación positiva: canto máis intelixente, máis ferramentas, máis e mellores ferramentas, máis fácil é traballar entre grupos.

Por tanto, a evolución responde as necesidades?

É una forma de dicir. Eu diría que os cambios xenéticos, as mutacións que aumentaban o tamaño do cerebro e a intelixencia prosperaron. Os máis intelixentes, que tiveron esas mutacións, aumentaron máis. É só una selección natural.

Penso que ouvirías algo sobre a orixe dos vascos.

Diso ninguén sabe demasiado. A miña opinión? Eu creo que os vascos son consecuencia dos restos dos primeiros habitantes de Europa. Estes primeiros habitantes chegaron a Europa tras a creación da Humanidade moderna, fundada fai 100.000 anos en África e cruzando o Próximo Oriente. Europa se colonizó fai uns 50.000 anos. Coa chegada das glaciaciones, sobre todo a última e máis dura, fai 18.000 anos, os habitantes do Norte e do Centro de Europa morreron ou se dirixiron cara ao sur.

Cando a temperatura comezou a normalizarse, fai entre 5.000 e 8.000 anos, renóvase a colonización europea. No norte de España, no sur de Francia, nalgunhas zonas de Italia e no Cáucaso, quedaban descendentes dos que baixaron nas glaciaciones e ocultáronse nas covas, os máis primitivos, que non foron substituídos por novas colonizaciones. Por iso a linguaxe non ten semellanza co resto de linguas, xa que é unha linguaxe instintivo. Os que acudiron á segunda colonización trouxeron linguas indoeuropeas, alleas ao eúscaro.

Volvendo aos xenes. Hérdase a aparencia, a enfermidade… pódese herda o comportamento?

Bo, non todas as enfermidades son hereditarias, pero si que hai xenes que facilitan a tendencia a contraer una enfermidade. En canto a actitude ou comportamento, a relación non está tan clara. De feito, os xenes poden achegar algunha característica, pero o seu comportamento, intelixencia, natureza, etc. están condicionados polo ambiente, a educación e a relación coa sociedade. Isto, por suposto, ten una interesante reflexión sobre o tema da clonación de persoas que hoxe en día é tan coñecido.

A iso ía. O outro día lin algunhas das súas afirmacións sobre a clonación humana.

O individuo non pode ser clonado, o clonado é o xenoma da persoa, os xenes. O individuo resultante será moi diferente, con características físicas similares, pero con características mentais e comportamento completamente diferente.

Como vostede dicía, a clonación humana pode facerse tecnicamente, pero eticamente sería una barbaridade.

É una tolemia utilizar a clonación como táctica social paira mellorar toda a humanidade. Nese contexto preguntáronme. En canto ao uso da clonación en determinados casos, a posición aceptable é a dominante en todos os países occidentais, tal e como demostrou o propio presidente Clinton en Estados Unidos: 5 anos de atraso na opinión de todos os ámbitos da sociedade, non só dos científicos. É máis importante o que os políticos, gobernos, líderes relixiosos e a propia sociedade teñen que dicir neste tema.

En principio non me parece xusto, pero é posible que chegue a un acordo paira clonar o xenoma de alguén nunha situación concreta, refírome a casos individuais e aí non me parece mal. Pero a partir de agora a creación humana por clonación ou o uso como política social sería una barbaridade. Lémbrame o Feliz Mundo de Aldous Huxley.

Entón, en que utilizarías a clonación?

Animais ou agricultura. Na agricultura levan moito tempo facendo, cando se plantan as uvas son clónicas, igual que os froiteiros. Pódese utilizar adecuadamente en gandaría paira producir determinadas homogeneidades e características.

En canto ao transplante de órganos, tería algún uso?

B. Cortiza

Bo, nos medios de comunicación tamén se dixeron terribles. Por exemplo, falábase de crear e crecer un neno, pero só como órgano creativo. Cando os científicos falan sobre o papel da clonación nos transplantes de órganos, non se fala diso, fálase da obtención de órganos no cultivo de laboratorio. A técnica aínda non se desenvolveu, xa que aínda non se coñece como mandar aos xenes facer una determinada parte do corpo.

Cando se adquire a técnica, por exemplo cando se necesita facer un ril, en lugar de quitarllo a outro, clonaranse as células que formarán o ril, do mesmo genotipo que o que o necesita. Coñecerémolo no futuro. A esta técnica, por exemplo, non lle vexo ningún problema ético. O devandito ao principio é outra cousa, xa que os xenes humanos elabóraos a propia natureza.

Mencionou a primeira palabra xenoma, que opinas do proxecto Xenoma Humano?

Que é moi interesante, xa que é un intento de coñecer con detalle a nosa estrutura xenética. O proxecto Xenoma Humano achegaranos coñecemento de todos os xenes, polo que se trata dun proxecto orientado a obxectivos beneficiosos e con boa marcha.

E a competencia que xurdiu?

Bo, os proxectos da competencia quérense completar con travesías. Din que paira coñecer o 90% do xenoma necesítanse dous ou tres anos. A idea non é mala, pero non adianta o coñecemento final. Coa construción dun simil queren facer un mapa de estradas en España, pero só explicando as principais estradas. Non coñecerán os detalles, teremos un plano xeral, pero o resto non.

Tamén poden axudar, non?

En inglés hai una frase que di que Deus está nos detalles. Coñecendo os principais tramos sen coñecer as cruces, non imos a ningún sitio.

Onde imos? Evolución e progreso son sinónimos?

Non, a evolución significa cambio, avances significa mellora. A evolución en si mesma non conduce á mellora. De todos os xeitos, dicir se una cousa mellorou ou non é totalmente subxectivo, paira ti todo pode ser retroceder paira min. Por exemplo, o desenvolvemento industrial e económico paira moitas persoas non é progreso, aínda que vivamos mellor, teñamos máis recursos, comemos mellor… pero paira a humanidade isto é un avance desde o punto de vista ético e moral? Significa que imos avanzando na convivencia?…

A humanidade avanza ou retrocede só? É dicir, hai vida fóra da Terra?

A vida intelixente, como a nosa, coa nosa capacidade de comunicación… non. Existe un grupo de expertos con opinión contraria, pero normalmente non son biólogos os que estudaron a evolución. Paira quen entende correctamente a evolución, a existencia doutro tipo de persoas no Universo, con capacidade de comunicación… non é posible. Que haxa vida no universo? as probabilidades son maiores, xa que a vida pódese crear de moitas maneiras. Como as estrelas e os planetas son millóns e millóns, poida que haxa algún tipo de vida, como o baseado no carbono.

NOTA (28-06-2018):

A Universidade de California cedeu todos os seus cargos, responsabilidades e honras a Francisco Ayala por abusos sexuais, e así o anunciou mediante unha nota.

Buletina

Bidali zure helbide elektronikoa eta jaso asteroko buletina zure sarrera-ontzian

Bidali

Bizitza