Historia da Lactación Artificial

1993/10/01 Txakartegi, Xabier Iturria: Elhuyar aldizkaria

• Dietetika/Elikagaiak
• Osasuna

A Lactación Natural (R.D.) proporcionou ao ser humano una alimentación equilibrada durante miles de anos na súa primeira infancia. Cando a nai non podía amamamantar, e isto ocorría en menos do 10%, traballo que realizaban os indúes. Pouco despois, entrados nas décadas centrais deste século, os bancos de leite creáronse paira facer fronte á escaseza dos indios. É dicir, ata que entrou neste século non había una alternativa segura paira a alimentación infantil á marxe do R.D., e moi poucos nenos sobrevivían ao alimentarse durante o primeiro ano con leite materno ou da ama de cría. Paira darse conta diso só hai que mirar a táboa (Táboa 1).

Aínda que as enfermidades infecciosas eran un dos factores máis importantes paira a mortalidade infantil, as estatísticas coñecidas mostran una mortalidade tremenda nos nenos alimentados sen amamamantar, como se pode observar na táboa.

Os descubrimentos en bioloxía e medicamento a finais do século pasado sentaron as bases paira a produción dos representantes do Leite Humano: determinouse a composición dos distintos tipos de leite, coñecéronse os beneficios da pasteurización e atribuíuse maior valor nutricional infantil ao leite de vaca tratada con calor. Naquela época, xa había médicos que buscaban representantes da Ou.E. (leite materno). Nos primeiros anos deste século, nalgunhas clínicas e nalgúns casos, engadíase leite de vaca ao R.D.

Pouco despois, nas décadas dos anos 20 e 30 deste século, a industria alimentaria comezou a fabricar leite artificial cambiando o leite de vaca. Nos anos mencionados, tanto a porcentaxe de R.D. como a súa duración diminuíron notablemente nos países ricos. A lactación de biberón é imputada ao valor científico achegado por determinados médicos. Durante a Segunda Guerra Mundial e nos anos posteriores foi una recuperación do D.N.I., pero non é difícil ver que a falta de materias primas e diñeiro era a causa. A partir da década do cincuenta, o descenso da R.D. produciuse nos países industrializados, alcanzando o mínimo a finais dos anos 60 e principios dos 70. En 1972, só o 20% das nais estadounidenses saían do hospital alimentando ao seu bebé con leite de peito; en Suecia, en 1971, do total de nenos de 2 meses, só o 30% e o 6% dos de 6 meses alimentábase do R.D.

N.V. as razóns da separación, na interacción nai-neno, deberían buscarse nos efectos contrarios que produciu a evolución da sociedade moderna. Entre elas, a rápida urbanización desordenada, a sobrepoblación, a contaminación ambiental, a incorporación das mulleres ao traballo, a mellora da educación maternal, a modificación do concepto de unidade familiar, a emigración, o non estudo da lactación, etc. Por suposto, os médicos tamén tiveron a súa culpa porque consideraron e recomendado a lactación a través do biberón como algo científico.

Estas tendencias exportáronse primeiro aos Países do Leste de Europa e máis tarde aos países en desenvolvemento. E os núcleos urbanos destes últimos son, na actualidade, os lugares que máis gravemente se atopan no problema da caída do N. En moitos estados está a observarse a tendencia á baixa do R.D. nos países desenvolvidos até a década dos 70.

A opinión máis estendida até a década do setenta, E.N. a perda era a consecuencia lóxica da modernización dos estilos de vida. A principios desta década cuestionouse a irreversible tendencia e comezáronse a crear asociacións a favor da alimentación do leite de mama nos estados industrializados occidentais. En 1956 créase nos EEUU a “Liga Internacional do Leite”. En calquera caso, temos que ter en conta que desde finais do século pasado a R.D. que estaban creadas por asociacións de mulleres, nais, médicos, etc. Os “Movementos de Retorno á Natureza” dos anos 60 e 70 tamén no País Vasco. tentaron impulsalo.

O Grupo Consultivo sobre Proteínas e Calorías das Nacións Unidas (“PAG”) desenvolveu una intensa e profundo labor entre 1956 e 1977, recoñecendo a E.N como una medida obrigatoria paira a Saúde Pública paira evitar a deficiente nutrición infantil. promoción. Advertiu das consecuencias negativas da inadecuada promoción do leite artificial elaborada polas industrias alimentarias infantís. En 1974, a Conferencia Mundial paira a Saúde pediu aos Gobernos que promulgasen leis para que a industria de produción de Leite Artificial limitase a súa propaganda comercial e mellorase a situación da muller traballadora paira aleitar ao seu fillo. Outras institucións como UNICEF, FAO, OIT, Asociación Internacional de Pediatría sumáronse á defensa da Nai Leite (A.E.).

A Organización Mundial da Saúde (Ou.M.E.), que na actualidade ten una gran participación na promoción da E.D., puxo en marcha una serie de estudos que analizan como elaborar programas paira o seu impulso. Paira aclarar a súa postura, o Ou.M.E. de Alimentación ao Peito e aos Pequenos, realizado en outubro de 1979, di: e as reivindicacións conxuntas da Ou.N.I.C.E.F. no seu primeiro punto: “As prácticas alimentarias inadecuadas paira lactantes e as súas consecuencias son un dos problemas máis importantes do mundo e estanse convertendo nun gran obstáculo paira o desenvolvemento social e económico.

Dado que en gran medida é un problema creado polo propio ser humano, debemos mirar á nosa ciencia e tecnoloxía por unha banda, e á nosa estrutura social e económica por outro, como una responsabilidade que debe ser reprochada e como una acción que cobre os grandes logros en materia de desenvolvemento”. Actualmente está demostrado en R.D. e que a sociedade moderna e industrializada é compatible coa sensibilidade e o soporte social das necesidades das nais e os nenos.

Dando resposta ao anteriormente exposto, tanto na porcentaxe da R.D. como na súa duración, conseguiuse a súa recuperación no mundo desenvolvido, aínda que en ningún caso alcanzouse as porcentaxes da segunda década do presente século. Escandinavia é a rexión que máis se aproxima ás súas porcentaxes anteriores, similar á de 1945. A promoción e recuperación da R.D. naquela rexión iniciábase antes da emisión das Recomendacións Internacionais, e adóitanse destacar as seguintes razóns paira entender o seu éxito:

1. Información a persoas e asociacións particulares que posteriormente obtiveron o apoio dos Gobernos.
2. Recomendacións das Organizacións Profesionais Internacionais, Gobernos e Sociedades Médicas.
3. Apoio social que recibiu a familia.
4. Cambiar o “rooming”, é dicir, a opinión sobre a alimentación do recentemente nacido nos matadoiros, e aplicar con firmeza o consello sobre a tendencia da A.E.
5. Na década do setenta xurdiu una crítica contra a publicidade en favor dos substitutos de A.E. que permitiu á industria facer moito menos publicidade.
6. Ampliación da duración do descanso por maternidade: Aínda que en 1955 era de 3 meses (ademais do 80% do salario), en 1974 prorrogouse a 4 meses, en 1977 a 7 meses e en 1980 a 9 meses de descanso laboral, tanto materno como paterno (Suecia).

Detrás dos países escandinavos atópanse os industrializados de Oceanía na recuperación da E.N. e máis tarde os outros países occidentais desenvolvidos.

Como xa se mencionou anteriormente, as rexións en desenvolvemento atópanse na actualidade co maior problema, sobre todo nas súas zonas urbanas, nas que se aprecia un forte descenso da porcentaxe de N. O uso de substitutos de A.E. vai acompañado de moitos problemas. A falta de sanidade, o mal lavado dos biberóns, o elevado prezo e o incontrol da administración, entre outros factores, incrementaron a taxa de enfermidade e a mortalidade.

A Ou.M.E. divide aos Estados e grupos sociais do mundo en 3 grandes grupos en función da situación da A.E. ou da fase na que se sitúe:

• A primeira fase é tradicional e a porcentaxe e duración da A.E. son elevados.
• A segunda fase é de transición, cun descenso porcentual e una redución da duración.
• A terceira fase é de recuperación, con incrementos porcentuais e de duración.

Os países, así como os distintos subgrupos de poboación dentro do país, teñen estas fases en diferentes momentos. O primeiro grupo que incide no cambio (tanto á ampliación como á redución) adoita ser una elite urbana, é dicir, un grupo social e sobre todo cultural de alto nivel. O grupo que segue é o cidadán máis pobre. O último grupo, o que menos forza ten paira cambiar, foi tradicionalmente o agrícola. O índice nacional de R.D. aumentará ou diminuirá segundo a fase en que se atope cada grupo. Paira darse conta diso é adecuada esta imaxe realizada por Ou.M.E. (Figura 1).

Na figura pódese observar que existen 8 etapas en función do Índice Nacional de R.D. e dos subgrupos de poboación. Paira aclarar mellor diremos que no primeiro grupo atópase Zaire, no segundo Nixeria, no terceiro, no cuarto e no quinto, Filipinas, Brasil, etc. ; o sexto País Vasco; o sétimo Reino Unido; e o oitavo Suecia.

En canto á nosa contorna, a finais dos anos 70 o 61% dos nenos tiña R.D. no estado español, e aos 2 meses só seguía o 28,7% deles. En 1980, DNI. o 84% tíñao e aos 2 meses seguía o 73,2%. Parece que despois de recuperarse está a producirse una parada no estado español, ou xa non se percibe a recuperación. De feito, na actualidade obsérvase que no R.D. prodúcese un despegamento do 60-80%. Si aos 3 meses continúa o 20-40% co I.A., aos 6 meses só se alcanza o 6%.

Con todo, as diferenzas son notables e nalgunhas cidades observouse un gran crecemento nos últimos anos. En Madrid, por exemplo, a duración media de 2,5 meses do R.D. de 1976 subiu a 3,4 meses en 1990. Ou un estudo realizado en Gades demóstranos que teñen una taxa de prevalencia do 42,6% no 5º mes, pero sobre todo nos últimos anos foron os que experimentaron un aumento máis notable, supostamente grazas ao Programa de Estudos Vascos. Outro estudo realizado en Gran Canaria revela que entre 1988 e 1991 existían taxas de prevalencia entre o 81,8% e o 71,27% de 3 e 6 meses. Pero non todo é ascensión. Segundo a estatística elaborada polo Programa Municipal de Vacinación de Barcelona, a taxa de prevalencia de 2 meses é do 25% debido a que a duración media da R.D. é moi baixa.

En canto ao País Vasco, nun estudo realizado en 1985, obsérvase que a porcentaxe de nais que se inician con R.D. é do 73,2% (ao abandonar o hospital), mentres que a lactación mixta alcanzaba o 83,9%. Aos tres meses o 57% e aos seis meses o 19% seguía dando peito, o que supón un 47,8% e un 15,9% do total de nais (Gipuzkoa).

Nunha investigación multicéntrica realizada na comarca de Bizkaia en 1992 detectáronse taxas de prevalencia do 41% e 13% paira 3 e 6 meses. Noutro estudo, tamén do ano 1992, traballando con mostras obtidas de 13 consultas pediátricas (representativo paira Bizkaia), obsérvase que as iniciadas con R.D. eran do 82% (a porcentaxe é do 72%). cando falamos sen carga). Segundo un estudo realizado en Vitoria-Gasteiz, as porcentaxes iniciadas co R.D. son do 83% e 92% paira os niveis socioeconómicos medio e baixo, as taxas de prevalencia do 3er mes son do 63% e 38% e as do 6º mes do 29 e 11% paira estes niveis sociais.

Segundo o estudo realizado por nós no Concello de Gernika sobre o R.D. 1984-1989, a duración media é de 3,4 meses, sendo de 2,61 o primeiro ano e 3,52 ao final. As taxas de prevalencia do terceiro e sexto mes son do 54% e do 21,8%. Son altas cando as comparamos coas taxas da zona e dalgúns estados (España, EEUU ou Gran Bretaña), pero están lonxe das que conseguen en Escandinavia, por exemplo. Segundo este estudo, as nais de entre 21 e 35 anos, as que teñen estudos universitarios, as que traballan no campo e as que viven no barrio. Pola contra, estatisticamente son bastante menos as nais menores de 21 anos e cun nivel de estudos moi baixo.

Prehistoria

Orfos de París (1771-1777)Orfos de Dublín (1775-1779)Orfos de Londres

31.00010.272- - -25.000 (80%)10.227 (99,6%)- - - (90%)Táboa 1. N.V. mortalidade de orfos non alimentados no século XVIII.

Nota: Paira ver ben a última foto podes ir ao pdf.