Cume Vello: claves da erupción

2021/09/22 Agirre Ruiz de Arkaute, Aitziber - Elhuyar Zientzia Iturria: Elhuyar aldizkaria

• Geologia

400

A erupción, iniciada o 19 de setembro de 2021 na Palma, puxo en marcha non só un gran número de habitantes, senón tamén geólogos do Instituto Volcanológico de Canarias e do Instituto Español de Xeoloxía e Minería. No centro do espectáculo xeolóxico, acompañados de drones, sismógrafos e satélites, están a realizarse tomas de mostras de lava e cinzas paira poder realizar estudos pretroquímicos precisos. Grazas a iso estanse aclarando as características da erupción e a súa evolución.

Erupción estronbiana

Os geólogos clasifican distintos tipos de volcáns e erupciones, o que condiciona a formación de ríos de lava e conos volcánicos, por exemplo. Un dos máis habituais é a erupción hawaiana, que fai referencia a volcáns que sacan o magma cunha forza e velocidade moi baixa; o estronboliano, cunha erupción continua, con lava en continuo e ocasionalmente con pequenas explosións; un dos máis coñecidos é o vesubiano, o máis perigoso e explosivo, grazas ao gran número de gases que contén. Os geólogos afirman que a erupción da Palma é estronboliana, o que permitiu que os seus habitantes saian a tempo e sen perigo.

Depósito de magma

De feito, baixo a superficie dura da cortiza terrestre (litosfera), o manto da terra é un depósito de magma que pode saír de diversas formas e lugares. En 2017 os geólogos souberon que o magma estaba a saír cara arriba. Nun principio, o depósito de magma situouse a 33 km da superficie terrestre, logo descubriuse que estaba a 10 km e en pouco tempo comezou a subir rapidamente. Finalmente, a cama magmática situouse a 2 km de profundidade e o 11 de setembro comezaron a notarse os primeiros movementos sísmicos, como sinal de ruptura da superficie terrestre e de saída do magma. É difícil saber onde rompe, pero afortunadamente non ocorreu nas zonas de maior poboación.

Cume de Vello está a ser erupción por gretas. De momento creáronse oito saídas, pero os geólogos creen que se irán creando novas. Con todo, aínda non se aclararon todas as características da erupción e non está claro cal será a evolución das próximas semanas. Está a seguirse a evolución do camiño que está a percorrer Laba. Está a estudarse a evolución da velocidade, a potencia e a anchura da coada, co fin de detectar a necesidade de evacuar novas zonas.

 

Piroclastos

Doutra banda, os geólogos están a traballar paira clarificar o índice de intensidade volcánica. Paira iso deben coñecer a estrutura e o volume da materia (piroclasto) que salgue en erupción. Os geólogos distinguen tres tipos de piroclastos, segundo o seu tamaño: cinzas, que recollen partículas de diámetro inferior a 2 mm, lapillis, partículas entre 2 e 64 mm, e bombas volcánicas maiores de 64 mm.

Nestes momentos, os investigadores están a recoller mostras de todo tipo de piroclastos. Está a estudarse, entre outros aspectos, o carácter químico e a altura da nube de cinzas resultante. E é que a erupción produciuse nunha zona habitada, polo que a prioridade foi non causar danos persoais, pero en realidade as cinzas son o maior risco que poden xerar as erupciones si mírase a escala global. Trátase de finos fragmentos de roca de diámetro inferior a dous milímetros que poden alcanzar grandes distancias aproveitando a circulación atmosférica. Normalmente teñen sílice e poden producir inflamación do aparello respiratorio. A presenza _de dióxido de xofre (SO2) pode provocar irritación da pel.

Chega ao mar

Outra das preocupacións foi o mar desde o principio, xa que se a lava chega alí, pódense difundir outros gases. Ao ter lávaa una temperatura superior aos 1000 ºC, ao golpear o mar se evapora o cloro, o flúor e o xofre que conteñen. O vapor pode expandir estes gases tóxicos provocando afeccións respiratorias nos habitantes da zona. Tamén pode provocar choiva aceda pondo en perigo a vexetación.

A xeografía está a cambiar

Lávaa ocupa xa una superficie de 154 ha e a superficie da illa aumentou varios centímetros. Probablemente seguirá crecendo e evolucionando. O resto de erupciones anteriores duraron uns dous meses na Palma, pero aínda se están calculando os magmas dispostos a saír dos buracos paira poder facer previsións máis precisas.

Non parece que a erupción vaia ter una fase explosiva, pero poida que a fase de saída de lávaa alárguese máis do desexado.

Instrumentos de medida

As principais ferramentas que están a utilizar os investigadores paira seguir a erupción son:

Drones: están a utilizarse paira seguir a evolución do camiño que está a facer lávaa. Está a estudarse a evolución da velocidade, a potencia e a anchura da coada, co fin de detectar a necesidade de baleirar novas zonas.

Satélites: exploran o aumento da terra mediante a iridiometría. De momento, aclárase que creceu case 30 cm.

Sismógrafos: informaron os movementos iniciais e grazas a eles sóubose que a erupción ía ocorrer a curto prazo. Agora está a axudar aos investigadores a calcular a cantidade de magmas que están a piques de saír.

 

NOTA: Os lingüistas de Elhuyar publicaron varias explicacións sobre a terminología en eúscaro dos volcáns. Aquí podes velo.