Bizigarririk gozoena

Honelako pastel-puskak oso gustura jaten dira.

600. urterako aztekek eta maiek jada ezagutzen zuten txokolatea. Kakao-arbolatik baba hartu eta xocoalt izeneko nahastea egiten zuten. Azteken kondaira batek dioenez, kakao-haziak paradisutik datoz eta gizakiak boterea eta zintzotasuna lortzen ditu hazi horiek janez.

1519an Hernan Cortesek txokolatea probatu eta Ameriketatik honantz ekartzea erabaki zuen. Mende bat geroago juduak izan ziren txokolatea Euskal Herrira ekarri zutenak. Izan ere, 1609an juduek Baionan ireki zituzten kakaoa tratatzeko lehen lokalak. Luis XIVak Baionan egiten zen txokolatea jan eta handik Europako herri denetara banatu zuen.

Kakao-arbola

Kakaoa kakao-arbolaren fruitutik ateratzen da. Kontuz zaindu beharreko zuhaitza da, haizeak eta beroak oso erraz hiltzen baitute. Batez ere herri tropikaletan hazten da. Fruitua luzea eta azal gogorrekoa da; bakoitzak 13 cm-ko 15-40 hazi izaten ditu eta kakao-manteka likidoz inguraturik egoten da. Txokolatea egiteko fruitu bakoitzetik kakao haziak eta kakao-manteka bereizi behar dira lehenik.

Baina fruitu edo hazi horietatik nola lortzen da txokolatea? Izan ere, txokolatea kakaoaren eta beste osagai batzuen nahastea da. Guztira, hiru txokolate-mota nagusi daude: txokolate beltza, esnedun txokolatea eta zuria. Txokolate beltzak % 30-35 kakao izaten du, beste % 8-14 koiperik gabeko kakao lehorra eta kakao-manteka (% 18). Esnedun txokolateak, kakaoaz gain (% 20-25), azukrea (% 25-55), esnea (% 10-20) eta osagai koipetsuak (% 25) ditu. Azkenik, txokolate zuria dugu: kakao-manteka (% 20) esnea (% 14) eta azukrea (% 55) ditu.

Horrez gain, kontuan hartzekoa da txokolatea zein jaki aberatsa den. Besteak beste, proteinak, lipidoak, gluzidoak, zuntza, potasioa, magnesioa, kaltzioa, fosforoa eta sodioa dauzka.

Txokolatearen eragina

Zenbat neska edo mutil engainatu ote dituzte bonboi batekin.

Txokolateak, kakaoaz, azukreaz, lipidoez eta proteina begetalez gain, botiken eragina duten beste substantzia batzuk ere baditu, adibidez, tebromina, kafeina, feniletilamina eta serotonina. Substantzia horiek badute eraginik gure psikikoan.

Tebrominak nerbio-sistema bizkortu, esfortzu muskularra erraztu, apetitua areagotu eta bihotzari lana eginarazten dio. Horregatik, kirolari anitzek lehiatzen hasi aurretik txokolatea jateko ohitura dute.

Bestalde, kafeinak, nekearekiko erresistentzia luzatzeaz gain, jarduera intelektuala areagotzen du.

Eta, azkenik, txokolatea janez gero, serotina gutxiago galtzen dugu eta horrek antidepresiboen eragin bera du gugan. Txokolatea ez da, beraz, nolanahiko jakia. Maiz esaten da sari gisa jasotzen dugun oparia dela, umore onez jartzen gaituela, etsipenei aurre egiten laguntzen digula eta bizigarria dela. Maitasun-kontuan ere badu eraginik: bikotearekiko maitekorrago eta eztitsuago bihurtzen omen gara, eta gainera, afrodisiakoa da. Ikusi besterik ez dago Larramendi jesuita hizkuntzalariak erreakzio-mota horrez jabetzean zein erabaki hartu zuen: komentuko monjeei txokolatea jatea debekatu zien, gehiegi aztoratzen baitzituen.

Txokolate berria!

Europako Batasunak txokolatea egiteko osagai gehiago onartu berri ditu eta, ondorioz, txokolate-mota berriak merkaturatuko dira laster. Berritasuna zertan datza? Kakao-manteka erabili ordez, beste zenbait landare-koipe tropikal erabili ahal izango dituzte: illipea, palma-olioa, karité edo mango-hezurra. Orain arte sei koipe-mota horiek Danimarkan eta Britainia Handian erabiltzen zituzten, baina Frantzian ez daude onartuta.

Hemendik aurrera, Frantzian merkaturatzen den txokolatea aztertzen duten kimikarien lana aldatu eta zaildu egingo da manteka-mota horiek ez onartzen jarraitzeko asmoa baitute. Izan ere, koipe edo manteka horiek guztiek antzekotasun handia dute. Illipé manteka kakao-mantekaren antzekoena da eta palma-olioa, aldiz, desberdinena.

Kafea eta txokolatea biak dira estimulatzaileak

Orain arte, Europako Batasunak ez ditu debekatu kimikoki eraldaturiko koipeak kakao-mantekarekin parekotasun handia baitute. Baina koipe-mota ezberdinak onartzen ez dituzten herrietan zein da kimikariek egin behar izaten duten lana?

Koipeak bereizteko era bakarra nahastearen osagai zehatzak ezagutzea da. Horretarako, molekula denak bereizteaz gain, bakoitzaren kantitatea zehaztu behar da. Gaur egun, Frantzian, adibidez, legearen arabera txokolatean erantsiriko manteka-kantitateak % 5 baino gutxiagokoa izan behar du. Kimikariek ez dute uzten hori baino manteka gehiago duten txokolateak merkaturatzen.

Bestalde, kakaoa nondik datorren jakiteko ere testak egiten dituzte. Horretarako, kakaoan dauden metalak aztertzen dituzte: kaltzioa, fosforoa, magnesioa...

Hemendik aurrera, beraz, ohartu gabe, zapore bereko baina osagai ezberdineko gero eta txokolate gehiago jango dugu. Hori bai, gauza guztiak bezala, txokolateak ezaugarri onuragarri anitz badu ere, tamainan jatea komeni da. Ez gero esan guri asko gizendu zaretela!

7K-n argitaratua.