Algas e microalgas: unha aposta alimentaria do futuro?

2024/11/28 Helen Carr Ugarte - Nutrizioa eta Obesitatea ikertaldeaFarmazia Fakultatea (EHU) | Itziar Eseberri Baraze - Nutrizioa eta Obesitatea ikertaldeaFarmazia Fakultatea (EHU) | Leixuri Aguirre López - Nutrizioa eta Obesitatea ikertaldeaFarmazia Fakultatea (EHU) Iturria: Elhuyar aldizkaria

• Farmakologia
• Dietetika/Elikagaiak
• Botanika

Sábese que a poboación crece cada ano e que cada vez somos máis habitantes no mundo (1). Algúns estudos suxiren que, nun contexto de malgasto de fontes de alimentación, non será sostible seguir con este nivel de produción e consumo (2,3). A sustentabilidade baséase en tres puntos principais (4, 5). En primeiro lugar, aínda que a natureza achega moitos recursos na conservación do medio ambiente, hoxe en día consumimos máis recursos dos que pode xerar o planeta. Ademais, a sustentabilidade ten en conta o desenvolvemento social das culturas e as colectividades e garante a convivencia, a saúde e a educación. Por último, o terceiro punto crave é garantir un crecemento económico que non prexudique ao medio ambiente (6).

Aínda que falar de alimentación sostible é complexo, en definitiva a clave é reducir o impacto ambiental do noso patrón alimentario. Para iso, no proceso entre a produción e o consumo de alimentos, deberemos consumir aqueles alimentos con menor impacto ambiental. Un dos cambios máis eficaces parece ser a redución do consumo de alimentos de orixe animal, especialmente a redución do consumo de carne.

De feito, é sabido que basear a nosa alimentación en alimentos de orixe vexetal é máis sostible. Por iso, os nosos alimentos básicos deberían ser legumes, hortalizas, froitas, cereais integrais e froitos secos e, en menor medida, de orixe animal. Por outra banda, para favorecer a sustentabilidade, deberíanse consumir alimentos de tempada e locais, xa que no seu proceso produtivo gástase menos recursos e redúcese a contaminación producida polo transporte (7).

No ano 2019 publicouse o “Informe dos 50 Alimentos do Futuro”, documento que recolle os 50 alimentos que se poden consumir no futuro dentro dunha alimentación máis sa e sostible (8). Basicamente, os criterios que se utilizaron para seleccionar os 50 alimentos e potenciar o seu consumo son: o seu alto valor nutricional, o seu menor impacto sobre o medio ambiente que os alimentos de orixe animal, a súa accesibilidade e o seu bo sabor. Na lista dos 50 alimentos que foron seleccionados, atópanse as algas.

Algas: características, clasificación e usos

O consumo de algas é tradicional desde tempos remotos en Asia oriental e sueste, pero, como consecuencia da globalización e a exportación, hoxe en día forman parte das gastronómicas mundiais. Na actualidade, as máis coñecidas e consumidas son as algas a quen, kombu ou wakame, que se usan principalmente en sushi, sopa, ensalada ou pratos de peixe. En xeral, as que chamamos algas son macroalgas; como explicaremos a continuación, tamén hai microalgas.

As macroalgas son organismos pluricelulares de gran tamaño que se clasifican en tres subgrupos en función da cor; Chlorophyceae (verde), Rhodophyceae (vermello) e Phaeophyceae (marrón) (9). As microalgas son organismos eucariotas unicelulares e de tamaño microscópico, tamén coñecidos como fitoplancto. A clasificación das microalgas é: Chlorophyta (verdes), Rhodophyta (vermellas), Chrysophyta (diatomeas) e Pyrrophyta (dinoflagelados) (10, 11). Imaxe). Tamén hai cianobacterias (Cyanophyta, células procariotas azuis e verdes), que aínda que se clasificaron nelas como microalgas, ao ser células procariotas non se clasifican como microalgas (11). As microalgas máis coñecidas son a espirulina e a Chlorella, que ademais de ser utilizada para a produción de alimentos, tamén se utilizan para a elaboración de aditivos alimentarios e produtos cosméticos.

Moitas macroalgas comercialízanse secas, polo que é necesario hidratarlas antes do seu consumo para comer cru ou cocido. Con todo, as microalgas non se utilizan para o consumo directo, senón que se utilizan engadidas a alimentos ou pratos como complemento alimenticio ou como produto elaborado con microalgas, como pan ou galletas. As macroalgas obtéñense xeralmente dos mares, mentres que as microalgas prodúcense en biofotorreactores que permiten o seu crecemento controlado. Nos biofotorreactores, crecen en moitos pequenos recipientes asociados en forma de globo acristalado, con condicións óptimas de luz, temperatura e pH con auga e alimentos (Figura 2).

Como se mencionou anteriormente, as microalgas teñen un tamaño microscópico, e o que se obtén da produción é unha biomasa en forma de pasta adhesiva que non se consome directamente. A partir da biomasa, pódese realizar unha liofilización da microalga para obter o po ou os derivados de toda a microalga que se pode engadir aos alimentos ou, como xa se comentou, para a produción de produtos elaborados con microalgas (Figura 3). Doutra banda, as microalgas utilízanse para a extracción de compostos bioactivos, compostos con beneficios para a saúde humana, moi útiles para a industria alimentaria e farmacéutica (14).

Algas: fonte de compostos bioactivos beneficiosos para a saúde

Como se mencionou anteriormente, as macroalgas e as microalgas conteñen compostos bioactivos, moléculas con beneficios na prevención e tratamento de diversas enfermidades, tal e como moitos estudos deron a coñecer (15, 16). Entre estes compostos bioactivos atópanse os florotaninos, fucoidanos, alginatos, laminarines, carotenoides (fukoxantina, por exemplo) e esteroles (fukosterol), e demostrouse que o seu consumo é beneficioso para previr enfermidades como as 17. Por exemplo, observouse que os florotaninos teñen actividade antidiabética de tipo 2, xa que contribúen a diminuír o nivel de glicosa en sangue, inhibindo a actividade encimática α-amilasa e α-glucoilasa (18). É máis, observouse que a inxesta de compostos bioactivos presentes nas algas ten beneficios no tratamento da obesidade, como o atraso no baleirado gástrico, a diminución da inflamación e a redución da propagación do tecido graxo (19). Doutra banda, os carotenoides presentes nas algas teñen un efecto antioxidante, actúan contra a tensión oxidativo e axudan a previr moitas enfermidades dexenerativas crónicas (20, 21). Cabe destacar que as enfermidades cardiovasculares, xunto co cancro, son as que máis mortalidade provocan (22) e que os carotenoides poden reducir a súa incidencia debido á súa hipertensión, trombosis, hiperlipidemia e efecto sobre a ateroesclerosis (23). Por último, ademais dos efectos anteriores, os compostos bioactivos de algas teñen actividade antibacteriana, teñen beneficios en enfermidades neurodegenerativas, como o Alzheimer, e observouse que teñen efectos contra o cancro (17, 20, 24, 25, 26).

Consumiremos nas futuro algas e microalgas?

Se temos en conta que as algas conteñen compostos bioactivos con efectos beneficiosos para a saúde e que a composición nutricional é moi apropiada —é dicir, que poden ser útiles para substituír nuns futuro alimentos de orixe animal—, parece interesante incluír as algas no noso patrón de alimentación habitual. Con todo, hai que ter en conta que na nosa sociedade non se consomen no día a día, xa que teñen un sabor moi característico. Ademais, as macroalgas que se toman do mar deben tomarse de forma moderada, para non exceder os límites de cantidades seguras para os metais pesados.

Hoxe en día hai moitas algas comercializadas que podemos consumir directamente, engadidas a ensaladas ou sopas, ou como produtos elaborados con elas. En canto ás microalgas, aínda que o seu uso sexa un pouco máis limitado, existen no mercado produtos elaborados con elas. E nos próximos anos espérase un auxe brutal do mercado das microalgas.

 

Bibliografía:

1. https://ourworldindata.org/population-growth
2. Ferreiro M, Wirsenius S, Henderson B, Rigolot C, Thornton P, Havlík P, de Boer I e Gerber PJ. 2015. Livestock and the Environment: What have we learned in the past decade? Annual Review of Environment and Resources, 40, 177-202.
3. Mottet A, de Haan C, Falcucci A, Tempio G, Opio C e Gerber PJ. 2017. Livestock: on our plated or eating at our table? A new analysis of the feed/food debate. Global Food Security, 14, 1-8.
4. https://www.fao.org/nutrition/educacion-nutricional/food-dietary-guidelines/background/sustainable-dietary-guidelines/é/
5. Carr-Ugarte H, Jiménez M, Aguirre L, Portillo MP e Eseberri I. 2023. Hori gara bat behar dá. Servizo de Publicacións da Universidade do País Vasco, Leioa.
6. https://www.un.org/é/impacto-acad%C3%A9mico/sustentabilidade
7. https://municipiods.com/produtos-kilometro-0/
8. Shaver D. Future 50 foods. En: WWF Ka, editor. : Dietitian and Global Knorr Sustainability Lead; 2019.
9. Montero L, Sánchez-Camargo AP, Ibañez E e Gilbert-López B. 2018. Current Medicinal Chemistry, 25, 4808-4826.
10. Ahmed E, Suzuki K e Nishida T. 2023. Micro- and Macro-Algae Combination as a Novel Alternative Ruminant Feed with Methane-Mitigation Potential. Animals 13, 796.
11. Dini I. 2023. The potential of algae in the nutricosmetic sector. Molecules. 4032.
12. https://www.laopiniondemurcia.es/comunidade/2022/01/09/boom-cultivo-microalgas-region-cubrir-61382658.html
13. https://ibizabotanicobiotecnologico.com/ibb/
14. Barkia I, Saari N e Manning SR. 2019. Microalgae for high-value products towards human health and nutrition. Marine Drugs, 17, 304.
15. Gómez-Zorita S, Trepiana J, Gozález-Arceo M, Aguirre L, Milton-Laskibar I, González M, Eseberri I, Fernández-Quintela A e Portillo MP. Anti-obesidade effects of microalgae. 2020. International Journal of Molecular Sciences, 21-41.
16. Biris-Dorhoi E-S, Michiu D, Pop CR, Rotar AM, Tofana M, Pop OL, Socaci SA e Farcas CA. 2020. Macroalgae – A sustainable source of chemical compounds with biological activities. Nutrients 12, 3085.
17. Kumari A, Garima e Bharadvaja N 2023. A comprehensive review on algal nutraceuticals as prospective therapeutic agent for different diseases. 3 Biotech, 12, 44.
18. Le S-H e Jeon E-J 2013. Anti-Diabetes effects of brown algae derived phlorotannins, marine polyphenols through diverse mechanisms. Fitoterapia, 86, 129-136.
19. Wan-Loy C e Siew-Moi P. 2016. Marine algae as a potential source for anti-obsesity agents. Marine Drugs, 14, 222.
20. Equipo: Silva J, Alves C, Freitas R, Martins A, Pinteus S, Ribeiro J, Gaspar H, Alfonso A e Pedrosa R. 2019. Antioxidante and Neuroprotective Potential of the Brown Seaweed Bifurcaria bifurcata in an in vitro Parkinson’s disease model. Marine Drugs, 17, 85.
21. Chen P, Shang X, Huang X, Zhang M e Guo J. 2024. Recent advance of physicochemical, structural properties, potential health benefits and application of bioactive macromolecules from Porphyra haitanensis: Revisión a. Internationes Journal of Biological Macromolecules, 279, 135497.
22. Audicana Uriarte C. 2022. Mortalidade na Comunidade Autónoma do País Vasco. Dirección de Planificación, Ordenación e Avaliación Sanitaria, Departamento de Sanidade. Euskal Herria.
23. De Jesus Raposo MF e Miranda Bernardo de Morais AM. 2015. Microalgae for the prevention of cardiovascular disease and stroke. Life Sciences, 125, 32-41.
24. Arvinda Swamy m.l. 2011. Chapter 6 - Marine algal sources for treating bacterial diseases. Advances in Food and Nutrition Research, 64, 71-84.
25. Sami N, Ahmad R e Fatma T. 2021. Exploring algae and cyanobacteria as a promising natural source of antiviral drug against SARS-CoV-2. Biomedical Journal, 44, 54-62.
26. Khotimchenko M, Tiasto V, Kalitnik A, Begun M, R de Khotimch, Leonteva E, Bryukhovetskiy I e Khotimchenko E. 2020. Antitumor potemtoal of carrageenan from marine rede algae. Carbohydrate Polymers, 246, 116568.