Efemerideak
Hilabete hontako efemerideak
1847-10-01
Jane Goodall primatologo eta aktibista
Txinpantze basatien ikerketan aitzindaria. Tanzaniako txinpantze basatien gizarte- eta familia-portaerak ikertzen aritu zen 60 urtez. Ingurumenaren aldeko aktibista izan zen urte askoan.
2023-10-02
Katalin Karikó biokimikaria
Drew Weissmanekin batera jaso zuen, COVID-19aren aurkako RNA bidezko txerto eraginkorrak garatzea ahalbidetu zuten aurkikuntzengatik. 40 urte baino gehiago daramatza RNAren txertoak ikertzen.
1916-10-03
Angeles Alvariño ozeanografo eta zoologoa
Aitzindaria izan zen munduko ozeanografia-ikerketan. 22 plankton-espezie berri deskribatu zituen.
1906-10-04
Alice Mary Stewart medikua
1950eko hamarkadan, haurren minbizi-kasuen areagotzea aztertu zuen. Aurkitu zuen aztertutako kasuen erdietan amei haurdunaldian erradiografiak egin zizkietela. Ez zioten jaramonik egin. 25 urte behar izan ziren praktika hori bertan behera uzteko.
1967-10-05
Andrea Gamarnik birologoa
GIBarekin, B hepatitisarekin eta dengearen birusarekin lotutako ikerketengatik ezaguna. COVID-19aren pandemian, Leloir Institutuan zuzentzen duen taldearekin, 45 egunetan garatu zuen "COVIDAR IgG", antigorputzen lehen proba.
2020-10-06
Andrea Ghez fisikaria
Galaxiaren erdian objektu trinko supermasibo bat aurkitzeagatik. Fisikako Nobel Saria irabazi duen laugarren emakumea da.
2020-10-07
Emmanuelle Charpentier eta Jennifer Doudna biokimikariak
CRISPR/Cas9 genoma editatzeko metodoa garatzeagatik.
1915-10-08
Loney Gordon
Kukutxeztulak 5.700 haur inguru hiltzen zituen urtean 1900eko hamarkadaren hasieran, hiru emakumek txerto bat garatzeko aparteko orduak egin zituzten arte: Grace Eldering, Pearl Kendrick eta Loney Gordon.
1901-10-09
Germaine Benoit ingeniari kimikoa
Batez ere, substantzia sinpatikomimetikoen azterketan egindako ekarpenagatik da ezaguna.
1983-10-10
Barbara McClintock genetikari eta botanikaria
Medikuntzako eta Fisiologiako Nobel saria beste inorekin partekatu gabe jaso zuen lehen emakumea izan zen.
1969-10-11
Merieme Chadid astronomoa
Antartikan behatoki astronomiko handi bat jartzeko konpromisoa hartu duen munduko lehen emakume astronomoa da.
1850-10-12
Pennsylvaniako Emakumezkoen Mediku Ikastetxea
Emakumeek Medikuntzako titulua eskuratu ahal izateko munduan ezarri zen bigarren medikuntza-erakundea da.
2016-10-13
Maria Andrade zientzialaria
Batataren barietate biofortifikatuei buruz egin zuen lanak Afrikan elikadura-segurtasuna hobetzen lagundu zuen.
1912-10-15
Zohra Begum Kazi medikua
Zirujau laguntzailea izan zen eta sineskeria eta sinesmen atzerakoien aurka borrokatu zuen. Medikuntza modernoa sustatu zuen Indiako eta Bangladesheko emakume hezigabeen artean.
1944-10-16
Elizabeth Loftus matematikari eta psikologoa
Informazioa modu semantikoan nola antolatzen den eta epe luzeko memoria nola sortzen den aztertu zuen.
1956-10-17
Mae Jemison astronauta
NASAko ingeniaria, medikua eta astronauta. Espaziora bidaiatu zuen lehen emakume afroamerikarra izan zen.
2019-10-18
Jessica Meir eta Christina Koch astronautak
Nazioarteko Espazio Estazioan izan ziren, eguzki-baterien karga-kontrol bat ordezteko.
1964-10-19
Gretchen C. Daily biologoa
Natural Capital proiektuaren sortzaileetako bat da; naturaren balioak plangintzan, politikan eta finantzetan integratzea da proiektu horren helburua.
1942-10-20
Christiane Nüsslein-Volhard biokimikaria
Biokimikari, biologo molekular eta genetista alemaniar honek Medikuntzako edo Fisiologiako Nobel Saria irabazi zuen 1995ean Edward Bok Lewis eta Eric Wieschausekin batera, giza enbrioiaren garapena kontrolatzen duten mekanismo genetikoei buruzko ikerketengatik.
2013-10-21
Sallie W. Chisholm itsas biologoa
Itsas biologoa eta ozeanografoa da. Itsasoko organismo fotosintetikoei buruz egin zituen ikerketengatik jaso zuen saria.
1934-10-22
Jeannette Piccard pilotua
Estratosferara iritsi zen lehen emakumea izan zen. Hidrogeno-globo batek garraiatutako kapsula batean igo zen, bere senarrarekin eta dortokarekin batera.
1963-10-23
Brigitte Baptiste biologoa
Biologoa. Queer ekologismoaren erreferentea da eta ingurumenaren inguruko gaiak aniztasunetik pentsatzeko ezinbesteko ahotsa.
1898-10-24
Zinaida Iermólieva mikrobiologoa
Kolera diagnostikatzeko metodo azkar bat asmatu zuen, baita gaixotasun horren eta sukar tifoidearen eta difteriaren aurkako sendagai eraginkor bat ere.
1952-10-25
Wendy Hall matematikaria
Esteken aitzindaria. Mikrokosmos izenez ezagutzen dena sortu zuen Hallek, estekak elkarren artean lotzen zituena, gaur egun webean egunero ikusten dugun bezala.
1957-10-26
Gerty Cori medikua
Fisiologia edo Medikuntzako Nobel saria jaso zuen lehen emakumea izan zen, gluzidoen metabolismoari buruzko lanengatik.
1975-10-27
Ángela Ruiz Robles irakasle eta asmatzailea
1949an entziklopedia mekanikoa patentatu zuen, eta liburu elektronikoaren aitzindaritzat hartzen da asmakizun hori.
1860-10-28
Gulielma Lister botanikari eta mikrobiologoa
Munduko erreferente nagusia izan zen mixomizetoetan, eta hainbat museotan bilduma botanikoak katalogatzeaz arduratu zen, hala nola Parisen eta Estrasburgon.
1979-10-29
Felisa Martin Bravo fisikaria
Espainian, Fisikan doktoratu zen lehen emakumea eta Meteorologiako Goi Mailako Kidegoan sartu zen lehen emakumea izan zen. Igeldoko (Donostia) Meteorologia Behatokiko zuzendari izan zen.
1992-10-30
Charlotte Hym neurozientzialaria
Neurozientzialaria eta kirolari olinpikoa (skaterra, Tokio 2020). Jaioberrien mugimenduaren garapenean amaren ahotsak, hizkuntzak eta usainak duten eragina ikertzen du.
1711-10-31
Laura Bassi fisikari eta filosofoa
Unibertsitatean fisika katedra bat zuzendu zuen lehen emakumea izan zen (Boloniako Unibertsitatean).
