Bilatzailea
Efemerideak
Hilabete hontako efemerideak
2025-12-01
Fanny Hesse ikertzailea
Hazkuntza-inguruneetan agarra sartu zuen solidogarri gisa laborategian mikroorganismoak hazteko.
2025-12-02
Maryna Viazovska matematikaria
Fields Domina (Matematikako Nobel Sariduna) jaso duen historiako bigarren emakumea da, Maryam Mirzajaniren ondoren, esferen paketatzeari buruzko problema geometriko bat ebazteagatik.
2025-12-03
Ellen Swallow Richards
Ingurumen-ingeniaritzaren amatzat hartzen da. «Ingurumen-higiene» kontzeptua sortu zuen, ekologia modernoaren oinarrietako bat. MITen ikasi zuen lehen emakumea izan zen, eta Women’s Laboratory emakumeentzako programa sortu zuen han.
2025-12-04
Ethel Currie geologoa
Paleontologiaren arloan ikertu zuen, eta itsas trikuen eta goniatitidoen (ordena desagertua, nautiloideetatik abiatuta eboluzionatu zuena) fosilak aztertu zituen.
2025-12-05
Jimena Quirós ozeanografoa
Espainiako lehen ozeanografo emakumea. Hogeita bi urte zituela, Espainiako Ozeanografia Institutuan (IEO) sartu zen. Kanapian ozeanografiko batean parte hartu zuen lehen emakumea izan zen.
2025-12-06
Margaret Morse Nice ornitologo eta etologoa
Txolarreei buruz egindako ikerketagatik da ezaguna.
2025-12-07
Mary Ellen Rudin matematikaria
Aieru ospetsuekiko kontra-adibideen osaeran nabarmendu zen. Dowker espazioa da ezagunena.
2025-12-08
Julia Robinson matematikaria
Ekuazio diofantikoak eta erabakigarritasunaren teoria ikertu zituen: Hilberten hamargarren problemaren (Matiyasevichen teorema) askaezintasuna frogatzen lagundu zuen.
2025-12-09
Mary Leakey paleoantropologoa
Olduvaiko arroilan (Tanzania), espezie baten giza hondakin fosilak aurkitu zituen, eta Zinjanthropus boisei deitu zioten.
2025-12-10
Carmen Aldecoa ozeanografoa
Espainiako Ozeanografia Institutuak kontratatu zuen lehen emakume zientzialaria izan zen.
2025-12-11
Toshiko Yuasa fisikari nuklearra
Lehen emakume japoniar fisikaria izan zen, eta Japoniako emakume zientzialarientzako eredu bilakatu zen. Ehun bat artikulu idatzi zituen. 1954an artikulu bat argitaratu zuen Bikini atoloian egiten ari ziren hidrogeno-bonben proben arriskuez ohartarazteko.
2025-12-12
Henrietta Swan Leavitt astronomoa
Distantzia kosmikoak neurtzeko metodo bat aurkitu zuen. Nobel saria eman nahi izan zioten, baina hautagaitzaren gutuna bidali ziotenean, 4 urte zeramatzan hilda.
2025-12-13
Sarah Parker Remond medikua
42 urterekin, Florentziara joan zen, eta Santa Maria Nuova Ospitalean sartu zen, medikuntza-ikasle gisa. 20 urte baino gehiagoz jardun zuen medikuntzan. Estatu Batuetako Elkarte Antiesklabistako kidea. Hamasei urte zituela egin zuen esklabutzaren aurkako lehen hitzaldia.
2025-12-14
Ethel Browne Harvey biologoa
Zelula-zatiketari buruzko aurkikuntzengatik da ezaguna. Itsas trikuaren arrautza enukleatuak garatzea lortu zuen partenogenesi artifizialaren bidez.
2025-12-15
Nieves López Martínez paleontologoa
Espainiako ikerketa paleontologikoen modernizazioaren arduradunetako bat izan zen.
2025-12-16
Gertrud Woker kimikaria
Biokimikan aitzindaria, 1917an berundun gasolinaren toxikotasuna seinalatu zuen eta berunik gabeko erregaia ekoizteko zenbait iradokizun eman zituen. Substantzia kimikoek pertsonengan dituzten eraginak aztertu zituen, hala nola gerran erabilitako gas pozoitsuen eraginak. Bakezale eta emakumeen eskubideen defendatzaile sutsua izan zen.
2025-12-17
Mary Kenneth Keller informatikaria
BASIC programazio-lengoaiaren garatzaileetako bat izan zen eta Hezkuntzan Ordenagailuak Erabiltzeko Elkartearen (ASCUE) sortzaileetako bat.
2025-12-18
Esther Lederberg
Mikrobiologo estatubatuarra, aitzindaria bakterioen genetikan. Bere senarrak, Joshua Lepergek, Fisiologia edo Medikuntzako Nobel saria irabazi zuen 1958an elkarrekin egindako lan batengatik eta bere hitzaldian aipatu ere ez zuen egin.
2025-12-19
Claudine Hermann fisikaria
Egoera solidoko fisikan aditua zen, eta maila instituzionalean lan egin zuen emakumeen egoera hobetzeko zientzian, oro har, eta fisikan, bereziki.
2025-12-20
Helen Lee Gruehl Aikman immunologoa
Proteinekiko sentikortasunari, alergiei eta asmari buruzko dozena bat artikulu zientifiko baino gehiagoren egileetako bat izan zen.
2025-12-21
Marie eta Pierre Curiek radioa aurkitu zuten.
Uraninita lagin batetik uranioa kendu ondoren, ikusi zuten uraninita oraindik erradioaktiboa zela radioa zuelako, elementu kimiko berria.
2025-12-22
Rosemary (Ro) Lowe-McConnell iktiologoa
Arrain tropikalei buruz egin zituen ikerketengatik da ezaguna, Afrikan eta Hego Amerikan egindako espedizioei esker. 1997an, linnear domina jaso zuen.
2025-12-23
Georgiana Elizabeth Ormerod ilustratzaile zientifikoa
Bere ahizpak, Eleanor Ormerod entomologoak, Georginaren intsektuen marrazkiak erabili zituen bere argitalpenetan eta nekazaritza-eskoletan.
2025-12-24
Marguerite Thomas Williams
Geologian doktoretza lortu zuen lehen pertsona afroamerikarra. Miner Teachers College-n irakasle izan zen, bere bizitza hezkuntzari eskaini zion, eta geologia eremu inklusiboagoa bihurtu zuen.
2025-12-25
Inna A. Dobruskina paleobotanikaria
Triasikoaren aditu nagusietako bat izan zen. Nabarmentzekoa da Eurasiako Triasikoko loreei buruz egin zuen monografia.
2025-12-26
Mary Somerville
Matematikari, astronomo eta zientzialari eskoziar autodidakta. "Zientzia-gizon" hitzaren ordez «zientzialari» erabiltzea bultzatu zuen.
2025-12-27
Jean Jennings Bartik programatzailea
ENIAC konputagailuaren jatorrizko programatzaileetako bat izan zen.
2025-12-28
Berthe Kolochine-Erber biologoa
Leptospirosian aditua zen, Leptospira interrogans bakterioak eragiten duen gaixotasun zoonotikoa.
2025-12-30
Tu Youyou medikua eta kimikari farmazeutikoa
Malariari aurre egiteko erabiltzen den artemisina aurkitu zuen, Txinako medikuntza tradizionaletik abiatuta. 2015ean, Medikuntzako Nobel Saria eman zioten.
2025-12-31
Piedad de la Cierva Viudes kimikaria
Erradiazio artifizialean aitzindaria izan zen Espainian. Beira optikoari edo adreilu erregogorren fabrikazioari buruz ere ikertu zuen.
