Novo cine 3D

2008/09/01 Roa Zubia, Guillermo - Elhuyar Zientzia Iturria: Elhuyar aldizkaria

• Irudiak/Soinuak

É fácil enganar aos ollos para que vexan una imaxe tridimensional onde hai un par de imaxes bidimensionales. O máis difícil é que esa ilusión óptica sexa boa, é dicir, simular ben a realidade tridimensional sen que o espectador cánsese e se desmaye. Quizá por iso nunca se estendeu moito o mercado de películas tridimensionales.

Con todo, o mercado non está esgotado, polo menos as grandes compañías non o consideran esgotado. As películas tridimensionales están (ou existiron) expostas en diferentes parques temáticos e nalgunhas exhibicións de expo. Trátase de que facer paira ampliar o mercado. O problema é á vez tecnolóxico e económico. Desenvolvéronse bos sistemas de creación de imaxes tridimensionales, pero son moi custosos.

Dous ollos, dúas imaxes

A base é sinxela e económica. A clave está en dar una soa imaxe a cada ollo, e que sexan moi similares. É o que fan os ollos paira ver a realidade tridimensional: cada ollo recibe una imaxe moi parecida pero diferente.

Entre ambos os ollos hai uns seis centímetros, polo que calquera obxecto que se atope diante do nariz vémolo desde dous ángulos. O ollo dereito ve a parte dianteira e dereita das cousas e os ollos esquerdo, dianteiro e esquerdo. Canto máis preto estea o obxecto a ver, maior é a diferenza entre as dúas imaxes. O cerebro é o que crea a ilusión óptica das tres dimensións (e a sensación da distancia) cando mestura as imaxes. En definitiva, é un tipo de triangulación.

O efecto é evidente coa propia imaxe do nariz; cada ollo veo desde moi diferentes puntos de vista. Con todo, é imposible mirar o nariz simultaneamente con dous ollos paira crear una representación tridimensional. Está demasiado preto paira iso. Pero se as imaxes teñen una semellanza mínima e a cada ollo dáselle una imaxe tomada do ángulo correspondente, o cerebro fai o traballo.

E ese é o efecto que se utiliza nas películas tridimensionales. Crean dúas imaxes por fotograma. O efecto das tres dimensións obtense normalmente cun ángulo entre os dous puntos de vista de 5-6 graos. Una imaxe a cada ollo e o cerebro produce o efecto. Este proceso denomínase estereoscopia.

Lentes

As dificultades técnicas comezan cando se envía cada imaxe a un ollo concreto. Nas películas, as dúas imaxes están unidas na pantalla, pero teñen un distintivo, é dicir, una característica que serve paira diferencialas. A separación realízase mediante lentes diante de cada ollo.

Un exemplo coñecido é o sistema de lentes vermello-azuis: anaglifo. As imaxes sepáranse mediante filtros de cores. O filtro vermello broncea a cor azul e o filtro azul ennegrece o vermello. Paira aproveitalo, una imaxe de anaglifo elimina o compoñente vermello e o outro o compoñente azul. Finalmente, cada imaxe atravesa un filtro que chega a un só ollo.

Conséguese o efecto, pero non é una boa técnica porque distorsiona as cores. A imaxe queda mal enfocada e a distorsión debe ser compensada polo propio filtro. Por exemplo, con lentes con filtro de celofán, a distorsión é moi grande, o mellor resultado conséguese con lentes acrílicas, aínda que debe compensar una media dioptría na parte vermella.

A outra opción é polarizar ambas as imaxes e que os filtros das lentes teñan filtros paira luz polarizada. Se una imaxe está formada por liñas verticais e a outra está formada por liñas horizontais, distínguense facilmente por filtros con forma de grella, un vertical e outro horizontal. Pois a luz polarizada é así, pero aplicada á onda da luz. O problema xorde cando o espectador se inclina a cabeza, polo que nalgúns casos utilízase a polarización circular, é dicir, aquela que vira na mesma ou na contraria dirección das agullas do reloxo ao avanzar a onda polarizada. Este sistema dá moito mellor resultado que o anaglife. Iso si, esixe a polarización das imaxes.

IMAX

Na Expo de Osaka, en 1990, presentouse un novo sistema sen imaxe polarizada aplicado á tecnoloxía IMAX: IMAX SÓLIDO. Xoga co tempo. O cine mostra 24 fotogramas por segundo; IMAX, en lugar de presentar as dúas imaxes de estereoscopia simultaneamente, vainas alternando, una paira o ollo esquerdo e outra paira o dereito. En total son 48 fotogramas nun segundo. Xunto a isto, hai que cubrir un ollo na metade da fotograma e o outro na outra metade, e aí está o traballo das lentes: as lentes teñen un obturador nas xanelas e están sincronizadas coa exhibición da película.

A principal vantaxe de IMAX é que utiliza un só proxector, xa que non proxecta as dúas imaxes da estereoscopia simultaneamente. Isto simplifica moito a tecnoloxía do proxector, pero fai moito máis complexa a das lentes. Ao final é un produto moi caro, porque todos os espectadores que están no cine teñen que ter esas lentes tecnolóxicas.

O sistema non é comercialmente viable, polo menos a gran escala. Ademais de na Expo de Osaka, na de Sevilla en 1992, a única de toda Europa atópase no parque temático Futuroscope. En definitiva, os resultados son bos, pero o sistema é moi caro.

Real D

IMAX SÓLIDO non é a última tecnoloxía en películas tridimensionales. A compañía Disney desenvolveu un novo sistema denominado Real D, que supostamente pretende reabrir películas en tres dimensións ao cine comercial. En 2005 presentou a súa primeira película con este sistema: 3D de Little Chicken, versión tridimensional de Chicken Little. Desde entón realizou (e estao facendo) tanto versións das existentes como novas películas paira o sistema tridimensional.

O sistema Real D é a tecnoloxía máis avanzada no mercado tridimensional. Con todo, non está baseada en novas ideas, senón en tecnoloxías xa utilizadas.

Por unha banda, do mesmo xeito que no IMAX, as imaxes de ambos os ollos non se proxectan simultaneamente, senón por quendas. Por iso necesitan un só proxector, aínda que é un proxector moi rápido. Paira facer a imaxe máis estable proxectan tres veces o mesmo fotograma paira obter una mellor calidade: cada ollo, no canto de recibir 24 fotogramas por segundo, recibe 72 fotogramas. O proxector debe funcionar por tanto a 144 fotogramas por segundo.

Doutra banda, utilizan luz polarizada circularmente. Por tanto, as lentes do Real D non deben cubrir un ou outro ollo en cada fotograma. Non é necesario sincronizar as lentes co proxector. En lugar de xogar con lentes, o propio proxector polariza as fotogramas mediante un par de filtros. Estes filtros son alternados polo proxector 144 veces nun segundo. Este sistema require un proxector rápido e complexo, pero ao utilizar lentes baratas, o sistema é máis adecuado e máis económico paira o seu uso en salas comerciais.

Con todo, é una aposta. Paira utilizar o Real D, os propietarios das salas comerciais deben adquirir un complexo proxector. Parece que este sistema nunca terá tanto éxito como o cine convencional, pero tamén pode ter un mercado. O mesmo ocorre cos planetarios, que necesitan un proxector especial e caro, e que teñen menos planetario que as salas de cine convencionais, pero o Real D é máis extensible que o IMAX SÓLIDO.

Segundo Disney, con Chicken Little 3D en tres dimensións gañaron máis diñeiro que con Bidimensional. Hai que analizar, con todo, se este dato é representativo da industria cinematográfica.

Pero está claro que, polo menos nestes momentos, o mercado está a expandirse tanto en Estados Unidos como en Europa (Kinepolis, por exemplo, abriu en 2007 17 salas paira ver o Real D, 10 en Bélxica, 6 en Francia e una en España). Con este sistema estreáronse sete películas e está en marcha a produción doutras nove. Traducíronse películas tridimensionales.