Que é o Plan de Ciencia, Tecnoloxía e Innovación 2001-2004 e cales son os seus principais obxectivos?

Joseba Jauregizar é director de Tecnoloxía e Sociedade da Información do Goberno Vasco. (Foto: Goberno Vasco).

Dentro do Plan de Ciencia, Tecnoloxía e Innovación preténdese desenvolver os conceptos de ciencia e tecnoloxía paira o sector empresarial e a sociedade vasca en xeral. Estes conceptos son cada vez máis importantes, non só no mundo industrial e empresarial, senón tamén na sociedade.

Este Plan é una continuación doutros plans xa existentes e ten como obxectivo situar ao sector industrial en termos de competitividade.

Paira iso, queremos chegar ao nivel tecnolóxico europeo e investir o mesmo porcentaxe de diñeiro que inviste Europa en investigación e desenvolvemento, o 1,7% do produto interior bruto.

Paira alcanzar este obxectivo hai que ter en conta que fai 22 anos este investimento era do 0,069%, en 2002 do 1,5% e que con este plan preténdese alcanzar o 1,7%.

Ademais, a economía europea prevé una investimento do 3% do PIB en 2010. Nós tamén queremos mirar ao futuro e conseguir o mesmo obxectivo, fortalecendo o ámbito científico e tecnolóxico.

Á hora de definir o novo plan, a que criterios seguistes?

En Australia coñeceron os centros de investigación cooperativa e trasladaron a idea á CAPV.

En 1993 elaboramos o primeiro plan de tecnoloxía industrial. Entón vimos a necesidade de elaborar un plan que integrase a ciencia, a tecnoloxía e a empresa, xa que é imposible conxugar este tres aspectos de forma instantánea.

Despois daquel plan inicial habemos feito outras dúas, de maneira que aos poucos a ciencia e o mundo da empresa e a universidade fóronse compaxinando.

Paira a consolidación deste plan, actualmente en vigor, participaron ademais máis de 1.200 persoas, entre as que se atopaba un estudo de prospectiva tecnolóxica. Ademais, analizamos as necesidades tecnolóxicas das empresas vascas e o nivel científico-tecnolóxico real que podían ofrecer.

Tamén levou a cabo un estudo de mercados futuros con países ou rexións de Europa como algunhas rexións do sur de Finlandia, Holanda ou Alemaña. Naquela mesma época, ademais, púxose en marcha un estudo de biotecnoloxías que creou o proxecto Biobask.

Por tanto, a participación foi moi importante, non?

Si, así é. Creo que é imprescindible recoller as opinións de todos os axentes que van desenvolver o plan, xa que pola contra non terá éxito. A comunicación é fundamental, o plan debe ofrecer a posibilidade de participar e ser de abaixo a arriba, aínda que logo hai que darlle una estrutura a todo.

Mencionou a Europa nos pasos da definición do plan. É Europa a única referencia?

Dentro do proxecto Biobask abriuse máis dun laboratorio de biotecnoloxía. (Foto: GAIKER).

Non, o noso punto de vista non se limita unicamente a Europa, temos una visión máis ampla. Por exemplo, realizamos viaxes institucionais por todo o mundo e puidemos coñecer realidades locais. Por exemplo, en Australia coñecemos centros de investigación cooperativa. Tamén estivemos en Corea e alí coñecemos o ‘milagre tecnolóxico’, é dicir, o avance da tecnoloxía.

Analizamos todos estes procesos e reflexionamos sobre os pasos que se deron neses países, como forman aos investigadores, como se devolven os que aprenderon fóra, etc. Tamén vimos modelos en Estados Unidos e Canadá, polo que, como dixemos, a nosa visión é máis ampla.

E cando falamos de Europa tamén nos referimos aos territorios, rexións ou estados máis próximos á CAPV, países como Alemaña, Finlandia ou Suecia. Por suposto, estes modelos deben adaptarse á nosa realidade social, industrial e tecnolóxica. Por tanto, o enfoque non é exclusivo de Europa, é máis amplo, como se mencionou anteriormente.

Que apartados ten o Plan?

O Plan de Ciencia, Tecnoloxía e Innovación estrutúrase en tres grandes apartados: a investigación básica non orientada, as accións crave e finalmente, as investigacións estratéxicas de cada acción crave.

Coa investigación básica non orientada preténdese adquirir coñecemento, coñecemento e este campo é moi importante paira nós. Coas accións crave, pola súa banda, búscase o futuro impulsando o presente.

Con todo, as investigacións estratéxicas son vías paira mirar ao futuro. É dicir, cales son as tecnoloxías que se desenvolverán no futuro? Microtecnologías e nanotecnoloxías, fabricación de alto rendemento, futuros transportes, materiais intelixentes, microenergía, tecnoloxías sen cables, biomateriales, etc. É dicir, as investigacións estratéxicas son importantes que se prevén a cinco, seis, sete anos.

Con todo, entre estas investigacións estratéxicas, todas teñen a mesma importancia ou se lles dá máis peso a algunhas?

En xeral, no Plan de Ciencia, Tecnoloxía e Innovación pódese afirmar que hai seccións con maior demanda que outras como o micro e nanotecnoloxías, tecnoloxías wireless, microenergías, empresas dixitais estendidas ou a seguridade alimentaria. No entanto, consideramos que se impulsan todas as investigacións dentro do plan, pero tendo en conta a capacidade tecnolóxica existente na realidade, estes apartados adquiren maior relevancia.

A microtecnología, a nanotecnoloxía e os materiais intelixentes son, entre outros, estudos estratéxicos na CAPV.

Ademais destes apartados, preténdese reforzar as relacións entre a universidade e os centros de investigación paira axuntar as capacidades de ambos. É dicir, en Europa cada vez óuvese máis o Espazo Europeo da Investigación e quérese integrar de forma coordinada a investigación que se realiza en toda Europa. O mesmo ocorre aquí: hai que integrar o ámbito vasco da investigación.

Non cre que cando se unifican os recursos das empresas e a investigación existe o risco de prescindir da investigación básica?

Non, por iso o programa de investigación estratéxica mira a medio e longo prazo. É dicir, que esa investigación non se base en algo a curto prazo, que non sexa excesivamente aplicada, senón que sexa de cinco, seis anos.

Concédese gran importancia á investigación básica como vía de acceso a novo coñecemento.

Aí hai que ter en conta ademais outro concepto: a calidade. Require una investigación de calidade crecente e cun nivel científico-tecnolóxico cada vez maior. Por iso, necesitamos incrementar a nosa capacidade tecnolóxica.

De feito, os plans científicos realizados até o momento estiveron moi preto das necesidades da industria e do mercado, e os centros tecnolóxicos han estado moi preto das expectativas das empresas. Isto deu bos resultados, pero agora é necesario aumentar o nivel científico-tecnolóxico sen perder a relación coa sociedade e a industria.

Moitas veces óuvese que cada vez hai menos investigadores. Cales son as intencións do plan neste sentido?

Hai dous aspectos. Por unha banda, na elaboración do plan, na definición das investigacións estratéxicas, uno dos obxectivos era aumentar o número de investigadores, é dicir, formar investigadores, traer xente externa, etc. De feito, o plan pretendía aumentar entre 200 e 300 investigadores.

Agora, tendo en conta as investigacións estratéxicas aprobadas e tras realizar un estudo, sobre todo nos centros tecnolóxicos, obsérvase un incremento de investigadores. Por tanto, esta idea está a levarse a cabo e nos próximos anos verase o número de investigadores que se crean.

Joseba Jauregizar cre que para que os mozos teñan afección pola investigación necesitan máis información. (Foto: Universidade Pública de Navarra).

Ademais, á vista da diminución do número de investigadores en Europa nos últimos anos, existe una preocupación polo escaso coñecemento de temas científicos e tecnolóxicos. Para que os mozos teñan afección pola investigación necesitan máis información.

Paira terminar, non crees que a brecha entre a sociedade e a comunidade científica está a crecer?

Si, creo que esa é una das principais reflexións que expón o plan. Os Plans de Ciencia, Tecnoloxía e Innovación son o resultado dun proceso amplo pero insuficiente. Non é suficiente porque non chega á sociedade, porque a distancia entre a comunidade científica e a sociedade é grande.

Neste punto si estamos a realizar estudos profundos paira comunicar á sociedade os resultados da ciencia, tendo en conta ademais que as aplicacións da ciencia diríxense cada día máis ao uso da sociedade. Por iso, o ano pasado organizamos a Semana da Ciencia e volvémolo a organizar este ano, pero non queremos quedarnos só niso. Queremos que esta comunicación se manteña durante todo o ano, por exemplo con campañas sistemáticas de ciencia e tecnoloxía.

O Plan 2001-2004 pretende evitar a diminución do número de investigadores en Europa nos últimos anos.

A miña principal preocupación, ademais, aparecerá en breve cando empezamos a definir o seguinte plan. O Plan paira a Ciencia, a Tecnoloxía, a Innovación e a Sociedade será, en definitiva, o seguimento dos plans realizados até a data. Por iso empezamos aos poucos, primeiro elaboramos o Plan de Tecnoloxía Industrial 1993-1996, despois o Plan de Ciencia e Tecnoloxía 1997-2000, agora o Plan de Ciencia, Tecnoloxía e Innovación 2001-2004 e o seguinte será o Plan de Ciencia, Tecnoloxía, Innovación e Sociedade.

Este plan será paira os anos 2005-2008, pero hai que ter en conta que paira a súa definición necesitaremos un ano ou máis paira contar coa participación de todos os axentes. E, por suposto, daremos importancia a reducir o baleiro existente entre a comunidade científica e a sociedade.

ETORTEK: Programa de subvencións Coa posta en marcha do Plan de Ciencia, Tecnoloxía e Innovación 2001-2004, o Goberno Vasco puxo en marcha o programa de axudas ETORTEK. O programa de subvencións ten como obxectivo impulsar a rede vasca de ciencia, tecnoloxía e investigación e a investigación estratéxica que realizan. Con estas investigacións estratéxicas preténdese adquirir o coñecemento necesario paira dar resposta aos retos a curto ou medio prazo da sociedade vasca, desenvolvendo novas actividades empresariais en sectores de importancia futura. Na táboa ETORTEK 2002 preséntase a primeira convocatoria realizada no ano 2002 e os proxectos estratéxicos subvencionados en devandito ano. A convocatoria deste ano finalizou cun orzamento de 2.400.000 euros. En canto aos orzamentos das próximas convocatorias, aprobáronse 5.000.000 de euros paira 2004 e 6.000.000 de euros paira 2005.