A arte rupestre facíase 10.000 anos antes do que se pensaba

2012/06/14 Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia Iturria: Elhuyar aldizkaria

• Giza zientziak
• Fisika
• Eboluzioa

No estudo datáronse imaxes da arte rupestre de 11 covas de Asturias e Cantabria mediante o método de desintegración uranio/torio, entre elas as de Altamira. A investigación, dirixida polo investigador Alistair Pike da Universidade de Bristol, contou coa participación de Marcos García Díez, profesor do departamento de Xeografía, Prehistoria e Arqueoloxía da UPV. Segundo el, “a investigación máis completa e detallada que se levou a cabo con este método foi a publicada agora”.

--> Ver galería de fotos da investigación

--> Ana Galarraga participou no programa Factoria de Radio Euskadi

O investigador García Díez explicou que, aínda que una das técnicas máis habituais paira a elaboración de dataciones é a baseada no carbono-14, a arte rupestre antigo non é útil paira a datación, xa que moitas veces usaban pintura vermella ou gravada, é dicir, non utilizaban a materia orgánica paira realizar imaxes. Noutras ocasións, García Díez determinou que o problema é a contaminación. "Por iso apostamos polo método da desintegración uranio/torio. Este método é moi utilizado en geocronología e, no caso da arte rupestre, pódese utilizar paira coñecer a idade da calcita que hai debaixo e por encima das imaxes. Isto permite coñecer a idade máxima e mínima das imaxes. Con todo, até agora non se utilizou moito paira iso, xa que tiña certas limitacións ou dificultades", afirmou García Díez.

Uno dos elementos que se forma ao desintegrar o uranio é o torio. Esta desintegración é constante, polo que a medida das porcentaxes de uranio e torio nunha roca permite calcular a idade da roca. O método é moi preciso, pero non se utilizou até agora na datación da arte rupestre, entre outras cousas porque as mostras debían ser grandes.

Por tanto, en primeiro lugar tiveron que mellorar o método paira obter a máxima precisión cunha cantidade mínima de mostras. Esta mellora permítelles ter 10 mg de calcita (necesitaban os primeiros gramos). E confirma que conseguiron un bo resultado: "Até agora dicíase que as máis antigas eran de fai uns 30.000 anos, pero nós demostramos que algunhas teñen máis de 40.000 anos". Concretamente, os discos vermellos que hai na cova do Castelo teñen máis de 40.800 anos, polo que son o exemplo máis antigo de arte rupestre europeo, segundo esta datación.

Buscando autores de imaxes

Na datación actual comprobouse que una das mans é anterior a fai 37.300 anos e que uno dos discos é maior de 40.600 anos. Isto dá lugar aos exemplos máis antigos da arte rupestre europeo até agora. Ed. Pedro Saura

Segundo o grupo de investigación, isto ten consecuencias significativas. De feito, naquela zona do Cantábrico os restos máis antigos do Homo sapiens son de fai 41.500 anos, e antes deles vivían neandertales. Por tanto, os investigadores chegaron á conclusión de que o Homo sapiens tiña a capacidade de utilizar estas técnicas desde o principio, pero non descartaron a posibilidade de que os seus autores sexan neandertales.

En concreto, García Díez considera que esta última opción é moi posible: “Con datos indirectos sabemos que os neandertales, ademais de ter una gran capacidade técnica, teñen un pensamento simbólico. Proba diso son algúns exemplos de arte portátil, como pezas con bandas paralelas de entre 60 e 40.000 anos. É certo que até agora non atopamos ningún debuxo realizado por neandertales nas paredes das covas, pero iso é debido a que non puidemos datar”.

Con todo, considera que co método de datación que desenvolveron agora a situación pode cambiar: “Debemos ter en conta que as pinturas máis antigas que datamos non son figurativas, é dicir, non atopamos visontes ou cabalos de máis de 40.000 anos, senón puntos, etc. As mans tampouco están pintadas, senón en negativo soprando. Por tanto, quizá quen os fixeron non son a mesma poboación que posteriormente pintaron os animais, talvez neandertales”.

O equipo de García Dez ten intención de seguir traballando, polo que considera que en breve pode haber evidencias paira responder a esta pregunta. “O ano que vén aplicaremos a nosa técnica de datación en Francia, Italia e a península Ibérica, podendo datar pinturas máis antigas que as actuais. Con todo, non será fácil porque a formación de capas de calcita require un clima tépedo e chuvioso, e non sempre foi así”.

--> Ver galería de fotos da investigación.

--> O tema central do número de xullo da revista Elhuyar é a arte rupestre. En concreto, os avances técnicos e metodológicos na investigación da arte rupestre e como influíron no coñecemento e interpretación deste tipo de expresións.