Non ouves os ultrasonidos pero ...

2000/02/27 Kortabarria Olabarria, Beñardo - Elhuyar Zientzia

• Fisika

Os cans e morcegos, por exemplo, son capaces de ouvir uns ultrasonidos, pero o home non ten nada. Con todo, o ser humano aprendeu a sacar partido deses sons que non se poden ouvir.

Os ultrasonidos coñécense desde hai tempo. Trátase de sons de máis de 20.000 hertzios, polo que o oído humano non pode percibilos. O comportamento dos ultrasonidos é similar ao dos sons convencionais: utilizan un medio paira viaxar -aire, tecidos humanos-, móvense a unha velocidade determinada, teñen forma ondulante e transportan enerxía.

Son moitas as aplicacións deste tipo de sons. Os ultrasonidos son capaces de atravesar numerosos materiais. Dependendo da estrutura e composición do material, o comportamento dos ultrasonidos varía. Un dos usos máis coñecidos é o estudo dos tecidos biolóxicos. Neste caso, o xerador de ultrasonidos -transductor- utilízase como soar, dirixindo as ondas cara ao paciente. Loxicamente, as ondas logo reflíctense, pero esta reflexión depende do tipo de tecidos que as ondas atopan no camiño. A análise das ondas reflectidas permite obter imaxes do interior do organismo. Por tanto, o uso de ultrasonidos permite ao medicamento obter gran cantidade de información.

As ecografías, por exemplo, baséanse neste principio, polo que proporcionan as imaxes adecuadas dos fetos e órganos brandos. Ao perder intensidade o reflexo que poden producir os ultrasonidos a medida que entran e expándense, perden eficacia. Loxicamente, paira aumentar a eficiencia, sería posible aumentar a enerxía dos ultrasonidos, pero trabállase dentro dun límite, xa que pola contra os ultrasonidos poden causar efectos adversos sobre o paciente.

Nalgúns casos pode ser interesante a utilización de ultrasonidos de distinta frecuencia. Debido á enerxía do son, ao vibrar as moléculas dos tecidos, este proceso produce calor e enerxía mecánica. Así, dependendo da frecuencia da aplicación, os ultrasonidos poden ser utilizados paira realizar diagnósticos, mitigación de dor, reparación de tecidos e destrución de tecidos.

En aparellos de ultrasonidos de uso terapéutico, un xerador de alta frecuencia xera corrente eléctrica. A electricidade chega ao transductor mediante un cable. O cristal que se atopa na cabeza do transductor, dependendo da electricidade que recibe, pode expandirse ou contraerse, producindo sons de onda de diferentes formas.

Os ultrasonidos poden ser utilizados directamente sobre a pel ou por outros medios, como a auga. No primeiro caso utilízase una sustancia gelatina paira facer de ponte. De non ser así, a pel podería reflectir enerxía. No segundo caso utilízanse recipientes cheos de auga. Neste caso, os ultrasonidos enfócanse con precisión, sen tocar o corpo, e poden ter outro uso, como a punción de pedras renais.

Estes sons de alta frecuencia teñen un dobre efecto sobre os tecidos biolóxicos: por unha banda, existe un mecanismo térmico -calor - resultada da enerxía que absorbe a onda, e por outro, un mecanismo de cavitación, que eleva a presión e temperatura dos gases ou líquidos que poden estar presentes nas cavidades, é dicir, as resonancias.

Estes non son os únicos usos terapéuticos que teñen os ultrasonidos. Desde hai uns anos utilízanse tamén en cuestións estéticas. Á parte da saúde, teñen outras aplicacións. Os morcegos utilízanos paira elaborar os "mapas" da zona -o cerebro fai una interpretación do reflexo das ondas e coloca as trabas que poden atopar no camiño, mentres que os enxeñeiros buscan posibles gretas dentro das estruturas metálicas.

Ao ser capaces de acceder ao interior dos materiais e obter moita información diso, en moitos sectores os ultrasonidos son una ferramenta tecnolóxica de gran utilidade. Non se escoitarán, non farán moito ruído, pero evidentemente os ultrasonidos teñen cada vez máis influencia na vida cotiá.

Publicado en 7