Morreunos Thomas S. Kuhn

1996/10/01 Elhuyar Zientzia Iturria: Elhuyar aldizkaria

• Fisika
• Biografiak

Aquel mozo graduado que hai décadas pasou da física teórica á filosofía da ciencia morreu. Con todo, esta dor non poderá ocultar os excitantes temas que ensinou nas Universidades de Harvard, Berkeley e Princeton. E moito menos os seus libros sobre ciencia e natureza no seu estilo directo. Todas as persoas que estudamos e ocupámonos das ciencias contemporáneas, das accións impostas á natureza e das formas de pensar, estamos en débeda con Kuhn.

A obra máis importante de Kuhn é a chamada 'Estrutura das revolucións científicas', traducida por Elhuyar hai anos nun bo eúscaro. Nesta obra Kuhn describe a xénese, evolución, cambio e morte das teorías científicas. Até a chegada do mestre Kuhn, pensabamos que a evolución da ciencia era un camiño continuo cara á veracidade. Calquera teoría científica conservaba paira sempre una parte da veracidade do cosmos e, desde ese punto de vista, a ciencia empezou a substituír o comportamento que antes cumpría a relixión. Kuhn, por primeira vez nos expertos, díxonos que esa visión absoluta non era a adecuada.

En opinión de Kuhn, a práctica científica diaria (denominada ciencia convencional) desenvólvese dentro dun paradigma. A paradigma é a concepción xeral básica que os científicos teñen do mundo nunha época histórica. Estas paradigmas non se poden negar, do que quedariamos fóra da ciencia (converterse nun herexe desde o punto de vista científico). Con todo, co paso do tempo tamén se produce una evolución dentro da ciencia convencional, o que provoca novos problemas.

A ciencia convencional non pode resolver estes problemas e entón xorde a crise da paradigma. Esta crise require una revolución científica. A revolución científica cambiará de paradigma e os elementos que antes se consideraban metafísicos serán agora aceptados dentro da nova ciencia ortodoxa (a nova ciencia convencional). Por tanto, se consideramos que a novo paradigma é certo, o que antes existía haberá que consideralo falso (aínda que durante moitos anos foi útil).

O proceso de implantación dun paradigma (negando o vello) leva a cabo a través das organizacións científicas e da loita, sobre as que subxacen as 'razóns científicas', que en moitas ocasións non van ter moito contacto coa estrutura da lóxica. En opinión de Kuhn, as loitas por impor teorías, a miúdo, aseméllanse máis ás que existen paira lograr poder político que á consecución da racionalidade.

Estas rupturas (revolucións) ao redor da ciencia suxírennos que a ciencia continua (acumulativa) non é una ciencia continua e, aínda que pareza dura, a ciencia non se achega ao momento no que estaba situada, nin sequera á veracidade abstracta. A ciencia será, en definitiva, un sistema de racionalización da existencia, máis próximo á sociología que á lóxica.

Hoxe en día, nun planeta en crise social, no que a ciencia se atopa nunha fronte eficaz, esta relectura colectiva e institucional da ciencia é realmente estimulante, sobre todo paira quen creemos que hai camiños máis adecuados que a lóxica de racionalizar as relacións entre individuos, sociedade e natureza. Grazas T. S. Kuhn, por todo iso.