Pesticidas nocivos paira África

2001/03/04 Mendiburu, Joana - Elhuyar Zientziaren Komunikazioa

• Ekologia
• Ingurumena

Trátase dunha investigación nova que, do mesmo xeito que a maioría dos que acceden a estas páxinas, non achega ningunha boa noticia nin entusiasmo. O informe elaborado pola Organización das Nacións Unidas paira a Agricultura e a Alimentación (FAO) e a Organización Mundial da Saúde (OMS) denuncia que o 30% dos praguicidas que se venden a África non cumpren as normas mínimas internacionais de calidade. Nestes países os praguicidas utilízanse principalmente paira a agricultura, pero tamén paira preservar a saúde pública. Por exemplo, paira matar os mosquitos do xénero Anopheles que transmiten o paludismo e os parásitos que transmiten a enfermidade de Chagas utilízase un pesticida DDT moi contaminante e perigoso. Cada ano un millón de persoas morren contaminadas polo paludismo e 16 millóns pola enfermidade de Chagas.

En palabras de Gero Vaagt, que participou neste informe, "pódense facer clasificacións diferentes entre pesticidas de mala calidade. Por unha banda, hai pesticidas de composición inadecuada e, por outro, os que teñen mala etiqueta ou son caducados."

Entre as pesticidas de composición inadecuada atópanse os que conteñen sustancias moi laminarias paira o home e a fauna e os que están contaminados por impurezas. En moitos casos, o nivel de concentración dos compoñentes activos adoita ser superior ao permitido. Ademais, na ignorancia, os campesiños estenden cantidades maiores das necesarias e os insectos vólvense cada vez máis resistentes.

Doutra banda, hai pesticidas que conteñen etiquetas con información errónea. Normalmente a etiqueta é a única fonte de información sobre o produto paira o consumidor, pero ao non convencer aos produtores, non aparece información sobre o nivel do compoñente activo, a data de caducidade e o nivel de risco da sustancia química. Segundo datos da FAO, nos países en desenvolvemento existen 100.000 toneladas de pesticidas caducados, dos cales 20.000 corresponden a Africa. Estes residuos químicos, que en principio foron destinados á agricultura, convertéronse nun perigo paira o medio ambiente e os seus habitantes. Desde 1994 está a denunciarse esta situación e a día de hoxe ábrese un gran número de sacos de pesticidas e bidóns que aínda non teñen control algún.

Cando medie diñeiro...

A venda de pesticidas de mala calidade é enorme. O ano pasado, as vendas de praguicidas alcanzaron os 32.000 millóns de dólares (5.600 millóns de pesetas ou 224 millóns de libras), dos que 3.000 millóns foron vendidos a países en desenvolvemento. Non todos eran de mala calidade, pero se estimou que o valor destas pesticidas nocivos foi de 900 millóns de dólares (157.500 millóns de pesetas ou 7020 millóns).

Ademais, os membros da FAO denunciaron que o control destas vendas require moito diñeiro e que non será fácil parar estas vendas ilegais definitivas. Por outra banda, sobre todo nos países da contorna do Sahara, os praguicidas caducados están almacenados en calquera lugar. Os almacéns non están regulados nin cumpren ningunha medida de seguridade. Estímase que a limpeza destes emprazamentos contaminados e perigosos suporía un desembolso de 500 millóns de dólares.

No entanto, ínstase os gobernos e institucións dos países afectados a que adapten a súa normativa ás prescricións da FAO e OMS. Así, neses países, do mesmo xeito que no resto de países, a venda destes produtos químicos perigosos estaría regulada por lei. Ademais, ao carecer de diñeiro paira realizar controis adecuados, os produtores de insecticidas pasarían controis de FAO e OMS paira garantir a calidade dos seus produtos.

O obxectivo da FAO é permitir que os países en desenvolvemento decidan que produtos químicos queren importar e cales non. Paira iso é imprescindible proporcionar información adecuada sobre cada produto químico, especificando os riscos paira a saúde e o medio ambiente.

Bombas sinxelas de rega paira África

Ademais das pragas de insectos, uno dos principais problemas dos campesiños de África é a seca, non fai falta realizar estudos extras. Basta con ver algunhas das súas fotos. Pero paira darse conta da gravidade real deste problema convén ler o informe que a FAO publicou en decembro do ano pasado. Nela constátase que, debido aos problemas de produción derivados da escaseza de auga, 28 millóns de habitantes dos pobos menores do Sahara non comen o suficiente e padecen graves problemas de saúde.

Pero a pesar das choivas non abundantes, tal e como se indica no informe, o principal problema non é a falta de auga. Hai auga, pero non ao alcance, senón baixo terra. O problema é, por tanto, o sistema de extracción de auga subterránea e rega de terras de cultivo. Con todo, quedou claro que os agricultores africanos non necesitan sistemas de rega nos países desenvolvidos. E é que os pequenos agricultores non tiveron o diñeiro suficiente paira comprar, manter e pór en marcha a bomba de rega e, en definitiva, non están adaptados ás súas infraestruturas e recursos. Resulta inútil, por tanto, que a África se estean levando as tecnoloxías dos países desenvolvidos.

Até agora, os campesiños africanos utilizaban un sistema de rega moi antiga. Paira sacar a auga da cortiza freática realizábase un gran buraco desde o que a auga era extraída nuns recipientes e transportada até as súas terras. Ademais de ser moi laborioso, é un traballo moi lento.

A partir de agora, grazas a una persoa que coñece o problema na súa totalidade, disporán dunha bomba simple paira extraer a auga do subsolo. Trátase dunha bomba que absorbe a auga mediante pedaleo, utilizando un material moi sinxelo e económico. Estas bombas son de madeira e, accionando coas pernas, pódense extraer 5 km3 de auga por hora. Non necesitan electricidade e, ademais, ao ser producidas nela, tamén serven paira desenvolver a economía local. A miúdo, os sistemas máis adecuados paira facer fronte aos problemas locais atópanse sen dúbida lonxe.

Publicado no suplemento Natura de Gara