Texto redactado en euskara e traducido automaticamente por Elia e sen posterior revisión. VER ORIXINAL

“Na xestión de Pandemia non se está considerando a saúde mental”

A doutora en psicoloxía Nahia Idoiaga analizou na súa tese o impacto social das crises de risco e as pragas de saúde. Profesor de Mondragon Unibertsitatea e vendo que os alumnos estaban alterados co tema do novo coronavirus, comezou a analizar a influencia do covid-19 e o confinamento nas emocións e a saúde psíquica da xente. Segundo el, os xestores da pandemia non tiveron en conta os aspectos psicolóxicos e a situación que estamos a vivir vai deixar pegada na sociedade.

Ana Galarraga Aiestaran

Como decidiches analizar a influencia desta pandemia nas emocións?

A verdade é que tiña abandonada esta liña de traballo, agora estou máis traballando en temas relacionados coa educación e o feminismo. Pero os días previos ao peche dos centros educativos, vin que os meus alumnos da universidade estaban moi nerviosos, atentos ao móbil, facendo comentarios entre eles sobre o coronavirus… Entón díxenlles aos meus compañeiros que igual era conveniente medir os niveis de ansiedade, até entón non sabiamos que ían pechar as clases.

Deseñamos un cuestionario, tendo en conta as representacións sociais, as emocións, etc. e o mesmo día que comezamos a difundir, cortaron as clases. Con todo, como seguimos impartindo as clases online, fixémolas chegar aos alumnos online e difundímolas tamén á sociedade en xeral a través dos medios de comunicación, redes e colectivos como os xubilados. Así, temos ao redor de mil persoas, a metade novas e a outra metade maiores.

Por que é importante estudar as emocións?

Porque isto non é só una cuestión de saúde que afecta aos pacientes. A nivel social e psicolóxico está a afectar moitísimo e iso vai deixar as súas consecuencias.

Que impactos detectastes?

Polo momento, pasamos o primeiro interrogatorio en adultos e era ao principio do confinamento. Como é normal, tiñan medo e moito enfado cos medios de comunicación, con ese bombardeo, e cansaban.

Entón, non detectastes enfado cos responsables políticos?

Normalmente, o papel dos políticos ou xestores valórase bastante ben ao principio e, co tempo, comezan as críticas. Isto ocorreu nas pandemias anteriores. Nesta ocasión é curioso porque non aparecen en ningún sitio. Utilizamos un exercicio de libre asociación, e tendo en conta que os gobernantes, tantos locais como estatais, tomaron medidas drásticas. Nestes momentos, Sánchez é o único líder do Estado, asumiu un enorme poder e obrigáronnos a quedarnos en casa a nivel persoal… As medidas que tomaron as autoridades teñen una gran influencia en nós e non aparecen nin paira ben nin paira mal.

É curioso e deberían telo en conta. En definitiva, tampouco aparecen como referentes. Puxéronnos a responsabilidade, pero eles tamén deberían asumir, por iso son as autoridades. Deberían aparecer.

Doutra banda, apareceron novos viláns, que non apareceron nas pragas até o momento, e que son os que nos separan. Por exemplo, nun principio os que compraban demasiado nos supermercados, agora os que sacaban ao can a pasalo sen necesidade… Puxéronnos a traballar de policía sen saber por que hai una persoa na rúa. Eu creo que iso terá consecuencias. Porque ese enfado e toda a responsabilidade repártense entre nós, e iso non é saudable. Os responsables da xestión deberían ser as autoridades.

É certo que quizá agora non é o momento da crítica; quizá logo, una vez pasado todo isto, fáganse valoracións e críticas. Por exemplo, si era conveniente facer tests masivos como en Corea do Sur desde o principio. Despois verase e haberá que tomar medidas paira a seguinte.

A cidadanía, por tanto, non tivo en conta ás autoridades á hora de explicar as súas emocións. E ao revés?

Nada. Todas as charlas que impartiron foron moi frías, baseadas en números e medidas, e non mencionaron para nada o persoal. Creo que deberían mostrar una maior proximidade, porque as medidas que adoptaron son realmente duras. Na comunicación esta lagoa é evidente.

Ademais do medo e a ira, a outra emoción é o cansazo. De que está cansada a xente?

Noutras pragas a xente cansouse do que ocorre no conto do lobo: díxoselle que hai un gran perigo e logo non foi tanto. En Oriango é máis polo bombardeo mediático e social. Todo é ao redor do coroarei. Tampouco houbo máis nos medios de comunicación. Está ben informar á xente, pero tamén necesita outros respiratorios. Por exemplo, moita xente maior ten a televisión como único medio de información e entretemento, e desde a primeira semana xa estaban cansada. E isto vai ser longo, polo que é importante que tamén se dean respiracións ou que se atopen.

Mencionou ás persoas maiores. Hai diferenzas entre as emocións que manifestan?

Hai una cousa curiosa. Os mozos teñen dúas vertentes. Por unha banda, relacionan a enfermidade con outras máis maduras, o que tamén ocorría noutras pragas. Parécelles que non se contaminarán, pero poden contaxiarse igual e, aínda que non o fagan, poden axudar a transmitilo. Pero non son conscientes diso. Doutra banda, medimos niveis de anticidad moi altos. De feito, é raro e a nosa hipótese é que o bombardeo que recibiron a través das redes sociais foi moi intenso, o que lles causou ansiedade.

E hai diferenzas en función do xénero?

Pouco evidente. As mulleres mostraron una maior predisposición ás emocións. Isto non significa que a intensidade das emocións sexa maior que nos homes, senón que teñen máis facilidade paira expresar o que senten.

Podes dicir algo sobre os nenos?

Eles son os que máis se esqueceron deste tema da pandemia, e aínda que repartimos os cuestionarios até agora entre os adultos, agora empezamos a investigar. Non se tiveron en conta para nada. Un amigo díxome que Sánchez nunca os mencionou no seu discurso, pero dous ou tres veces os cans.

Até agora temos una proposta dirixida a pais, nais e nenos e pedímoslles que fagan un debuxo. A través deste debuxo teñen que contar aos pais como están a vivir o peche, que lles gusta, que non, que é o coronavirus paira eles, que sentimentos prodúcelles… Eu, por exemplo, fíxeno aos de casa, e como exercicio tamén é bonito.

Que hipótese tes, que pegada crees que deixará?

Estamos a ver que o nivel de resiliencia é moi alto. As medidas son moi duras, pero a xente está a se adaptar e adáptase. Iso, con todo, ten o seu lado negativo en relación coas redes sociais: parece que a xente fai moitas cousas, que todas teñen fermosas terrazas e que están moi a gusto nesta situación. Pero iso significa que non hai dereito a dicir que isto é una merda. E hai una merda. É dicir, está moi ben ser resiliados e ser capaces de saír ben, pero hai que reivindicar que a situación non é nada boa e que hai xente que o está pasando moi mal. Todos os que estamos ben, podemos ter un chopera e sentirnos enfadados. Temos dereito a estar enfadados.

Que consecuencias terá? Eu creo que vai deixar un medo latente; se volve aparecer una peste, vaise a producir un medo terrible pensando que pasará o mesmo. Teremos que ver isto dirixindo a bóla.

Veremos tamén se as medidas adoptadas foron adecuadas ou non. Entón pode haber aceptación ou enfado coas medidas adoptadas, mesmo co traballo realizado polos medios de comunicación…

En definitiva, terá un gran impacto social. A maioría da sociedade estará integrada no fogar polo menos un mes. No momento da extracción tamén haberá que analizar a súa incidencia na saúde mental.

Crees que se está prestando suficiente atención á saúde mental?

Non, non. Eu se, non se están tendo en conta nada. Parece que o Goberno Vasco ha anunciado a posta en marcha dun teléfono de atención. Pero os nosos amigos psicólogos dinnos que estes días están cheos de traballo, e eu non vin nada xeneralizado paira axudar psicoloxicamente á xente. As noticias procedentes de China, en cambio, din que tanto as universidades como os hospitais puxeron en marcha un plan de benestar psicolóxico dirixido a toda a poboación, teléfonos e medios… Habería que demostrar se iso é realmente así, pero aquí non o fixeron.

E noutros lugares de Europa, como Italia?

Non sabemos nada. Este tema está nun segundo plano. En canto aos nenos, por exemplo, sei que o goberno noruegués fixo una conferencia dirixida aos nenos moi aclamada e destacable. Pero non souben nada sobre o psicolóxico.

Nalgúns lugares teñen permiso paira saír a facer exercicio, aínda que sexa de forma individual, e iso si o relacionaron coa saúde psicolóxica, non?

Si, así é. E os nenos tamén poden saír en moitos países. Parece que hai un prexuízo de que os pais non saberemos como coidar aos nenos paira cumprir coas medidas preventivas ou que os nenos non farán as cousas ben. E quen garante que todos os donos de cans fagan as cousas correctamente?

Creo que hai grandes contradicións: ao principio dixéronnos que non era moi grave, pero agora estamos no confinamento. E outros exemplos. Iso xera ira e temos que ter coidado porque aínda vai durar moito.

Saír de casa será raro. Nas persoas maiores, por exemplo, con tanto tempo pechado, que consecuencias terá? E nos que xa teñen problemas psíquicos? Algúns viven en residencias e nalgúns lugares teñen xardíns e espazos abertos, pero non todos. Como entenden o peche, como pode empeorar a súa saúde mental? E todo aquel que, sen ter problemas psíquicos, ten un chopera, porque tivo una separación ou porque acaba de ser nai, como vivirá esta situación? Non están a coidar a saúde mental dos que xa son vulnerables e as súas consecuencias serán aínda máis graves.