Texto redactado en euskara e traducido automaticamente por Elia e sen posterior revisión. VER ORIXINAL
A creación da arte paleolítico, obxecto de consulta
2018/11/26 Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia Iturria: Elhuyar aldizkaria
Un grupo de investigadores demostrou que algúns dos debuxos atopados nunha cova de Borneo teñen entre 40 e 52.000 anos. Isto suscitou interrogantes sobre a creación da arte paleolítico, considerado como a arte máis antiga das covas europeas (as máis antigas estiman que teñen una antigüidade máxima de 40.000 anos). Onde e cando xurdiu primeira a arte rupestre? Sobre iso reflexionou Diego Garate Maidagan, arqueólogo especializado en arte rupestre, a partir dos datos existentes até a data.
Achadas na cova de Lubang Jeriji Saléh (Borneo), estas pinturas teñen una antigüidade mínima de 40.000 anos. Ed. Luc-Henri Fage
O debuxo figurativo máis antigo coñecido é un bóvido avermellado atopado na cova de Lubang Jeriji Saléh (Borneo), segundo a arqueóloga Maxime Aubert e o seu equipo. Na revista Nature afirmouse que pintaron o bobino fai polo menos 40.000 anos e que está nun panel con moitos negativos das mans, mesmo demostraron que son máis antigas. Ademais, noutras tres covas próximas atopáronse máis exemplos de arte rupestre paleolítico e utilizáronse os seus datos paira afinar a cronoloxía e evolución deste tipo de arte.
Tendo en conta os resultados publicados, a investigación é “destacable” segundo o experto en arte rupestre Diego Garate Maidagan: “Destacaría dous aspectos: a datación propiamente dita e a pregunta que formulou sobre a xénese deste tipo de arte”.
De feito, Garate lembrou que en Indonesia, antes que en Borneo, tamén se atoparon pinturas paleolíticas en Timor e Silawesi: "Non son tan antigas como as actuais. Os de Timor son máis recentes, pero en calquera caso os do Paleolítico Superior; e os de Silawesi, un animal como xabaril, son de fai 35.400 anos. Estes de Borneo teñen entre 40 e 52.000 anos. O certo é que hai tres illas que en total teñen máis dunha ducia de covas con dataciones, e todas son do Paleolítico Superior e a súa arte é moi homoxéneo".
Di que aínda que en moitos dos títulos díxose que atoparon a arte figurativo máis antigo, "iso non se pode comprobar, no centro de Europa, en Alemaña, porque si hai esculturas de marfil de 42.000 anos; non sabemos con certeza cal é o máis antigo. Pero iso non importa, paira nós as consecuencias son as máis importantes; o noso obxectivo é coñecer mellor a orixe da arte e os aspectos relacionados con el".
Negativos de mans de cor moura sobre outras pintadas de ocres. Entre ambos hai 20.000 anos. Ed. Kinez Riza
Así, as investigacións demostraron que existen dous espazos coa arte do Paleolítico Superior, uno en Oceanía e outro en Europa. E as imaxes que aparecen --negativas das mans, animais- son bastante similares nunha e outra. Segundo Garate, non hai dúbida de que existe una relación entre ambos, "porque se non é moi difícil explicar por que teñen a mesma aparencia".
En Indonesia e Europa aparecen distintos animais, xa que as especies que habitaban en cada lugar eran diferentes, pero as formas das siluetas, a perspectiva, a forma de expresar os detalles do seu interior (pelos, por exemplo), a forma de adaptarse ás paredes das covas, a técnica utilizada, etc. teñen una similitude enorme e os negativos das mans son iguais. "Se tomásemos o bobino de Borneo e situásemolo entre os debuxos de Danbolinzulo (Zestoa) ou doutra cova de aquí, case non nos dariamos conta", engade Garate, de broma.
Hipótese e afirmacións
Hai dúas hipótese que explican que a características da arte en ambos os lugares sexan tan similares: na mesma época, en ambos os lugares e en cada un pola súa banda, desenvolveron o mesmo tipo de arte, ou ambas teñen o mesmo orixe e de aí veñen.
Garate aposta pola segunda hipótese: "Creo que o máis sensato é pensar que este tipo de arte desenvolveuse nun lugar entre dous lugares, e que os que o facían, ao migrar, levaron a súa arte dunha maneira ou outra. A clave é atopar ese lugar, pero pode estar en África ou Oriente Próximo. A cuestión é atopala, porque aínda quedan moitos sitios por investigar".
A outra hipótese considérase moito máis improbable: "Isto é moi difícil e non temos ningunha evidencia paira pensar que foi así. En calquera caso, a hipótese está aí, porque non podemos descartala até atopar probas a favor do outro".
Por tanto, remarcou que, por unha banda, a arte figurativo máis antigo coñecido até o momento atópase en dúas zonas case antípodas, polo que o de Europa non é o único, nin o máis antigo, e, doutra banda, está relacionado co Homo sapiens, especie á que esta especie chega, e non antes.
Dataciones puntuais acompañadas
Non cabe dúbida de que paira completar a historia é imprescindible que as dataciones sexan fiables, e ese é o outro aspecto que Garate destacou da investigación liderada por Aubert: "Utilizouse a técnica de desintegración uranio/torio, pero o procedemento de toma de mostras é moito máis científico do habitual".
Explica que se utilizou a ablación láser paira a toma de mostras. "Grazas a iso, adquiren láminas delgadas e a través da estratigrafía ven todas as capas: calcita baixo a pintura, capa de pintura e calcita sobre ela. Entón saben como se desenvolveu a calcita, cando se fixo a pintura e como ocorreu si sobre ela volveuse a crear calcita". Ademais, estudan a composición da calcita, de maneira que os algoritmos de cálculo tamén son máis completos do habitual.
Hienas da cova de Chauvet (Francia) de fai 32.000 anos. Ed. Jacques Toubon/Dominio público
Iso si: coa ablación láser, as mostras teñen una medida aproximada dunha moeda, e nos xacementos europeos a conservación é a prioridade, polo que non se utiliza este método paira a toma de mostras. No seu lugar, rascando cun bisturí, toman una pequena mostra paira destruír a pintura o menos posible. Isto débese a que non se fai estratigrafía nin se analiza a calcita, polo que os resultados son claramente menos precisos. "A fiabilidade das dataciones é baixa respecto ao procedemento empregado en Indonesia", explica Garate.
Isto non significa que as dataciones europeas non teñan valor: "Debido ás numerosas dataciones que se fixeron nas covas europeas, temos moitos datos. Así, a pesar dos resultados das arestas, a maioría que conflúe dános certa certeza. Por exemplo, en Chauvet (Francia) realizáronse unhas duascentas dataciones e o 5% son raras. O resto son coherentes e realizáronse en diferentes laboratorios. Por tanto, pódense considerar bastante seguras".
eu es fr en ca gl
Gai honi buruzko eduki gehiago
Elhuyarrek garatutako teknologia
