A saúde en risco por razóns comerciais

2023/04/24 Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia Iturria: Elhuyar aldizkaria

• Osasuna
• Berdintasuna
• Etika

No estudo dos factores que inflúen na saúde, ademais dos condicionantes biolóxicos (como os xenéticos), cada vez téñense máis en conta os condicionantes sociais: xénero, ocupación, clase, nivel económico, lugar de residencia, educación, etnia… De feito, teñen unha gran importancia no benestar e as enfermidades, xa sexan infecciosas (producidas por patóxenos) ou non.

Sen ir máis lonxe, o COVID-19 deixounos claros exemplos. Por exemplo, os maiores tiñan máis risco de morrer que os mozos en caso de contaxio (condicionante biolóxico). Doutra banda, as mulleres tiveron un maior risco de contaxio, xa que adoita quedar a cargo do coidado dos pacientes, tanto pola súa profesión como polo seu rol (condicionante social).

Agora, a OMS centrouse noutro tipo de condicionantes: os comerciais. O xefe da OMS, Tedros Adhanom Ghebreyesus, advertiu na revista The Lancet que certos produtos e prácticas das poderosas industrias internacionais causan un grave dano á saúde pública e, ademais, incrementan o uso e outras discriminacións.

Ademais das palabras do director da OMS, a revista publicou unha serie de artigos sobre o tema. Basta co dato que aparece nun dos artigos para ver até que punto os condicionantes comerciais inflúen: catro industrias —o alcol, o tabaco, os alimentos ultraprocesados e os combustibles fósiles— son responsables, polo menos, dun terzo das mortes que ocorren no mundo cada ano.

Na revista tamén se citan outras poderosas industrias, como as compañías farmacéuticas, o xogo, a minería, as novas tecnoloxías, o automóbil… e a súa preocupación polas diferenzas sociais. Por exemplo, denuncian que as industrias do tabaco e dos alimentos perpetúan o colonialismo e o racismo. Así mesmo, destacaron que determinados hábitos de consumo e produtos reforzan os estereotipos de consumo e lembran que os fabricantes de produtos infantís utilizan o engano para a venda.

É evidente que moitas campañas de saúde pública quedan patas para arriba, sen recoñecer nin limitar o poder destas industrias. Por tanto, propoñen un cambio de enfoque na revista: deixar de lado o produto interior bruto e discutir como se mide a economía do benestar; afrontar o desequilibrio de poder e analizar novos modelos socioeconómicos; investir en bens comúns para a saúde… En definitiva, unha revolución para que as vidas estean por encima dos beneficios económicos.

Aínda que son obxectivos ambiciosos, existen exemplos nesta dirección. Por exemplo, desde o ano pasado, en Nova Zelandia, os nados a partir de 2009 teñen prohibida a compra de tabaco e as compañías de tabaco tiveron que reducir a proporción de nicotina en cigarros e pechar o 90% dos establecementos. En Europa, a conferencia de obesidade deste ano tivo que renunciar ao apoio da compañía Nestle, debido á presión de grupos de investigadores a través da revista British Medical Journal.