Obsesión terrorista:
tamén en revistas científicas

2003/02/17 Carton Virto, Eider - Elhuyar Zientzia

• Azokak, biltzarrak
• Etika
• Giza zientziak

Os estadounidenses están obsesionados e aterrorizados polo terrorismo, e as súas revistas científicas non son una excepción. Editores de 36 revistas presentaron o protocolo paira tratar a información que os terroristas poden utilizar paira elaborar armas biolóxicas. Entre as revistas máis prestixiosas atópanse Science , PNAS e New England Journal Of Medicine de Estados Unidos e a revista británica Nature.

Editores destas e outras revistas, convocados pola Asociación Americana de Microbiología, reuníronse a principios de xaneiro. A asociación estaba preocupada porque os artigos sobre bacterias e enfermidades poden ser fonte de información paira os terroristas. Propúxose analizar que e como publicar, do mesmo xeito que se fai cos estudos sobre enerxía nuclear.

Os editores reunidos han presentado os resultados da reunión e o protocolo preliminar a través de una editorial conxunta. A editorial foi titulada na revista PNAS "Intercambio de resultados científicos sen censura", pero non é ese ton. A cegueira tamén atrapou ás revistas científicas.

"Científicos e políticos están preocupados porque as investigacións publicadas en revistas científicas poden axudar aos que teñen malas intencións", escribiron ao comezo da editorial. Persoas malintencionadas si.

Máis grave é a redacción de dous parágrafos máis tarde: "Case todos creemos na reunión que o risco de uso por parte dos terroristas fai que haxa información que non se debe publicar. Con todo, non é posible detectar esta información con definicións ou listaxes concretas, polo que seguiremos buscando como e por que vías, tamén porque é certo, e con iso estamos todos de acordo, que a publicación de investigacións sen censura non é só beneficiosa paira a saúde pública. Tamén é útil na loita contra o terrorismo".

Este é o argumento circular contra a censura. As publicacións non deben censurarse porque poden ser útiles contra persoas malintencionadas.

Está claro que a editorial se escribiu pensando nunha sociedade obsesionada cos ataques terroristas e afeita a escoitar explicacións sinxelas. E quero pensar que paira os editores destas revistas a cuestión da censura é máis complexa e grave do que dixeron. Pero iso tampouco é nada relaxante. Nas revistas científicas especializadas non se poden explicar debates complexos con argumentos simples e, sobre todo, simplistas.

Catro declaracións

Na editorial que se deu a coñecer o sábado, tras esta fatídica entrada, realizáronse catro declaracións a representantes e escritores de 36 revistas. Na primeira delas destácase a necesidade de preservar a integridade do proceso científico e asegurar que as publicacións teñan a calidade suficiente paira poder repetir as investigacións. Grazas.

A continuación, recoñécese que o panorama terrorista ha xerado preocupacións lexítimas paira abusar da información publicada. Ao mesmo tempo, consideran que as investigacións nestes ámbitos poden contribuír aos retos da defensa, polo que se comprometen a actuar de forma responsable con aqueles temas que poidan ameazar a seguridade.

Na terceira declaración proponse a creación de mecanismos de análises do artigo perigoso e na cuarta, a modificación ou non dos artigos no caso de que se conclúa que o risco é superior aos posibles beneficios sociais.

"A información científica pódese dar a coñecer por outras vías, en seminarios, congresos, correo electrónico...", xustifican. "As revistas e as sociedades científicas poden desempeñar un papel importante para que os resultados das investigacións comuníquense de maneira que se maximicen os beneficios públicos e minimícense os riscos de mal uso". Así termina a editorial.

Opinión individual das revistas

Xunto á editorial conxunta, tamén publicaron opinións individuais en revistas. A revista PNAS non é moi relaxante. Aínda que até agora non o fixeron explicitamente, explicaron que nos artigos relacionados coa seguridade tívose en conta este aspecto. Desde a reunión, pola contra, puxéronse a disposición destes artigos un pequeno cadro cun total de 20 artigos, todos eles publicados sen modificacións. De momento.

Na revista Science apréciase una maior discrepancia. Termos como boa e mala ciencia escribíronse entre comiñas e como persoas malintencionadas. No seu editorial fala de dúas culturas, da ciencia e a seguridade e das tensións entre ambas. Na reunión –contou– notábase certa tensión de fondo: os científicos esixían até que punto a xente que se encarga da seguridade coñece a ciencia, e os demais, até que punto os científicos danse conta do perigo e da intelixencia dos ‘delincuentes’. Con todo, subliñou que a reunión serviu paira achegar as dúas culturas e considerou razoable a editorial conxunta.

A revista Science lembrou que tensións similares crearon antes un gran balbordo. Por exemplo, a principios da década dos 80, de súpeto, aplicáronse á investigación básica medidas de protección da información armamentística, provocando case una ruptura entre ambas as culturas. Solucionouse dalgunha maneira, pero desde entón houberon crise varias veces.

A cuestión das armas biolóxicas e os terroristas é a mesma paira Science. A cuestión dos fondos é a mesma que a de hai tempo: se a investigación e o uso dos avances científicos é responsabilidade dos científicos. Precisamente, tanto na editorial conxunta como na editorial de PNAS, pídese expresamente aos científicos que teñan en conta o dobre uso das súas obras.

Información adicional:

Editorial conxunta

Noticia Nature

Comentario publicado en Nature