Nos premios Nobel principal
2007/11/01 Roa Zubia, Guillermo - Elhuyar Zientzia | Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia | Lakar Iraizoz, Oihane - Elhuyar Zientzia Iturria: Elhuyar aldizkaria
Con todo, noutros ámbitos tamén foron temas científicos. De feito, o Premio Nobel da Paz (xunto con Al Gore) será outorgado á organización responsable do cambio climático (IPCC) por advertir dos riscos que supón o cambio climático e propor medidas paira combatelo.
Doutra banda, o premio Nobel de Economía. De feito, o premio non foi creado polo propio Alfred Nobel, senón que foi creado en 1968 polo Banco de Suecia en homenaxe a Alfred Nobel e comunícase co resto (concretamente, o luns da semana seguinte). Este ano, Leonid Hurwicz, Eric S. Maskin e Roger B. Os galardoados son Myerson e recibirán o Premio Nobel polas súas achegas ao desenvolvemento da teoría do deseño de mecanismos. As matemáticas foron una ferramenta imprescindible paira desenvolver esta teoría.
E falta mencionar o premio Nobel de Literatura. Pois o premiado é Doris Lessing, autor de novelas de ciencia ficción. Por tanto, os temas científicos foron os principais nos Premios Nobel 2007.
Modelos de rato no Premio Nobel de Fisiología ou Medicamento
Mario C. Capecchi, Martin J. Evans e Oliver Smithies
"polos achados que realizaron no rato paira provocar determinados cambios génicos utilizando células nai"
Tres investigadores realizaron achados crave paira desenvolver a técnica de elaboración de modelos de ratos modificados xeneticamente. Estes ratos normalmente adoitan ter algún xene inactivado (os ratos knockout) e son capaces de transmitir ese cambio xenético aos seus descendentes. A biomedicina ten una gran importancia, xa que é una ferramenta moi útil tanto na investigación básica como na investigación de novas terapias.
A recombinación paira cambiar os xenes
Cando Capecchi e Smithies empezaron a traballar, parecía case imposible que o ADN dos ratos sufrise cambios xenéticos desexados. Pero ambos os investigadores pensaron que a clave podía estar na recombinación. Na distribución das células prodúcese un intercambio de información xenética en cada par de cromosomas, é dicir, se recombinan. Capecchi e Smithies sospeitan que a recombinación podería utilizarse paira modificar certos xenes e estudárono paira conseguilo.
Capecchi demostrou que entre o ADN estraño e os cromosomas podíase producir una recombinación en células de mamíferos, entre outras cousas demostrou que os xenes defectuosos podían ser reparados mediante o ADN introducido externamente. Smithies, pola súa banda, tentou solucionar os xenes mutados. Nestes ensaios descubriu que en todos os xenes pódense producir cambios mediante a recombinación.
Células nai, punto de partida
As primeiras células estudadas por Capecchi e Smithies non eran apropiadas paira formar liñaxes de rato con xenes inactivados. Necesitaban outro tipo de células capaces de transmitir ás xeracións vindeiras os cambios producidos no ADN. As células reprodutoras, os espermatozoides e os óvulos son as únicas células capaces de facelo.
Martin Evans descubriu que as células nai dos embriones de rato podían ser apropiadas paira introducir material xenético nas células reprodutoras e, a partir de aí, desenvolveu a técnica de crear ratos (ratos knockout) con certos xenes inactivos.
En 1989 publicouse a primeira investigación na que se menciona o rato cun xene inactivo por recombinación con células nai embrionarias. Desde entón crearon moitos tipos de rato deste tipo que permiten investigar calquera aspecto da fisiología dos mamíferos, desde o desenvolvemento do embrión até as enfermidades graves. Tamén se utilizan paira investigar o efecto da terapia génica.
Pequenos discos duros no Premio Nobel de Física
Albert 978-84-e Peter Grünberg
"Por descubrir una magnetorresistencia xigante"
O Premio Nobel de Física deste ano será concedido a aqueles que desenvolvan a tecnoloxía de lectura de datos utilizada nos discos duros. Esta tecnoloxía permitiu que nos últimos anos os discos duros reducíronse drasticamente.
En 1988, Ferte e Grünberg, cada un pola súa banda, descubriron un fenómeno físico completamente novo: a magnetorresistencia xigante (ou GMR). Un sistema baseado na gigantesistencia magnética transforma os pequenos cambios magnéticos dos discos duros no cambio da resistencia eléctrica, é dicir, os valores 1 e 0 utilizados nos sistemas dixitais. Este fenómeno prodúcese en materiais magnéticos finos que só teñen un espesor duns poucos átomos.
Lectores máis sensibles
Os finos materiais fixeron que os computadores portátiles, os reprodutores de música, etc. sexan cada vez máis pequenos. Nestes sistemas a información está moi empaquetada en discos duros. A información está almacenada como un espazo microscópico que está magnetizado en diferentes direccións.
Os lectores destes dispositivos analizan os discos e rexistran os cambios de magnetismo que hai neles. Canto máis compacto sexa o disco duro, máis pequenos e débiles serán os espazos magnéticos. Os lectores destas zonas deberán ser, por tanto, moi sensibles. Un cabezal lector baseado no efecto de gigantesistencia magnética é capaz de detectar estes pequenos cambios magnéticos e convertelos nun cambio de resistencia eléctrica.
Canto máis finas sexan as capas do lector, maior será a compactación da información dos discos duros, xa que as capas serán capaces de modificar a súa magnetización en función destas pequenas variacións de magnetización.
Os lectores dispoñen alternativamente de capas finas dun material magnético e outro non magnético. Se o magnetismo dunha capa magnética é fixo e variable ao seguinte, a magnetización da última poderá variar en función da magnetización do espazo que estuda ou le no disco duro. Dependendo da zona de lectura, as magnetizaciones das dúas capas magnéticas do lector terán o mesmo sentido ou sentido contrario, polo que a resistencia magnética será alta ou baixa.
Este ano, por tanto, prémianse a aqueles que inventaron una tecnoloxía que fixo posible ler a información dos pequenos discos duros.
Reaccións de superficies sólidas no Premio Nobel de Química
Gerhard Ertl
"Por investigar procesos químicos en superficies sólidas"
Se un sólido participa nunha reacción química, estará situado no exterior do sólido, na superficie. Ás veces reacciona o sólido mesmo e, outras veces, une as moléculas que deben reaccionar para que se produza a reacción entre elas, nese caso denominamos catalizador. Con todo, hai moitas reaccións na superficie do sólido. Por exemplo, un anaco de ferro comeza a oxidarse desde o exterior, xa que só os átomos de ferro da superficie poden estar en contacto co osíxeno do aire. Aínda que o sólido é po, a reacción prodúcese sobre a superficie dos grans de po.
O feito de que ocorra sobre unha superficie achega características especiais ás reaccións químicas e son moi difíciles de investigar. Por unha banda, requírense superficies moi limpas e regulares, e por outro, técnicas moi precisas paira estudar a dinámica das moléculas que se aproximan á superficie. É neste ámbito onde adquiriu relevancia o químico alemán Gerhard Ertl. Foi quen desenvolveu a metodoloxía máis utilizada paira a investigación de reaccións químicas en sólidos. Esta metodoloxía converteuse nunha práctica habitual tanto nos laboratorios de investigación como na industria.
Nitróxeno do aire
Ertl investigou un proceso típico da industria de fertilizantes químicos, a reacción Haber-Bosch, que transforma o nitróxeno no aire, reaccionando co hidróxeno, en amoníaco. Paira iso é necesario utilizar ferro sólido. Actúa como catalizador porque as moléculas de nitróxeno e hidróxeno deben estar adsorbidas no ferro paira reaccionar entre si. Se non, non reaccionan.
Ertle describiu paso a paso como se produce este proceso: como se adsorbe o nitróxeno ao ferro, como se adsorbe o hidróxeno e como reaccionan os átomos adsorbidos. Ademais, describiu a dinámica do hidróxeno non só con ferro, senón tamén con platino, níquel e paladio.
Con todo, a importancia de Ertl non se limita á reacción Haber-Bosch. A súa metodoloxía combinaba a modelización teórica de moléculas, técnicas espectroscópicas avanzadas e moitos procedementos de laboratorio paira pór de manifesto o que ocorría na superficie. Estas técnicas permitiron investigar moitos outros procesos de sólidos, como a industria de semiconductores (industria electrónica), a optimización da combustión de combustibles (automoción), etc. nun longo etcétera.
Gai honi buruzko eduki gehiago
Elhuyarrek garatutako teknologia
