Un motivo vénme a min...

1992/05/01 Irazabalbeitia, Inaki - kimikaria eta zientzia-dibulgatzaileaElhuyar Fundazioa Iturria: Elhuyar aldizkaria

• Abeltzaintza

Seguindo a autoestrada estou a conducir rápido cara a Goierri. Conducir rápido en min non é nada sorprendente. Hoxe, con todo, teño motivos paira andar rápido, porque a hora está fixada ao nove. A gran agulla do reloxo achégase cara arriba e non quero chegar tarde.

En Legorreta, entre a néboa, deixamos a autoestrada. Tomamos a antiga estrada nacional e cruzamos a rúa. Non hai moita xente. Máis que un sábado pola mañá parece un domingo pola mañá. Deixamos a estrada cara á dereita e seguimos un camiño asfaltado bastante estreito. En breve, una sinal de estrada vagabunda, aparentemente de madeira, indícanos que debemos tomar un estreito camiño de cemento que ascende en pendente.

Luís introduce a clave e o coitelo no porco. O sangue brilla ao pescozo. O timbre do porco perfora as orellas. As mans sosteñen firmemente e os desexos de escape son como a tose da cabra de medianoite.

O camiño sobe en zigzag, e ás veces obrígame a introducir a primeira velocidade. A miña preocupación polo cambio de coche. A néboa de río está a facerse máis fina e deslayante. A luminosidade do Sol é cada vez máis acusada.

A costa dura suavizouse lixeiramente. Un curto rectángulo e entre a luz de néboa Domingotegi, o noso obxectivo. Os príncipes solares que atravesan una delgada néboa dan una fascinación e un encanto especial ao caserío.

Inaxio, Joxe Jabier e outro amigo están no portal. Será un asasino? Despedímonos cordialmente. Dirixímonos á cociña a través do portal e o cortello. Alí, entre os cheiros da cebola, atópase Marixol, preparando os trastes paira matar. Díxome “A min non hai nada!”, case como adeus e co brillo do xenio vivo nos ollos. Díxenllo ao porco. “Ze, geo nun atea?” engade. Mentres, o pequeno Bajilio saíu tan nerbios como una lagartija entre as vacas do cortello.

O gando negro está desangrado. Con todo, a vida quere manter o corpo e os homes aguantan con firmeza as súas últimas patadas.

O asasino aínda non subiu, nin o tia Jexuxa que axudará a Marixol a apelar aos porcos.

A néboa disólvese, o ceo está cada vez máis azul e antes do que se esperaba o sol dispararase.

Pregunteille a Inaxio si non pasou a hora de matar o porco. El díxome que si, pero como no outono rompeu a perna, respondeume “de amnistía” ata que se curou e colleu peso. Achegueime até a porcino paira botar unha ollada ao porco. A porca que alberga ten un aspecto impresionante. Bajilio díxome que pesará cento cincuenta quilos.

Primeiro paso paira facer morcillas.

O asasino Luís e Jexuxa xa viñeron. Luís leva a clave e un coitelo. É un pai riseiro. Ten sesenta anos ben cumpridos, pero a súa mocidade continúa. Trátase do tempo antes de empezar a traballar. Se vai limpar; se a néboa de río sobe; si ás seis e media estaba máis limpa. Mentres tanto preparei a cámara de fotos e o flax.

O drama está a piques de empezar e todos os protagonistas, excepto o xefe, preparan o escenario. Pecháronse as dúas portas da urna. Catro homes sosteñen o porco coas súas patas e lánzano sobre una longa cadeira. Luís introduciu a clave baixo o morro do porco, de oficio que aprendera con habilidade e durante anos. O raio do porco, máis penetrante que o txistu do tren, éncheo todo. A súa confianza converteuse en terror. Quere fuxir, pero as súas poderosas mans non lle deixan e antes de darse conta, o afiado coitelo de Luís córtalle o pescozo. Marixol, presto, está a recoller nun balde azul a fonte de sangue da ferida.

A cortiza do porco quéimase con trigo vermello. Como o animal estaba cheo de aire, ínflase coa calor.

Temos dúas testemuñas da elección do drama inevitable que está a suceder na matanza: uno dos cans da casa, acompañado dun dos gatos, mostrou a súa cabeza pola ranura da porta, una grulla llorosa paira coñecer a súa orixe.

O porco xa está desangrado. Deblauki, vibra con forza coma se a vida non quixese deixar o corpo. Marixol, colocada de xeonllos, está a afectar ao sangue recollido no balde, humedecendo a man no sangue, paira evitar que o sal salga antes de tempo.

Débense queimar todos os pelos. Os máis cocidos quéimanse con papel saco.

Hai un ambiente especial. Os raios do sol que entran pola xanela fan fincapé no po que está a flotar no aire e crean una luminosidade difusa, conmovedora, máxica ao redor da moza colocada de xeonllos. Arrepentinme de que non fose una película máis sensible e que a súa maxia non puidese conxelarse fisicamente paira sempre. Ao pulsar o botón de obturación da cámara, sento que a luz do flax está a cegarse.

Antes de abrir a pel límpase con auga e cepillos.

O drama terminou. Baleirar o escenario. Pero a historia non. O cadáver foi exhumado e arroxado durante moito tempo polo camiño de cemento. Se o veciño vai, o seu traballo terminou. O noso protagonista foi cuberto de trigo. Incéndiase. Isto está realmente morto, xa que non se levantou como o porco de Bizkaia e menos empezou a escapar.

As chamas vermellas quentes esaxeraron ao porco como un globo cheo de aire, aínda que baixo a pel hai máis doce que o aire. Todos os cabelos son queimados con especial coidado. Estamos a queimar crisamente, hai un cheiro penetrante e doce e o fume faise intenso. Cando Garoa fixo o seu traballo, as últimas porcas cocidas que aínda non foron queimadas foron calcinadas con papel de saco.

A habilidade de Luís viuse clara ao baleirar os porcos.

Luís pregúntame si vin matar o porco por primeira vez. Non, respondinlle. Antes díxome que se facía como entón e que el tiña moito traballo. A continuación, engadiu o “cóbado jendia de oain!”, mentres se arroxa máis trigo ao lume.

O ceo ha azulado e está tépedo.

O porco volveuse a colocar sobre unha cadeira longa. Joxe Jabier limpoulle o coiro con auga e cepillos. O coiro ennegrecido aparece marrón. Luís colle o coitelo. O carniceiro está a piques de empezar a traballar e eu teño a cámara preparada paira tomar as imaxes máis representativas. A partir da ferida de matar o animal ábrelle o morro, con dous golpes de coitelo e a lengüeta do porco. Levantando o brazo leva como trofeo.

De momento o traballo finalizou. O almorzo está listo.

A continuación mete o coitelo no peito e ábreo con mestría cara ao cu, seguindo o esternón recto. Os intestinos están ao descuberto en forma de masa gris rugosa. Mete a man entre as vísceras, tira e arrinca a vejiga. Bótao ao can atado na cadea. “Pois me entretivo” ri.

Estou fascinado pola habilidade de Luís. Sento que estou no curso de anatomía, que ela está a sacar as vísceras dun nun, do cadáver do porco. Non falla, ou polo menos eu non o percibo.

Baleira o porco. Agora é carne e óso. Como é costume, comezará o traballo das mulleres, limpando os intestinos e enchéndoos. Con todo, o masculino aínda non terminou. Luís perforou as patas traseiras (entre a forca e o óso) e colocou una estaca que foi amarrada con cordón e colgada xunto á porta, boca abaixo.

Mulleres traballando. Teñen un traballo duro limpando os intestinos.

O traballo da mañá finalizou. Temos o almorzo listo. Rodeados de aromas de cebola, alegrámonos con ganas dos deliciosos pratos preparados por Marixol. O diálogo entre tentáculos é tranquilo e agradable. Aquí e alá, levantamos as terras do ceo, sen esquecer as do porco de Bizkaia.

Luís foise. Volverá pola tarde paira retomar o traballo, a non ser que o veterinario poña pegas tras a revisión da mostra. Nós tamén nos imos, porque este ano acabáronse os premios. Cando imos pola ladeira, deime conta de que tamén fixo a néboa de río e que se disolveu co porco.