}

Xardinaría verde-verde

2003/05/01 Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia Iturria: Elhuyar aldizkaria

As primeiras pistas de xardinaría son as dos xardíns de Mesopotamia e Exipto. Desde aqueles tempos evolucionou de forma continua. Cada cultura entendeu esta arte á súa maneira: os musulmáns trataban de reflectir o paraíso que aparece no Corán, os chineses trataban de imitar a natureza nos xardíns... Nos xardíns actuais de Euskal Herria destaca a tradición europea. Pero hai novas tendencias, entre as que destaca a xardinaría ambiental.

A xardinaría ambiental diferénciase da tradicional pola súa importancia paira o medio ambiente. A xardinaría ambiental trata de minimizar o impacto negativo da xardinaría tradicional sobre o medio ambiente, asumindo funcións que non contempla.

De feito, na xardinaría tradicional, os xardíns deséñanse con fins estéticos e de lecer. Pero non se trata dun beneficio paira o medio ambiente, aspecto que moitas veces se descarta por completo. Por iso, ás veces utilízanse demasiados fertilizantes minerais e pesticidas, e con frecuencia plántanse plantas de rega en lugar das máis adaptadas á contorna. A introdución de especies foráneas ten ademais o perigo de que algunhas delas sexan invasoras.

Beneficios das zonas verdes nas cidades

A xardinaría ambiental trata de reducir os efectos nocivos da xardinaría convencional e reforzar o efecto beneficioso das zonas verdes. E é que calquera xardín ten un efecto beneficioso na cidade.

No estudo realizado no Hyde Park en 1962, quedou patente que as zonas verdes reducen a contaminación do aire.

En 1962 levou a cabo un estudo no Hyde Park de Londres, no que se constatou que o aire que atravesaba o parque tiña un 25% menos de contaminantes, é dicir, o parque actuaba como filtro de contaminación. En investigacións posteriores obtivéronse resultados similares, demostrando agora a capacidade de almacenamento, absorción e transformación de contaminantes.

As zonas verdes con grandes árbores son máis eficientes na limpeza do aire. A superficie das follas das árbores é cen veces maior que a da copa. Isto permite detectar moitos contaminantes no aire. Algúns destes contaminantes, principalmente o po e as partículas sólidas, permanecen nas follas. Cando chove pasan ao chan e este absórbeos.

Ademais, no chan hai microorganismos que converten o monóxido de carbono en dióxido de carbono.

Doutra banda, as árbores absorben contaminantes como o ozono e o dióxido de xofre, abundantes nas cidades, así como metais pesados como o cadmio e o chumbo.

Ademais da contaminación do aire, os xardíns reducen a contaminación acústica. As follas das árbores e arbustos reducen o ruído, sobre todo sons de baixa frecuencia. É por iso que se utilizan como pantallas acústicas nas marxes das estradas.

As árbores dos parques limpan o aire e refrescan o ambiente.

As zonas verdes tamén inciden no clima local. Por exemplo, as árbores absorben a calor e a radiación solar, polo que no verán poden estar 6 ºC menos baixo as árbores que nas rúas da cidade. Ademais, a auga transpirada polas árbores aumenta a humidade relativa, aumentando a sensación de frescura. Cando chove, pola contra, a forza da pedrera queda atenuada polas follas e prodúcese de forma similar co vento: nunha superficie entre 10-15 da altura da planta, a velocidade do vento diminúe á metade.

Coidando o medio ambiente

Paira preservar o medio ambiente utilízanse pesticidas de uso común en agricultura ecolóxica en xardinaría ambiental. Con todo, antes de utilizar estes produtos, o xardineiro utiliza diversas técnicas paira previr enfermidades e pragas.

Por unha banda, recoméndase que os chans se atopen en bo estado e adaptados ás especies vexetais, evitando así a aparición de enfermidades. Por suposto, as plantas tamén deben ser apropiadas paira o clima e a contorna.

As zonas verdes tamén serven paira protexerse do ruído.
A. Galarraga

Ademais, a maior número de especies diferentes, maior dificultade paira a extensión de enfermidades e pragas. No entanto, no caso de que algunha planta enferme, procederase a retirar a parte ou a totalidade da planta afectada e á súa queima paira evitar a contaminación do resto. E é conveniente desinfectar os utensilios utilizados en pódaa dunha planta antes da súa utilización con outra. Todo isto chámase loita cultural.

Doutra banda, utilízase tamén a loita biolóxica. Consiste no uso de especies que sexan parásitas ou depredadoras paira controlar os organismos causantes das pragas. Por exemplo, a mariquita aliméntase de piollos vexetais adultos e larvas, e a araña atrapa moitos insectos, entre eles piollos vexetais.

As plantas tamén actúan contra as pragas: os cítricos, o lavanda, o romeu e outras plantas aromáticas escorrentan aos insectos e o saúco separa aos topos. Pola súa banda, as plantas e a hiedra cun fácil acceso ao néctar atraen insectos que controlan organismos nocivos.

Con estas medidas evítase o uso de pesticidas. Tamén é importante establecer sistemas de xestión adecuada da auga, así como seleccionar plantas que non requiran rega continua. Deste xeito, non se gasta tanto auga como en xardíns tradicionais.

A natureza como exemplo

As arañas son moi útiles paira o control dos organismos causantes de pragas.

Nos deseños de moitos xardíns tradicionais predominan as liñas rectas e as figuras xeométricas. As cidades tamén son así: rúas rectas, casas cadradas... Na natureza hai moitas formas diferentes e nada é tan regular, á vez que as formas da natureza gardan harmonía e equilibrio.

En xardinaría ambiental tómase a natureza como modelo e rompe a rixidez xeométrica dos xardíns tradicionais paira lograr un efecto natural. Así, a superficie terrestre non é plana, senón con pendentes e curvas. Os camiños son inclinados e xógase con plantas de diferente tamaño e altura. As plantas fórmanse no tramo de roca e as propias pedras salguen do chan, non están apoiadas sobre o mesmo. As charcas, en lugar de ser de formigón, deséñanse paira o seu aspecto natural, tendo en conta materiais, fondo, marxes e vexetación acuática. Os chorros de auga substitúense por saltos de auga... O obxectivo é evitar elementos non naturais e conseguir un aspecto armónico e natural.

Para que a zona verde estea integrada na contorna, este tipo de xardinaría tenta imitar á comunidade vexetal local.

Para que a zona verde estea integrada na contorna, procuran utilizar especies autóctonas e imitar á comunidade vexetal de ao redor. Con todo, no pasado introducíronse numerosas especies foráneas seguindo o exemplo dos xardíns británicos, que agora están perfectamente adaptadas ao clima e á contorna, crecen máis rápido que as autóctonas e son máis baratas.

As comunidades vexetais máis significativas do País Vasco son os encinares, robledales, hayedos e piñeirais. A súa implantación nos xardíns non é fácil, pero paira algúns cidadáns son a representación máis próxima da contorna natural do lugar. Por tanto, a xardinaría ambiental desempeña tamén una función pedagóxica.

Ven á protección do xardín!

A utilización de plantas autóctonas nos xardíns tamén é beneficiosa paira a fauna. De feito, moitos invertebrados aliméntanse de plantas autóctonas, que atraen a outros animais. Ao tratarse dunha situación natural, estes invertebrados non se converten en pragas. Pola contra, o risco de pragas con especies foráneas é moito maior, xa que son moi poucas as especies que atacan aos invertebrados que poden vir con plantas foráneas, e polo seu rápido crecemento, os depredadores non poden controlalos.

Tamén se poden deseñar zonas verdes como refuxio de animais, con espazos adecuados paira eles.

Ademais, as froitas das plantas autóctonas son comestibles na maioría dos casos e comen aves e roedores.

Una das formas de proliferación de animais na zona verde é dotarlles de aloxamentos especiais. Os carboeiros, as amilotxas, a cintura paxaros, os garrapos e outros paxaros viven nos buracos das árbores, pero nas árbores de parques e xardíns non hai moitos buracos. Paira crear espazos adecuados paira os paxaros pódense instalar caixas de paxaros. Non é un beneficio inútil: estes paxaros comen insectos e axudan a controlar as pragas.

Canto máis grandes son as zonas verdes, máis posibilidades danse aos animais máis grandes paira crecer nelas. As lagartijas, sátichos, ratos e ardillas reprodúcense máis si teñen espazo suficiente, e os seus predadores, está claro, se teñen acceso á zona verde. Paira iso pódense construír pasarelas de conexión co exterior da cidade.

Moitas veces é imposible facer todas estas cousas. O aforamento é limitado e na maioría dos concellos aínda se observa máis o custo que o medio ambiente. Con todo, cada vez son máis os xardineiros que teñen en conta as bases da xardinaría ambiental e aplícanas na medida do posible. En consecuencia, é máis frecuente a creación de parques de aspecto natural e a presenza de especies vexetais comúns nos bosques autóctonos nos parques. En beneficio do medio ambiente e da cidadanía.

Catro culturas, catro xardíns

Ao longo da historia realizáronse xardíns de diferentes estilos adaptados ao lugar e a época. Nos xardíns de hoxe, polo menos en parte, percíbense efectos tanto dun como doutro.

Quizá os máis estraños sexan de estilo oriental. Os xardíns de Xapón son o exemplo deste estilo: buscan o equilibrio de forzas e están moi relacionados coa cerimonia do té. O lugar ideal paira encher este rito é o xardín, polo que son lugares moi tranquilos e con pedras que convidan aos visitantes a quedar e gozar da paisaxe.

Nos xardíns islámicos tentan imaxinar o paraíso que se mencionaba no Corán. Paira escapar do deserto, a calor e a area, buscan humidade e sombra. Paira iso contan con árbores e canles.

Nos xardíns de estilo francés cóidase moito a xeometría. As árbores están en fileiras e os camiños están ben delimitados e teñen gran importancia tanto os xogos creados con auga como as esculturas.

Con todo, os xardíns ingleses son os que máis influíron na xardinaría de aquí. Neste estilo mírase á natureza e, coincidindo coa época do romanticismo, os xardíns albergan pequenos bosques, covas, outeiros artificiais, recunchos cheos de flores... Tamén outorgan especial importancia ás especies foráneas, creando lugares apropiados paira a implantación de especies exóticas.

Gai honi buruzko eduki gehiago

Elhuyarrek garatutako teknologia