Lindane, entre o caos e a solución

1998/05/01 Aurrekoetxea, Jose Luis | Kaltzada, Pili - Elhuyar Zientziaren Komunikazioa | Larrañaga, Jon Iturria: Elhuyar aldizkaria

• Ingurumena

O problema necesita solución

O debate que se suscitou ao redor das celas de seguridade paira o almacenamento de terras contaminadas por residuos industriais (residuos de lindano, HCH ou escorias e pos procedentes de procesos inorgánicos e metalúrxicos) debe partir de dous puntos de vista paralelos. En primeiro lugar, é necesario coñecer e tomar conciencia do problema, e sobre todo a toma de conciencia, xa que paira atopar solucións hai que ir axuntar esforzos de todos (veciños, grupos políticos, grupos sociais, etc.). ). E doutra banda, paira poder tomar a opción máis adecuada de entre as opcións cun custo aceptable, é necesario coñecer ben todas as técnicas dispoñibles.

Fai moi pouco en Australia fíxose un debate similar ao que temos aquí, pero cunha pequena diferenza: o problema que teñen alí son residuos que non se poden tratar e o chan aquí contaminado. Entre estes produtos atópase a pesticida HCB, o lindane ou o HCH.

A pesar das diferenzas, neste debate extraéronse una serie de ideas e conclusións que poden servir paira comprender mellor a situación de Euskal Herria:

• A xente confía nos técnicos paira solucionar o problema.
• O cidadán non é consciente da gravidade de moitos problemas ambientais.
• A solución proposta non é una solución puntual, senón a que se considerou adecuada a longo prazo.

Existe una metodoloxía única de resolución dun problema ambiental, aplicable en cada período, que se centra na prevención e a reciclaxe. Cando isto non sexa posible, deberase tratar de eliminar o propio produto ou os riscos derivados do mesmo.

O problema que temos na CAPV é complexo, tanto o HCH como o residuo de lindane están mesturados con escorias e pos de aceiro procedentes da produción de produtos sulfúricos ou mesmo escorias de aluminio. E en xeral, todas as consecuencias que deixou un modelo de desenvolvemento rápido que non mostrou ningunha preocupación polo medio ambiente. A herdanza de entón é a actual.

Si neste contexto tratamos de implantar a metodoloxía anteriormente mencionada, vemos de inmediato que a prevención e a reciclaxe non teñen cabida debido á gran cantidade de residuos orgánicos e inorgánicos (HCH, hidrocarburos, metal pesado…) e á mestura da terra orixinal. Por suposto, isto esixiríanos una división en dous niveis: primeiro separar a terra dos residuos e logo os propios residuos.

A separación entre residuos de diferente composición físico-química e o chan pódese realizar mediante procesos térmicos, mecánicos e/ou físico-químicos, pero tendo en conta as peculiaridades dos vertedoiros existentes na marxe esquerda do río Nervión, non se poden descartar os seguintes aspectos:

• A porcentaxe de residuos nesta comarca é moi elevado.
• Se queremos separar os residuos puros e utilizalos paira a súa reciclaxe ou outros fins, non conseguiriamos una calidade mínima.
• O custo da separación do chan e dos residuos sería enorme, non teriamos un orzamento asumible e lembremos que aínda habería que separar e xestionar os propios residuos.

Por tanto, non podemos eliminar os residuos, senón que deberiamos tratar de minimizar o risco e os seus posibles impactos ambientais. Por tanto, a única solución que temos por agora é acumulala na cela de seguridade, a condición de que non se dispoña de tecnoloxía que non afecte negativamente ao medio ambiente a uns custos aceptables. A Cela de Seguridade deberá cumprir coa estrutura ou instalación industrial, así como coas normas aplicables a calquera estrutura que conteña produtos químicos. A cuestión que se nos presenta, por tanto, debe ser sinxela: o cidadán debe saber cal é o problema real e coñecer cal é a solución actual.

IHOBE

Eu traballo día a día con Lindane e desde esa experiencia pregunteime con frecuencia cal sería o debate que se reflicte nos medios de comunicación se IHOBE non dese ningún paso paira solucionar este grave problema de contaminación en 37 emprazamentos da CAPV. Nunca saberei paira pedir solucións que actuasen coa mesma forza que demostran paira criticar as solucións que queremos pór en marcha. Creo que ideamos e adaptado a versión autóctona da síndrome americana NIMBY (not in my back yard: non infraestrutura xunto á miña casa).

O americano NIMBY é discutible e o vasco EXEO (Non xunto a Gure Etxe) paréceme esperpéntico. Fronte ás nosas casas temos medio millón de toneladas de terras contaminadas por HCH dispersas e algunhas aparecen moito máis preocupadas polo detalle da solución que polo problema actual. Este DOUE engade, pois, á negación clásica que xera a infraestrutura centralizada, que non queremos dar saída a un problema que só é noso.

Espero, en calquera caso, que este debate sirva para que todos e todas maduremos máis na xestión ambiental, tanto á hora de coñecer os problemas e recompilar información, como á hora de aprobar as solucións existentes.

Que é a Cela de Seguridade?

As celas de seguridade son estruturas que permiten almacenar as sustancias ou materiais perigosos tal e como o requiren as súas características e risco potencial. É dicir, son estruturas que illan estas sustancias e impiden que cheguen ao medio.

Paira a construción da cela de seguridade débese seleccionar en primeiro lugar a localización adecuada. Una vez realizada a selección prepárase o terreo e colócase a capa illante do chan. Esta capa illante é una estrutura composta por compoñentes naturais, sintéticos e minerais que impiden que os residuos cheguen ao medio. Por iso, debe ser totalmente impermeable. Paira proporcionar a máxima seguridade posible, a capa illante componse dunha capa de polietileno de alta densidade de espesor milimétrico e medio, una capa mineral e una capa natural.

Ademais, paira evitar que a capa se perfore, se intercalan geotextiles. Una vez colocada a capa inferior illante, colócase o sistema de drenaxe ou control dos lisibiados. O sistema de drenaxe ten como obxectivo a eliminación da auga filtrada e dos residuos almacenados durante a construción do depósito. Paira iso, entre varias capas de materiais permeables como a area ou a grava miúda disponse una rede de tubaxes que facilita a evacuación da auga, unida a un sistema de desaugadoiro que recolle e controla todos os líquidos drenados.

Una vez finalizada a capa de drenaxe inferior colócase outro geotextil sobre o que se depositan as terras contaminadas por HCH. Una vez extraídas as terras contaminadas da zona de vertedura e transportadas ao emprazamento do depósito, nivélase o chan e esmágase até formar capas duns 40 centímetros.

Todo o persoal que realice tarefas de extracción, transporte e almacenamento de terras contaminadas debe adoptar medidas de seguridade como a protección do rostro e o turbomotor provisto de filtros de carbón activo.

Una vez depositados os residuos no seu emprazamento, colocarase a capa superior illante paira evitar a entrada de auga de choiva ao depósito. Do mesmo xeito que a capa inferior, componse de compoñentes naturais, minerais e sintéticos, adoptando as mesmas medidas de control que se adoptaron paira a colocación da inferior: geotextil e drenaxe superior. Por último, todo o almacén cóbrese con terras e seméntanse plantas paira restaurar a contorna.