Alimentos non transxénicos a partir de plantas transxénicas

2002/04/14 Orobengoa, Olatz - Elhuyar Zientziaren Komunikazioa

• Bioteknologia

Desde que xurdise a tecnoloxía das plantas transxénicas, vimos até hoxe mil avances. A tecnoloxía proporcionou oportunidades practicamente incribles nos ensaios iniciais e lanzou multitude de novos produtos preparados paira ser comercializados. En Europa estableceuse un límite duns anos antes da súa comercialización. En Estados Unidos, con todo, moitos produtos con compoñentes transxénicos xa están no mercado e están a pensar en introducirse máis.

Transgénesis

Que é o que fai tan especial as plantas transxénicas? Estas plantas teñen un xene estraño, pertencente a outro ser vivo, que lles dará unhas características especiais. Hai un tipo de tomate que contén o xene dun peixe ou un millo que produce insecticida propio. O exemplo deste último é o millo Bt. Contén un xene da bacteria Bacillus thuringensis. Este xene produce una proteína insecticida que converte ao millo en resistente aos insectos que destrúe as colleitas.

Aínda que insisten en que a técnica da transgénesis vai supor grandes avances, están a recibir numerosas críticas polos efectos que este novo xene pode ter sobre o medio ambiente e o home.

Hai que ter en conta que a técnica utilizada até o momento permite a aparición do xene en todas as células da planta, así como nas células reprodutoras. Se o pole da planta transxénica fecundase unha planta non transxénica, xeraría una planta híbrida salvaxe. E se a tecnoloxía escápase dos terreos cultivados, o seu control sería case imposible. A aparición de novos individuos deste tipo pode ter repercusións ambientais aínda descoñecidas. Por exemplo, se existise una planta salvaxe viable capaz de producir insecticida en si mesma, correríase o risco de desequilibrar o seu ecosistema: ademais de matar os insectos que se alimentan dela, tería maior vantaxe fronte ás plantas da mesma especie non transxénica.

Outro gran problema atópase nos alimentos con ingredientes transxénicos destinados ao consumo humano. Como xa se mencionou anteriormente, os novos xenes e proteínas están dispersos por toda a planta, polo que tamén aparecen nos froitos, aínda que non desempeñen funcións nestas partes da planta.

Varios científicos creen que a inxesta de produtos con estas moléculas pode causar dous grandes problemas. Por unha banda, os xenes estraños teñen un compoñente que lle confire resistencia aos antibióticos, e os investigadores aínda non saben se esa resistencia pasará ás bacterias. Neste caso, os tratamentos actuais paira moitas enfermidades non servirían de nada. Doutra banda, mencionouse con frecuencia o risco de que as novas proteínas sexan alérgenas paira o ser humano. A maioría delas son proteínas que nunca apareceron na dieta humana até o momento, e mencionouse en máis dunha ocasión que é posible producir reaccións alérxicas.

Alimentos ‘non transxénicos’

Co obxectivo de solucionar estes problemas, un equipo de investigadores de California comezou a desenvolver una nova técnica paira eliminar o xene e a proteína estraña aos froitos das plantas transxénicas. Segundo esta técnica, o novo xene e a proteína só aparecería onde fose necesario e as outras partes da planta quedarían ‘limpas’. Paira conseguilo, xunto co novo xene que entra á planta, introduciron outro xene.

Este novo xene, tras recibir o sinal específico (que será a sustancia química), expulsa ao xene estraño e a si mesmo da célula. Deste xeito, este tecido vexetal quedará ‘limpo’ de sustancias estrañas. Por exemplo, a introdución dun xene de resistencia contra un insecto que ataca ás raíces a unha planta de colleita fai que a súa presenza nas raíces sexa suficiente paira protexela. Grazas á nova técnica, a planta sería resistente ao insecto, pero o pole e a semente resultante da planta serían libres de xenes estraños.

A técnica é moi nova e aínda non é do todo eficaz. Non se conseguiu a extirpación completa do xene estraño, e nas probas realizadas até o momento sempre quedou algunha pegada. Ademais, o ensaio realizouse cunha soa planta e os investigadores afirmaron que habería que desenvolver un sistema específico paira cada planta.

Ademais de todo isto, aínda que se elimine o xene do tecido vexetal, existe o risco de que a proteína producida previamente quede presente. E como as proteínas empregadas até o momento degrádanse bastante lentamente, conservaríanse tanto en sementes como en pole, una vez cultivadas. Por iso, buscan constantemente xenes que producen proteínas que se degradan máis rápido.

A pesar de que, como dixemos, a técnica é moi nova, o diñeiro que invisten as multinacionais en biotecnoloxía parece que será una técnica que diga que vai dicir en diante. E a ter en conta.

Publicado no suplemento Estación de Gara.