Cambio climático na sociedade do espectáculo

Cambio climático na sociedade do espectáculo


Cambio climático na sociedade do espectáculo
01/07/2011 | Picou, María Josep | Xornalista científico da Cátedra Divulgació da Ciència UCC+i da Universitat de València
(Foto: © SURZ/350RF)

O quecemento global converteuse nunha estrela mediática indiscutible. A partir de mediados da primeira década deste século, os efectos do clima, as previsións, as investigacións e os cumes e políticas relacionadas co mesmo dominaron todos os medios de comunicación por encima do resto de temas ambientais. En materia de cambio climático, o ano 2007 foi clave xa que se publicou o cuarto informe do Grupo Intergobernamental paira o Cambio Climático das Nacións Unidas. E outras dúas variables, o entretemento e a economía. Por unha banda, a difusión do documental “Una verdade incómoda” de Al Gore, grazas ao coñecido protagonista e ao maquinista de publicidade da industria fílmica, e, por outro, a finais de 2006, a publicación do Informe Stern do goberno británico sobre o cambio climático como problema económico a nivel mundial.

Con todo, a transmisión de mensaxes sobre os efectos do quecemento do planeta non eliminou os perigos que o xornalismo ambiental ha acompañado no Estado español desde a súa fundación nos anos 70. É máis, a pesar do aumento da conciencia ecolóxica, esta especialización do xornalismo é un pequeno David ante a sociedade de consumo, Goliat, e un dos alicerces da sociedade de consumo é o espectáculo de masas.

Barreiras ás mensaxes ambientais

A comunicación ambiental segue presentando barreiras económicas, culturais e sociais. O crecemento continuo, a globalización e a deslocalización, así como a construción de infraestruturas, están por encima de calquera outro razoamento que faga referencia á sustentabilidade ou á biodiversidade. Así mesmo, os países desenvolvidos han baseado a conquista do benestar nun modelo de consumo que aumenta até o infinito in crescendo e nunha crecente dependencia enerxética. A nivel sociolóxico, en todos os ámbitos predomina a individualidade, a pasividade colectiva e a competitividade. Así mesmo, o optimismo tecnolóxico fai que a cidadanía teña pouca implicación nos procesos de protección do público, como o medio ambiente ou a atmosfera.

Neste contexto, o proceso de comunicación do cambio climático está condicionado por diferentes factores. En primeiro lugar, existen características propias do fenómeno: é afastado, descoñecido e ten implicacións a longo prazo. Ademais, como realidade complexa, afecta a varios sectores a nivel mundial, sobre todo o económico. Por último, é fácil de manipular a través dos discursos políticos e no xornalismo requírese certa especialización paira non abordar o tema desde a pel, o sensacionalismo ou o catastrofismo.

Peaxe negocio mediático

Como profundamos na idiosincrasia do cambio climático, imos coñecer por encima os mass media. As empresas de comunicación son entidades que buscan audiencias, publicidade e patrocinios co obxectivo de obter beneficios. Por iso, a educación ambiental non se atopa entre as súas funcións. Hai que ter en conta que as boas noticias non son novas e que paira facerse co público os titulares teñen que ser atractivos ou non. Ao mesmo tempo, non hai que esquecer que, grazas ás novas tecnoloxías da información e a comunicación, temos imaxes moi potentes do incontrolable da natureza. Trátase dunha visión catastrófica dos desastres producidos por fenómenos naturais e de fotografías dos fenómenos atmosféricos máis sorprendentes. O cambio climático debe competir con este contexto mediático. Por iso, non é de estrañar que as mensaxes e imaxes que recibe o público respecto diso sexan de tópicos repetitivos.

A demanda social de temas ambientais é tamén fundamental. E é que os medios de comunicación non son os únicos que xeran opinión pública. Ultimamente, e debido ás características da web 2.0, as mensaxes están condicionados polas preferencias das audiencias. O traballo de mitigación do cambio climático segue sendo percibido como un sacrificio persoal que supón un cambio radical na escala de valor da sociedade do benestar baseada no consumismo e que non ten en conta os impactos ambientais.

O medio ambiente é interesante paira a sociedade? O Centro de Investigacións Sociolóxicas (CIS) -- Opinións e actitudes nº 67, 2010-- demostrou que entre os principais problemas dos españois non aparece o medio ambiente, que aparece na parte inferior da lista. Pola contra, os temas de paro, economía, clase política e partidos políticos ocupan os primeiros postos da lista. Os valores ambientais han aumentado, pero estes valores non se reflicten na actividade e estilo de vida da xente, senón que se manteñen estables. Doutra banda, enquisas como a Percepción Social da Ciencia (FECYT, 2010) mostran que o medio ambiente e a ecoloxía son a terceira área de interese dos españois, por detrás do medicamento e a saúde e a alimentación e o consumo. En canto a Europa, o Eurobarómetro de 2008 xa mostrou que paira a xente o cambio climático é o problema ambiental máis importante.

Por último, vexamos cal é o ámbito do medio ambiente nos medios de comunicación. Tendo en conta que a televisión é a principal vía xeradora da opinión pública --a pesar de que esta tendencia se está modificando co crecente uso de Internet-, obsérvase que a información ambiental foi do 3,43% das 32.582 noticias emitidas durante un ano (2007-2008) nas canles TVE, Catro, Antena 3 e Telecinco, segundo un estudo realizado pola Universidade Rei Juan Carlos.

As sociedades de consumo das economías desenvolvidas han apostado por mensaxes atractivas --norma básica de periodis- en detrimento de a calidade das mensaxes ambientais. As novas posibilidades de comunicación a través da Rede e o avance da comunicación multidireccional crearon a posibilidade de mover a balanza cara ao outro lado, e una vez máis os resultados dependerán da implicación da cidadanía.

Picou, María Josep
Servizos
277
2011
Outros
021
Medio Ambiente
Análise
Xestión

Buletina

Bidali zure helbide elektronikoa eta jaso asteroko buletina zure sarrera-ontzian

Bidali

Bizitza