Karl Landsteiner, incansable investigador do sangue

2001/06/01 Astobiza, Amaia Iturria: Elhuyar aldizkaria

• Biokimika

Karl Landsteiner tivo una infancia bastante especial. Ao seis anos morreu o seu pai e desde entón a relación entre nai e fillo foi moi estreita e curiosa. Era tan curioso que cando morreu a súa nai, o seu fillo fíxolle facer una máscara da súa cara e colgala nunha das paredes da súa casa. De carácter pesimista, non se mesturaba moito coa xente e prefería as horas de laboratorio longas e solitarias que as palabras aburridas entre amigos. Talvez a este carácter fugaz e escuro debémoslle gran parte do noso coñecemento actual sobre a clasificación do sangue e o sistema inmunológico.

Un médico fascinado pola bioquímica

Tras os primeiros estudos, trasladouse á Universidade de Viena paira estudar medicamento. Desde o principio, a materia que máis lle gustou foi a bioquímica. Antes de licenciarse escribiu un traballo sobre a relación entre a dieta e a composición do sangue. Licenciada en 1896 e decidida a profundar máis no campo da química, traballou durante os próximos cinco anos en tres laboratorios de Zúric, Wurzburg e Munich.

Tras pasar dun lado paira outro, entra a traballar no Hospital Xeral de Viena e retoma os seus estudos médicos. En 1896 foi nomeado axudante de Max von Gruber no Instituto de Hixiene de Viena. Naquela época, o interese principal do mozo Karl era investigar os mecanismos do sistema inmunológico. Nos anos seguintes, de 1898 a 1908, foi colaborador do Departamento de Anatomía Patolóxica da Universidade. Xefe de Departamento A. Weichselbaum, un científico que descubriu que a meninxite tamén pode ser causada pola infección por certas bacterias. Weichselbaum vía con bos ollos a obra de Landsteiner e, en 1908, axudoulle a conseguir o posto de autorresistente no hospital Wilhelminaspital de Viena. En 1911 a Universidade de Viena concedeulle a cátedra de Anatomía Patolóxica, pero con todo non recibiu o salario correspondente a este título e continuou en Wilhelminaspital até 1919.

Durante os seus anos de experiencia, realizou diversos estudos sobre anatomía patolóxica e inmunología e publicou numerosos traballos que informaban os achados realizados xunto aos seus compañeiros. Estudou a sífilis e a poliomielitis, entre outros. Paira investigar este último, inxectouse aos monos do laboratorio una sustancia como a pasta obtida do moenda da medula ósea dos nenos afectados pola enfermidade e descubriuse que a poliomielitis transmitíase. Cando quedou sen mono paira seguir traballando, tivo que ir ao Instituto Pasteur de París. O traballo realizado no mesmo, xunto co traballo realizado individualmente por Flexner e Lewis, constituíu a base do coñecemento actual sobre poliomielitis.

Clasificación dos grupos sanguíneos

Pero sen dúbida coñecemos a Landsteiner porque fixo a clasificación dos grupos sanguíneos. En 1875, Landois publicou un traballo sobre transfusións de sangue. Di que cando a un ser humano dáselle sangue doutro animal, eses estraños corpúsculos de sangue únense e rompen e libérase a hemoglobina. Entre 1901 e 1903, Landsteiner afirmou que nas transfusións de sangue entre os seres humanos podía suceder o mesmo e que diso respondían antígenos e anticorpos. Con todo, os científicos da zona non lle prestaron moita atención ata que en 1909 fíxose a clasificación dos grupos sanguíneos do ser humano. Posteriormente, en 1930, recibiu o Premio Nobel de Fisiología e Medicamento.

Segundo esta clasificación hai catro grupos de sangue: A, B, AB e Ou. Paira a súa clasificación utilizou dúas moléculas de membrana celular de glóbulos vermellos, antígenos A e B. Chamou sangue do grupo Á o sangue que só contiña o antígeno A, á que só tiña o antígeno B o do grupo B, á que tiña os antígenos A e B o do grupo AB e á que non tiña nin un nin outro o sangue do grupo Ou. Cando uno destes antígenos non existe, adoita existir o anticorpo correspondente (anti-A ou anti-B), cando hai dous antígenos non hai anticorpos e cando non hai antígenos hai dous anticorpos. Durante a transfusión non é posible unir un antígeno co anticorpo correspondente.

Xubilación entre pipetas

Debido ao desastre ocasionado pola Primeira Guerra Mundial, en Viena era imposible traballar correctamente. Por iso, en 1919 instálase nun pequeno hospital católico romano da Haia (Holanda). Alí tamén seguiu investigando e publicou varios traballos sobre os descubrimentos realizados.

En 1922 ofrecéronlle traballar no Instituto Rockefeller de Investigación Médica e trasladouse a Nova York con toda a súa familia. Nesta cidade, xunto con Wiener, descubriu o factor Rh (1941). En xeral, o que ten antígeno D en sangue chámase Rh+ e o que non o fai chámase Rh-. Cando se realizan transfusións de sangue, os que teñen Rh só poden tomar sangue con Rh. Con todo, os que teñen Rh+ non teñen este problema e poden coller sangue de ambos os grupos. Este descubrimento permitiu que en diante as transfusións de sangue realizásense sen perigo.

En 1939, o Instituto Rockefeller nomeoulle profesor emérito, pero a pesar do seu dereito, Landsteiner non quixo abandonar a investigación. Continuou traballando ata que o 24 de xuño de 1943, mentres traballaba no laboratorio, o corazón falloulle. Morreu dous días despois, recentemente cumprido 75 anos, no mesmo Instituto no que traballara tanto.