Pouca xente na rúa da ciencia

2002/06/01 Mendiburu, Joana - Elhuyar Zientziaren Komunikazioa Iturria: Elhuyar aldizkaria

• Giza zientziak

A Unión Europea ha publicado os resultados da enquisa que dá continuidade ao 'eurobarómetro' realizado en 1992. O cuestionario estendeuse a todos os países da Unión Europea. En total consultáronse 16.029 persoas maiores de 15 anos, é dicir, ao redor de 1.000 habitantes por país.

Temas de interese

Os resultados da sondaxe mostran que o interese polos temas científicos é bastante elevado entre os europeos, aínda que este interese non se reflicte dabondo a nivel de comprensión e coñecemento.

Os temas que máis interese suscitan son os máis próximos e os máis citados polos medios de comunicación: a saúde e o medio ambiente. O 60,3% dos europeos sinala que se ocupa dos avances médicos. Os máis interesados son as mulleres (68,4%) e os adultos (69,5% dos maiores de 55 anos). No caso dos mozos, o interese céntrase principalmente en temas ambientais (53,8% de 15 a 24 anos).

Pero non basta con ter interese, hai que entender o que se le ou se escoita. Os temas que parecen mellor entendidos son a contaminación do aire (85,3%), a enfermidade das vacas tolas (76,6%), o efecto invernadoiro (72,9%), o buraco da capa de ozono (72,3%) e o efecto de quecemento da Terra. Os temas relativos aos organismos modificados xeneticamente e Internet son entendidos polo 60% e só por un terzo as noticias sobre pilas de combustible, mentres que as noticias sobre nanotecnoloxía son incomprensibles paira o 67,1% dos europeos.

Aos enquisados chegoulles a hora de probar esa idea ‘subxectiva’. Pedíuselles que respondesen se as declaracións do interrogante sobre temas científicos eran certas ou falsas. O resultado é sorprendente: O 55,7% sinala que o buraco da capa de ozono provoca máis tormentas, mentres que o 70% considera que entende o fenómeno da capa de ozono. A contradición é clara.

Expectativas e dúbidas

Os europeos creen nos beneficios da ciencia e a tecnoloxía, pero non tanto como antes. Ademais, consideran que a política e a economía tamén teñen influencia no campo da ciencia, e teñen una maior preocupación por estes aspectos.

Máis da metade dos europeos pensa que a ciencia e a tecnoloxía non solucionarán o problema da fame. O 61,3% non cre “que os avances científicos non esgotarán os recursos naturais da Terra”. Pola contra, o 80,5% pensa que a ciencia axudará a curar enfermidades tan graves como a sida e o cancro.

En canto á investigación aplicada, moitos dos consultados consideran que os produtos de alta tecnoloxía son máis complementarios que os funcionais. Pero Internet, por exemplo, non entra neste nivel e, sobre todo, faio paira novas actividades económicas. Internet mellorará a súa calidade de vida? Moi poucos creen isto, aínda que entre os mozos esta idea está máis estendida.

OPINIÓN DOS ESTUDANTES EUROPEOS As clases de ciencia non son o suficientemente atractivas 67,3% As materias de ciencias son demasiado difíciles 58,7% As ciencias non son de interese paira os mozos 53,4% Os premios son poucos atractivos 40% A ciencia ten una imaxe pesimista 34%

Responsabilidade científica

Quen son os científicos? Homes e mulleres poderosos polos seus coñecementos. Constitúen una categoría profesional especial, cuxa actividade xera interrogantes éticos que deberían estar baixo o control da sociedade. Esta é a opinión da maioría dos europeos. Pero a opinión común divídese na definición da responsabilidade dos investigadores no uso de inventos.

A responsabilidade dos científicos céntrase noutras cuestións e a maioría dos europeos (84,4%) considera que un descubrimento non é “bo” ou “malo”, senón que o uso que se fai é o que se debe ter en conta.

Ao entrar en problemas éticos, por exemplo en experimentos con animais, as respostas varían segundo o sexo e as crenzas de cada un. A maioría dos homes (50,6%) e o 55,4% dos que teñen un pensamento político dereito aceptan estes experimentos. Nas mulleres, o 59,4% non as ve ben.

A maioría afirma que o control social é beneficioso e que, ao mesmo tempo, os científicos, sempre que respecten as normas éticas, deben ser libres paira seguir coas súas investigacións.

Pero a quen atender ante problemas próximos? Os que máis confianza xeran son os médicos (71,1%, sobre todo entre as persoas maiores), os científicos (44,9%) e os enxeñeiros (29,8%). Os menos cribles son os xornalistas, os homes e mulleres de negocios (ao redor do 13%) e os políticos (6,6%). Por tanto, no caso de que se produza una catástrofe na contorna, primeiro creríase nos científicos.

Entender as indicacións do médico Supoñamos que o médico avisa a unha parella de que, segundo o material xenético que conteñen, a posibilidade de que o seu fillo teña una enfermidade hereditaria é dun de cada catro. Isto significa: Se só teñen 3 fillos, ningún terá enfermidade Se o primeiro fillo ten enfermidade, os demais non o terán. Que todos os nenos teñen a mesma posibilidade de ter una enfermidade Se o tres primeiros nenos non teñen enfermidade, o cuarto terá Non sei. O resultado correcto foi do 68,7%.

A televisión principal nas fontes de información

A principal fonte de información é a televisión. A maioría dos enquisados (66,4%), paira informar sobre un tema científico, prefiren ver o programa de televisión antes que ler os artigos, feito que ocorre en todos os países. Entre os máis estudados destaca a prensa escrita, cun 41,5% de información a través da prensa e un 29,2% de revistas científicas. A radio, pola súa banda, é un medio paira as persoas maiores e utiliza Internet entre os mozos.

Os mozos tamén son os que máis se achegan aos museos de ciencia e tecnoloxía (31% dos visitantes). Os máis maiores din que non teñen interese nin tempo e que están demasiado lonxe. Estes espazos científicos teñen un gran éxito en Holanda, Dinamarca e Suecia.

En canto ao traballo dos xornalistas, a maioría (53,3%) considera que os xornalistas que traballan temas científicos non teñen coñecementos ou formación suficiente. En canto ao espazo dedicado á ciencia nos medios de comunicación, o 65,8% afirma que non se realizan suficientes artigos e programas de televisión sobre ciencia.

Algunhas das preguntas expostas no cuestionario

VERDADEIRO Ou FALSO (As PORCENTAXES SON Os RESULTADOS DA SONDAXE)	EGIA	FALSO	NON O SEI
1. Os láseres funcionan con conversión de ondas sonoras	26,6	35,3	38,1
2. Os antibióticos matan virus e bacterias	Total	39,7%	Información
3. Os electróns son máis pequenos que os átomos	Total	Servizos	35,7
4º Os xenes do pai definen o sexo do neno	48,1	380	21,6%
5. Toda a radioactividade provén da actividade humana	26,5	5Ou	20,9
6º A Terra vira ao Sol nun mes	22,9	56,3	20,9
7. Os primeiros seres humanos vivían na mesma época dos dinosauros	20,3	59,4	20,3
8º. O leite radioactivo pódese sanar ao ferver	11,8	64,2	24 horas
9. O Sol vira ao redor da Terra	26,1	66,8	7,1
10. O ser humano procede de especies animais máis antigas	68,6	16,6	14,8
11. O osíxeno que respiramos provén das plantas	79,7%	13,6	6,7
12. Os continentes móvense nos últimos millóns de anos e seguirán movéndose no futuro	81,8	Resultados	12,7
13. O centro da Terra é moi quente	88,4	3,5	8,1

Imaxina o traballo dos científicos Un científico tenta pescudar se un medicamento é eficaz contra unha enfermidade. Paira esta enfermidade non existen medidas de prevención, diagnóstico nin tratamento. Cal é a mellor forma de medir a eficacia deste medicamento? Dar medicamentos a 1.000 persoas con enfermidade paira ver cantas delas se curan. Dar medicamentos a 500 persoas con enfermidade e non dar a outras 500 paira comparar o número de persoas en recuperación en ambos os grupos. Administrar 500 medicamentos a persoas con enfermidade e 500 a outras sen risco nin efecto algún paira comparar en ambos os grupos o número de persoas en recuperación. Non sei. A resposta correcta foi do 36,7%.

Resultado: Certo: 3,4,10,11,12,13; Falso: 1,2,5,6,7,8,9; Entender as indicacións do médico: 3; Representa o traballo dos científicos: 3.