O mar é un gran cubo de lixo

2001/07/01 Mendiburu, Joana - Elhuyar Zientziaren Komunikazioa

• Ekologia
• Ozeanografia
• Ingurumena

A medida que nos achegamos ao verán dámosnos/dámonos conta da sucidade que hai no mar, pero sen darnos conta. De feito, ao pasear pola costa, botellas de plástico, zapatos antigos, anacos de madeira, etc. aínda que os vemos, isto non é case nada comparado con toda a contaminación mariña. Ademais, considérase que ese chisco "" de sucidade en alta mar non ten influencia, pero esa opinión é totalmente errónea.

Aínda que o uso das redes é habitual paira a pesca, moitas veces pérdese no mar e queda atrapado a calquera animal.

Os efectos sobre os ecosistemas mariños son de cinco tipos. Primeiro, o mar explótase en exceso e, ademais, cada vez máis. Desde 1995, o número de capturas multiplicouse por cinco e o 16% da proteína animal que consome cada habitante procede do mar. O 26% do petróleo utilizado tamén procede do mar. Outras afeccións son a introdución de especies, a redución de hábitats e a contaminación de todo tipo. Sobre estes últimos, Juantxo López de Uralde, director de Greenpeace en España, ofreceu una conferencia no Aquarium na que se aclararon algunhas cuestións e quedou patente a situación. Na súa opinión, "pódense diferenciar dous grupos de contaminantes: sustancias naturais e sustancias artificiais ou químicas". Debido ás diferentes características e procedencia destes residuos, os desequilibrios que se xeran son tamén moi variados, aínda que, en definitiva, provocan a morte da fauna e a flora tanto unhas como outras.

Residuos orgánicos

En palabras de Juantxo López de Uralde, "as sustancias naturais son arroxadas principalmente ao mar en augas sucias, e aínda que en concentracións normais a natureza é capaz de asimilalas, as concentracións excesivas provocan un desequilibrio nos ecosistemas".

Os desequilibrios débense aos altos niveis de nitróxeno e fósforo que presentan os residuos orgánicos. De feito, cando hai moito nitróxeno e fósforo, o plancto reprodúcese sen medida ata que queda sen osíxeno. Por suposto, con escaseza de osíxeno afógase non só o plancto, senón o resto da fauna. Ademais, ao aumentar o plancto, a luminosidade dos raios solares non chega até o fondo do mar, polo que a vexetación morre. Esta reacción denomínase eutrofización.

Residuos sintéticos

As sustancias sintéticas son ásperas (90% de plástico), metais pesados e contaminantes orgánicos persistentes, entre os que se atopan hidrocarburos, pesticidas coñecidos como DDT, lindane, dioxinas procedentes de incineracións, etc. A natureza carece de mecanismos de degradación de residuos sintéticos, polo que tarda moito en recuperarse. A orixe principal dos residuos químicos é a industria. As zonas industriais atópanse nas proximidades dos ríos e portos e os residuos que arroxan son de alta concentración. Como ben lembramos, as industrias deixaron exemplos tan dramáticos como o de Doñana. Ademais das industrias, as actividades portuarias xeran una gran cantidade de residuos, xa que os cambios de aceite nos barcos e o mantemento de todo tipo realízanse frecuentemente de forma neglixente.

Así mesmo, o dragado do chan dos portos tamén se ve afectado gravemente. Isto débese a que a terra que se dragan expúlsase un mil máis lonxe, de maneira que ao aumentar a cantidade de sustancias suspendidas prodúcese una contaminación doutro ecosistema debido á abundancia de contaminantes.

Calquera pau que quede no mar pode ser mortal paira os animais.

Por último, non podemos esquecer aos 27.000 barcos que circulan dun lado a outro. Estes barcos son os responsables da contaminación convencional, o lixo, os produtos que se lanzan ao limpar o barco e as pinturas de TVD. Estas pinturas impiden a proliferación de microorganismos e algas no exterior do barco, polo que tampouco se produce a proliferación de plancto nas proximidades. Ademais dos habituais, como estes tristes exemplos que vimos este inverno, tamén se producen contaminacións accidentais. Na maioría dos casos trátase de verteduras de petróleo, pero do mesmo xeito que no caso de Ievoli Sun emitiuse estireno, lanzáronse outros produtos químicos. O petróleo que se lanza a través destes accidentes representa o 12% da saída á mar.

Aínda que ninguén sorprende, Juantxo López de Uralde destaca que todos estes residuos teñen graves consecuencias paira a fauna e a flora mariñas. Por exemplo, os metais pesados acumúlanse nos tecidos grasos e a medida que avanzan na cadea trófica as concentracións aumentan. Os metais provocan anomalías ou tumores e cancros nos órganos sexuais dos animais.

As impurezas vertidas polo home nas beiras do río ou abandonadas na praia tamén teñen moitas consecuencias nos animais. Moitos animais afóganse como consecuencia dos macroresiduos, outros quedan atrapados nas redes sen poder moverse nin defensa ou morren por inxestión de anacos de plástico.

Por último, os efectos do petróleo, o aceite ou calquera produto químico tampouco son máis doces. As imaxes dos paxaros petroleados son suficientes paira ver as dolorosas consecuencias dos transportes en condicións desfavorables. Con todo, estes accidentes son de carácter puntual e con efectos a longo prazo, e aínda que os responsables tenden a crer que a situación está controlada, a natureza tarda 10-15 anos en dar a volta a este tipo de verteduras.

Solucións mundiais

Zonas industrializadas, lugares onde se produciron accidentes e verteduras… non é de estrañar que estas zonas estean contaminadas. Pero no mar e na atmosfera hai moitos movementos e correntes que fan que a contaminación se mova dun lado a outro superando todos os límites. Os residuos pesados desprázanse por medio de correntes mariñas e os gases por medio do denominado mecanismo de destilación. Primeiro soben á atmosfera, alí móvense dun lado a outro e logo precipitan.

No verán límpanse as praias, pero se observan residuos por todas as partes.

Por iso, os lugares aparentemente non contaminados tamén parecen estar contaminados e, por exemplo, aínda que no Ártico non haxa industria, nos órganos sexuais dos seus osos obsérvanse anomalías por metais pesados.

O problema é, por tanto, mundial e crese que a solución se logrará tamén mediante a cooperación internacional. En palabras de Juantxo López de Uralde, "a solución conseguirase con acordos internacionais, algo que nos demostrou a experiencia de 30 anos. Por exemplo, a medida que se prohibiu a gasolina con chumbo conseguiuse reducir a concentración de chumbo na atmosfera. Tendo en conta este tipo de exemplos, é hora de deixar de lado o concepto de dilución paira impulsar as producións sen residuos".

Por pór exemplos prácticos, a aplicación das lexislacións paira a recollida de residuos equipados polo porto e a depuración de todas as augas residuais urbanas debe facerse canto antes. A única solución paira reducir os accidentes dos barcos é reforzar as medidas de seguridade dos barcos".

Publicado no suplemento Natura de Gara.