IPCC de datos a informes

2009/06/01 Kortabitarte Egiguren, Irati - Elhuyar Zientzia Iturria: Elhuyar aldizkaria

• Klima
• Bibliografia

(Foto: Paul Cowan/350RF)

Os responsables políticos necesitan una fonte obxectiva de información sobre as causas do cambio climático, as súas posibles consecuencias no medio ambiente, as súas consecuencias socioeconómicas e as súas posibles respostas. Paira dar resposta a esta necesidade xurdiu o IPCC-Panel Intergobernamental sobre Cambio Climático, creado en 1988 pola Organización Meteorolóxica Mundial e a Organización das Nacións Unidas.

Segundo Roxana Boujo, a organización IPCC nace precisamente cando os científicos descubriron que o cambio climático estaba a intensificarse debido á actividade humana. Creo que a organización nace da transformación do ambiente social ou do "clima". De feito, o fin da Guerra Fría consolidou a cooperación internacional e os científicos beneficiáronse dela intercambiando datos, ideas e coñecemento".

Non foi hora o único factor. Tamén hai que ter en conta o labor dos individuos que trataron de abrir vías de comunicación entre científicos expertos en cambio climático e responsables políticos internacionais. "O profesor sueco Bert Bolin foi, por exemplo, uno dos pioneiros na investigación climática --afirma Bouet-. De feito, o profesor Bolin investigaba a circulación de carbono na natureza paira 1950. Foi o primeiro presidente do IPCC e un dos seus fundadores".

Fonte principal de información

Roxana Bouetu (1962, Bucarest). É doutor en Física, traballa na administración meteorolóxica de Bucarest e ten relación directa co IPCC.

O IPCC comezou a traballar desde a convicción de que as medidas paira frear o cambio climático eran necesarias e as consecuencias previstas. Está formado por científicos de todo o mundo que supervisan investigacións sobre a evolución do clima. A misión destes científicos é asesorar aos responsables políticos mediante a publicación periódica de informes.

Desde a súa creación fai 21 anos, o IPCC ten un claro obxectivo: proporcionar de forma obxectiva, aberta e clara a información científica, técnica e socioeconómica máis adecuada sobre o cambio climático. Paira iso, publica informes de avaliación, informes especiais, guías metodológicas e documentos técnicos.

Conta con tres grupos de traballo habituais e un grupo de traballo específico --que realiza un inventario de gases de invernadoiro-. O primeiro grupo de traballo analiza os aspectos científicos ou fundamentos físicos do cambio climático. O segundo grupo de traballo analiza os efectos negativos e positivos do cambio climático e as vías de adaptación aos mesmos. Por último, o terceiro grupo de traballo aborda as posibilidades de limitar as emisións de gases de efecto invernadoiro e outras formas de mitigar os efectos do cambio climático.

Paira iso, o IPCC colabora con centos de expertos de todo o mundo. O Goberno propón a estes expertos e o IPCC, paira a elaboración dos informes, selecciona aos autores e autores principais de cada capítulo en función da súa experiencia e do número de artigos publicados, entre outros. Selección de expertos de diferentes países paira una maior representación mundial. Ademais, estes principais autores e autores recorren a colaboradores expertos na materia de cada momento, é dicir, a outros científicos, a outros, creando así una rede. Todos eles redactan os capítulos de cada informe en base ás achegas e información obtida.

Até a data, o IPCC publicou catro informes: Anos 1990, 1995, 2001 e 2007. Está a traballarse o quinto.

Todos estes autores traballan desde os seus respectivos países, intercambian ideas a través de Internet, realizan os cambios necesarios e escriben os capítulos. Reúnense unha vez ao ano cos autores, editores e presidentes do resto de capítulos paira dar a coñecer o traballo realizado e definir os pasos a seguir no futuro.

O físico Roxana Bofluu ten experiencia nestes traballos. "Acababa de empezar cando comezaron o proceso de desenvolvemento do cuarto informe de avaliación do IPCC. A miña primeira impresión foi que o proceso de desenvolvemento dun informe destas características e de obtención de resultados coherentes era moi complexo", cóntanos Boidi. "Moitas veces escribir un artigo cun par de autores, críticos e editores é una tarefa difícil, non digamos si nese artigo ou informe participan centos de autores, un dez editores e miles de críticos. En calquera caso, toda a información que pase polas súas mans debe ser aceptada e validada. Esta é una das principais características do IPCC. Revisan totalmente toda a información", engade. "No proceso de redacción de todos os informes redactamos diferentes versións, cada una delas lida por expertos na materia. Os expertos fan algunhas observacións e aconsellan, e despois os autores realizan as modificacións oportunas antes de que se publique a versión final", afirma Boujo.

"Eu pasei moitas noites, fins de semana e moitas horas escribindo artigos e escribindo algúns apartados e lendo os traballos dos meus compañeiros paira poder entregalos en prazo. Con todo, é un traballo que fixen moi a gusto. Aprendín moito participando neste proceso de IPPC. Ademais, deime conta da importancia da comunicación, tan importante como crear coñecemento. Ademais de aprender ciencia, neste caso aprendín das glándulas como comunicar temas climáticos. Foi un privilexio colaborar con expertos de todo o mundo. Este tipo de accións demostran que a dimensión da ciencia é enorme", subliña Boidi.

O IPCC recibiu o Premio Nobel da Paz 2007 (xunto a Al Gore). O premio foi concedido pola sensibilización e a proposta de medidas de loita contra os riscos derivados do cambio climático.

(Foto: IPCC)

Na actualidade, o IPCC é una das fontes de información máis fiables sobre o cambio climático e as súas consecuencias. O IPCC realiza unha análise do cambio climático a partir de datos que son publicados en informes. A proposta de plans de acción está en mans de terceiros.

Anil Markandya

Director do BC3 (Basque Centre for Climate Change / Klima Aldaketa Ikergai)

O británico Anil Markandya é doutor en economía ambiental. Traballou en centros de investigación de Gran Bretaña, Rusia, Italia, Estados Unidos e Francia, sendo membro do IPCC, Premio Nobel en 2007. A economía ambiental e os recursos son as principais liñas de investigación.

Es membro e economista do IPCC. Cal é o teu traballo no IPCC?

Traballei en dous grupos de traballo do IPCC, o segundo e o terceiro. Estes grupos de traballo analizan, entre outros, os impactos do cambio climático e as reducións de emisións de gases de efecto invernadoiro, respectivamente. En calquera caso, tanto nun como noutro, a perspectiva económica é fundamental paira medir a contía dos custos e impactos. Non é o único punto de vista que hai que ter en conta, pero si uno dos máis importantes paira os gobernos, as institucións e a comunidade internacional.

Que cálculos realizou o IPCC a curto, medio e longo prazo en materia de redución de emisións de gases de efecto invernadoiro? Crees que eses obxectivos son alcanzables?

O IPCC só pode analizar as posibles consecuencias das estratexias de redución de emisións de gases de efecto invernadoiro. Non realiza cálculos ou recomendacións. Paira estabilizar o clima, é dicir, para que o aumento da temperatura sexa de entre 1,5 e 4,5 graos centígrados, é necesario empezar a reducir as emisións destes gases paira o ano 2020. As emisións actuais deberán reducirse á metade paira o ano 2050 e chegar ao 20% das emisións actuais paira o ano 2080.

O cambio climático é un problema mundial e o BC3 é un pequeno centro de investigación. Que achegará este centro a este amplo problema?

(Foto: Galería fotográfica)

A través das nosas liñas de investigación analizaremos as claves básicas do cambio climático. Por suposto, non imos afrontar o problema só nós. En colaboración con outros países, trataremos de responder as preguntas máis relevantes en materia de cambio climático.

Os efectos do cambio climático non se coñecen con certeza no mundo. Con todo, BC3 quere investigar as consecuencias deste fenómeno en Euskal Herria. É posible realizar investigación local?

Pódense realizar tantos estudos locais como xerais. A pesar da súa localización no País Vasco, o BC3 participa nunha ampla rede internacional. Por tanto, colaboraremos con outras organizacións paira investigar como podemos dar resposta ao cambio climático, especialmente nos ámbitos da agricultura, as emisións de gases de efecto invernadoiro, a enerxía, o transporte e a industria.

Até hai pouco os expertos dicían que había que afrontar o problema. Na actualidade están a investigarse medidas paira paliar as consecuencias. Esta é una das liñas de investigación do BC3. Iso significa que estamos ante un fenómeno irreversible? É dicir, debemos aceptar esta realidade e tentar paliar na medida do posible as súas consecuencias?

A pesar da redución de emisións de gases de efecto invernadoiro que mencionei anteriormente, é posible que se produza o cambio climático. Por tanto, temos que prepararnos paira afrontalo. Por iso, parte da nosa investigación centrouse en atopar métodos paira adaptarse a esta situación.

Que medidas débense tomar paira paliar estes efectos?

Pódense facer moitas cousas en moitos ámbitos. Una delas é a realización de investimentos destinados a protexer as costas e zonas baixas da costa que puidesen quedar alagadas por inundacións. Outra das posibles modificacións na agricultura paira dar resposta aos cambios de humidade e a unha temperatura ambiental máis alta. O terceiro podería ser mellorar o sistema de alertas paira prever condicións extremas. E moitos máis.

Thoreau pioneiro

O escritor e naturalista norteamericano Henry David Thoreau participa na investigación sobre o cambio climático, a pesar da morte do seu autor en 1862. Thoreau analizou a flora que rodea a charca de Walden do seu país natal (Concord, Massachusetts) entre 1851 e 1858, e constituíu un importante conxunto de datos sobre a presenza de especies vexetais e as súas épocas de floración.

Antonio Casado. Investigador do Departamento de Filosofía dos Valores e Antropoloxía Social, UPV.

Esta base de datos foi utilizada por investigadores das universidades de Harvard e Boston paira comparar a flora de Thoreau coa actual, e o seu traballo foi publicado na prestixiosa revista estadounidense Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS). Segundo as conclusións do estudo realizado por Willis e os seus compañeiros de traballo, o cambio é evidente: as especies comúns florecen hoxe como media sete días antes e o 27% das especies coñecidas por Thoreau desapareceron en Concord. A diferenza entre a flora da época e a da actualidade está relacionada co quecemento climático, xa que os investigadores consideran que a perda de diversidade está relacionada co cambio na época de floración.

Pero o debate segue aberto. O 6 de marzo de 2009, este artigo respondeu na mesma revista argumentando que o motivo do cambio pode ser a actividade dos animais vegetarianos. Esta hipótese foi rexeitada por Willis e os seus compañeiros utilizando de novo a base de datos iniciada por Thoreau. Podemos concluír que, por unha banda, as controversias sobre o cambio climático van máis aló do ámbito da climatoloxía, xa que teñen que ver con numerosas hipóteses ecolóxicas; doutra banda, esta historia destaca o papel do científico amateur e a importancia da ciencia. De feito, XIX. Os científicos actuais han conseguido estas resultado grazas ao diario dun naturalista do século XX.