Voz humana

1996/04/01 Saitua Iribar, Nerea Iturria: Elhuyar aldizkaria

• Osasuna

Os seres humanos articulamos os sons grazas á singular estrutura da boca humana e á súa mobilidade. Así, os sons convértense en palabras e cancións. Os beizos e a lingua son os últimos motores do proceso e a corrente de aire que chega até a cabeza desde o diafragma de inspiración ou inspiración que temos no abdome.

Coroa mixta da Sociedade Coral de Bilbao (1986). (Sociedade Coral de Bilbao)

Aínda que o seu nome indica o contrario, as cordas vocais non son auténticas, senón ligamentos pegados nas ás internas da laringe. Son de forma encartada que unen o gran cartílago tiroides co pequeno cartílago aritenoide. O espazo que queda entre as cordas vocais chámase glotis. Durante a inspiración toda a estrutura permanece aberta e cando se produce a emisión ou fonación dos sons péchase unindo as cordas vocais (ver figura 1).

Paira poder emitir o son é necesario crear una vibración sonora que se obtén cando o aire que extraemos pasa polas cordas vocais. No seguinte paso, este son fornecerase nas cavidades resonantes coas características tímbricas da voz e, finalmente, o proceso de pronuncia de palabras.

O sistema fonatorio ou de voz consta de tres partes principais, do mesmo xeito que algúns instrumentos de aire:

• Auspicio ou fundador do sopro: sistema respiratorio
• Sistema de vibración: laringe
• Sistema de resonancia: cavidades suprarrenales

Sistema respiratorio

Figura . O espazo que queda entre as cordas vocais chámase glotis. Ao respirar, toda a estrutura permanece aberta e cando se produce a emisión ou fonación dos sons péchase unindo as cordas vocais.

A respiración humana divídese en dúas fases principais: a respiración e a expulsión. Para que se poña en marcha o proceso respiratorio, os centros respiratorios cerebrais dan ordes aos músculos que van abrir o peito, principalmente o diafragma e os intercostales externos. Ao estender os pulmóns co peito, o volume aumenta e a presión interna diminúe. A presión negativa que se xera nos pulmóns provocará a inxestión do aire exterior cara ao interior

O proceso de expulsión respiratoria iníciase de forma pasiva cando a presión interna do tórax é superior á atmosférica, grazas á flexibilidade propia do tecido pulmonar. As costelas descenden mentres o diafragma ascende e neste movemento os músculos abdominais e intercostales internos favorecen.

Por tanto, a propia fisiología flexible do pulmón permite comprender que o ritmo estable da respiración relaxada sexa similar á duración de cada ciclo. Cando respiramos desta maneira, o proceso renóvase automaticamente e non require control voluntario, xa que os centros respiratorios diríxeno todo en función da concentración de osíxeno e dióxido de carbono. A respiración máis adecuada é a realizada por orificios nasais, xa que o aire así captado quéntase, humedécese e fíltrase.

Figura . a) inspiración e b) espiración.

O mecanismo respiratorio obtido polo flanco e o diafragma permite obter o maior volume de aire nos pulmóns e serve de soporte á columna de aire que se expulsa. O xogo que se xera entre os músculos inspiradores e expulsores pode variar os valores de presión baixo a glotis na medida que se desexe. Na fonación o ritmo respiratorio perde a súa regularidade: respirar é curto e profundo e expirar convértese nun sólido espiratorio. Este proceso é activo e podemos modificalo voluntariamente.

A presión baixo Glotis é una fonte de enerxía para que se produza o vibrante das cordas vocais. Una vez creada esta presión, débese conseguir regularizar a súa intensidade en función das necesidades de voz. Se se desexa que a intensidade e o ton do son sexan iguais, a presión deberá ser estable e uniforme. Con todo, se se conseguiu cambiar as inflexións da voz, haberá que cambiar a presión.

O control dos mecanismos respiratorios e espiratorios leva ao relator o control da presión baixo a glotis. Isto permite una intensidade e, en parte, una certa capacidade de regulación do ton.

Sistema de vibración

A laringe é un esqueleto de cartílago con membranas, músculos e ligamentos. Todos eles proporcionarán á fonte de aire un elemento de vibración. Ao abrir as cordas vocais, o aire entra no aparello respiratorio e ao pecharse compórtase como un elemento de vibración. Paira poder facer todo isto, as cordas de voz deben ser móbiles. Esta mobilidade conséguese a través dos cartilos aritenoides propulsados polos músculos básicos da laringe, que son os que xeran os movementos de rotación e basculación.

Uno dos maiores expertos en fisiología do sistema de vibración é o doutor xaponés Hirano. Hirano destacou que na estrutura da corda vocal hai 5 capas de tecidos diferentes. As súas investigacións demostraron que mecanicamente os corpos e as superficies da corda vocal son de distinta flexibilidade, polo que a vibración do músculo realízase horizontalmente, mentres que a mucosa, con máis flexibilidade e por si mesma, o seu movemento será vertical.

Sistema de resonancia

Se as estruturas resonantes que lle acompañan non aumentasen, a fonación en glotis sería moi débil. Os resonadores son cavidades que atravesan os sons da laringe antes de chegar ao exterior. Son as partes do noso corpo que vibran cando entran en contacto co son. Entre as cavidades superiores da glotis atópanse, por unha banda, a hipofaringe ou faringolaríngea, por outro, a orofarigea, que agrupa a cavidade oral, a lingua, os dentes e o padal brando e, por último, os orificios nasais e o cavún da rinofaringe.

O son laríngeo é una estrutura complexa, formada pola frecuencia fundamental e as ondas harmónicas. Os corpos flexibles, como as cordas vocais, emiten moitas ondas cando vibran, xa que, ademais de vibrar toda a lonxitude, todas as partes que forman esta unidade dan frecuencias básicas e ondas secundarias. É dicir, cada corpo flexible ten a súa propia frecuencia de resonancia. Por tanto, cando chegue un son da mesma frecuencia comezará a vibrar aumentando devandito son. Se a vibración que lle chega non coincide coa súa frecuencia, funcionará como filtro, absorbendo o son.

As cavidades superiores da laringe actúan como filtros e resonadores e deben modificar os armónicos do son laríngeo, reforzando algunhas (emitindo a maior amplitude) e diminuíndo outras. O resultado do proceso será a voz, a modificación do son vocal.

O tamaño e a forma total das cavidades resonantes inciden directamente na resonancia do son laríngeo. Ao falar, os resonadores sempre están a cambiar de aspecto, axudando a emitir os sons desexados. Estes resonadores, sempre dentro dun límite, poden modificarse voluntariamente, xa que están formados por órganos que poden moverse anatomicamente: lingua, mordaza, padal brando, músculos externos da laringe e a cara. Sobre eles os nervios exercen un efecto motor, o padal duro e os orificios nasais son estables.

Nos resonadores obtéñense as peculiaridades tímbricas da voz, o que caracteriza a cada un deles e as características que provocan a súa diferenciación. Paira a súa separación e aprendizaxe utilízanse técnicas espectofotográficas.

Figura . Sistema de resonancia. a) 1. A anchura da boca, onde se suxeita e explota a voz e 2. Anchura e resonancia nasal. b) Zona de resonadores. 1. Resonancia do peito; 2. Resonancia de voz e 3. Resonancia da cabeza.

Características da voz

Ton

O ton é o número de vibracións por segundo nas que se emite un son e regúlase pola tensión das cordas e polos cambios de lonxitude. As cordas vocais curtas e moi estiradas crean tons altos. Por exemplo, a laringe dos nenos está nunha posición moi alta ao nacer, o que provocará sons altos ou agudos.

As cordas vocais longas e pouco estiradas crearán tons baixos. Os homes, debido aos cambios hormonais que sofren na adolescencia, provocan que a laringe descenda e as cordas sexan máis longas, emitirán sons máis profundos. Ás mulleres tamén lles cambiará de lugar a laringe, pero en menor medida e como consecuencia, o ton do son reducirase moi pouco. O mesmo sucedía cos castratos, que se manchaban antes de que se producise o cambio hormonal, xa que as laringes, do mesmo xeito que o resto de órganos, permanecían inalteradas.

Olatz Saitua interpretando o papel de Iribar Musetta na "Boheme". Italia, 21 de novembro de 1993.

Cardelli e Fibbiani

Cando se desexan rexistros moi esixentes (cando o número de vibracións é elevado) hai que ter en conta tamén a influencia das cavidades resonantes, así como os cambios baixo a glotis poden alterar o tamaño do ton. O conxunto de sons que poderá emitir a laringe denomínase difusión.

Intensidade

Paira medir a cantidade de son utilízase o decibel. A intensidade da voz dependerá da potencia de aire que se expulse (presión baixo a glotis) e da amplitude de vibración que se produza nas cordas vocais. A medida que a presión subglótica aumenta contra o glotis estrito, a amplitude da vibración aumenta e con ela a intensidade.

Timbre

O timbre é una característica que permite diferenciar dous sons de igual altura e intensidade. As cavidades superiores da laringe, ao adoptar una forma diferente, producirán diferentes timbres, xa que alteran a cantidade, intensidade e distribución do conxunto armónico que emite a laringe.