Froitas tropicais aquí
2005/12/01 Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia Iturria: Elhuyar aldizkaria
o consumo de froitas tropicais ou exóticas no País Vasco ha crecido de forma ininterrompida. Até hai uns anos, moitas das froitas procedentes dos trópicos eran practicamente descoñecidas. Tratábase de produtos de luxo que só se consumían en días especiais, como as festas do Nadal.
A maior oferta de froitas tropicais no mercado segue sendo en Nadal. Na feira, en moitas ocasións, só nesta época pódese comprar carambolas, litchis, maracuyas ou physalis. Outras froitas tropicais, con todo, atópanse no mercado durante todo o ano. Entre eles atópanse o coco, kiwi, chirimón, mango, papaya, piña...
Con todo, non todas as froitas tropicais son novas aquí. O plátano, por exemplo, é una das froitas máis comidas, despois de laranxas e mazás. Outras son coñecidas desde hai pouco, pero cada vez consúmense máis, como o kiwi. Ademais, o kiwi tamén se produce aquí, xa que a planta está ben adaptada ao clima e ao chan de aquí.
Kiwi euskaldun
Kiwi é a froita exótica que máis crece en Euskal Herria. Orixinaria de China, pertence ao val do río Yang-Tse-Kiang. O seu clima é subtropical húmido e a planta crece xunto aos ríos enrolándose ao redor das árbores.
A planta salvaxe foi domesticada en Nova Zelandia e as súas potentes multinacionais promoveron o consumo de froita e a venda da planta. Naquela época chegou a Euskal Herria na década de 1970, pero até a década de 1980 non comezaron a cultivarse en Bizkaia e Gipuzkoa.
A planta necesita una temperatura tépeda, 5-15ºC no inverno e 14-25ºC no verán. Require moita auga, atmosfera húmida e suficiente luz. Ademais, as xeadas e o vento fanlle moito dano. As xeadas son especialmente perigosas cando a planta atópase en época de brotes (desde mediados de marzo até finais de abril) e en época de recolección de froita (primeira quincena de novembro). Por todo iso, algunhas zonas costeiras son as máis adecuadas paira o crecemento do kiwi.
Nestas zonas plantaron, polo que a pesar de que o kiwi e a planta era custosa, os produtores tiveron beneficios, xa que a froita tamén se vendía caro. Pero os consumidores estaban dispostos a pagar.
Ramón Amenábar, do Departamento de Agricultura da Deputación Foral de Bizkaia, continuou desde os seus inicios a evolución do kiwi no País Vasco e, na súa opinión, "a propaganda realizada polas empresas de Nova Zelandia tivo una gran influencia na actitude dos consumidores. Eles deron a coñecer a froita. Sendo C una fonte de vitaminas inigualable, que servía paira previr os catarros, que era moi boa contra o estreñimiento... e por iso a xente empezou a comprar o kiwi".
Produtivo si cóidase
Así, naquela época fixéronse plantacións alí e aquí, pero non en calquera lugar. E é que ademais do clima hai outro factor a ter en conta, a terra. No País Vasco húmido, a maioría das terras son arcillosas, e aínda que o kiwi necesita moita auga, as súas raíces non deben estar na auga.
En terra arcillosa ou de limos arcillosos a auga non se filtra, quedan pozos. Neste chan non se desenvolven as raíces da planta de kiwi, xa que lles falta osíxeno. Isto fai que a planta non creza ben e dea poucos froitos, co perigo de que podrezan as raíces e o pescozo e pérdase a planta.
Paira evitalo, una vez realizado o estudo do terreo, é necesario drenar o terreo nalgunhas zonas. Na plantación de kiwi, ademais do tipo de terreo, hai que ter en conta outros aspectos. O consultor de fruticultura, Aitor Etxeandia, afirmou que "se a terra non contén moita materia orgánica, son necesarios fertilizantes orgánicos e mesmo minerais, sobre todo nitróxeno, fósforo e potasio. Doutra banda, una vez acondicionada a terra, colocaranse soportes paira a vexetación, de forma que esta creza ao redor delas. E nalgúns casos é conveniente instalar sistemas de protección contra o vento, a conxelación ou a saraiba".
Noutro caso, a planta non require coidados especiais. Se ten terra adecuada, suficiente auga e horas de sol, crece ben e dá moita froita. Se ten demasiada froita quítanse algúns intermedios, pola contra quedan pequenos e o mesmo ocorre si non ten suficiente auga.
En canto ás enfermidades, non ten problemas, pero Etxeandia advertiu que agora se empezou a explicar una enfermidade: secar o talo ou a rama. É similar ao que ocorre coa vide e parece que está formada por un grupo de fungos. O problema é que a madeira se seca e morre. Paira evitalo, ademais do tratamento da planta, é necesario desinfectar os útiles paira evitar a propagación da enfermidade".
Euskadi tropical, aínda non
A pesar das plantas sas e fértiles, a produción de kiwi non é tan rendible como antes. O prezo baixou moito no mercado e é difícil reducir o custo. E é que noutros países a produción é máis económica que aquí, grazas ao mecanizado ou á man de obra barata. Por iso, o kiwi non tivo o éxito que algúns esperaban nun principio.
Segundo Amenabar, aínda que a froita tropical máis cultivada é o kiwi, "o éxito non é tanto. En Bizkaia hai entre 45 e 50 hectáreas, en Gipuzkoa hai outras tantas, en Navarra tamén e en Iparralde entre 20 e 30 hectáreas. En total haberá unhas 200 hectáreas, e iso non é nada. Mira ao piñeiro insignis: Só na Comunidade Autónoma do País Vasco existen 150.000 hectáreas".
Son aínda máis escasas as demais froitas tropicais. Debido á boa adaptación do kiwi, ensaiáronse outras froitas tropicais. Pero non tiveron moito éxito. Por exemplo, no Foro de Bizkaia tentouse coa faba. Orixinario de Ecuador e Colombia. O seu aspecto é similar a un pepino, de sabor doce e alta fertilidade. Probárono no invernadoiro e deuno moi ben. Con todo, deixaron de producir porque non se vendía.
Precisamente, Amenábar ten claro que é moi difícil que un novo produto teña éxito no mercado se non se empuxa por detrás. O kiwi foi impulsado por potentes multinacionais e ben recibido polos consumidores. Con todo, a faba non contou con este tipo de axudas e abandonáronse as plantacións.
Do mesmo xeito que o de Baba, o feijo crece moi ben en moitos lugares de Euskal Herria. Procedente de Nova Zelandia, é unha bonita árbore de flores espectaculares. É una froita moi aromática e doce que tampouco tivo éxito no mercado. Así, as plantas illadas existentes utilízanse paira adornar os portais e ter froita paira o fogar. De feito, tanto o feijo como outros froiteiros xa existían en Euskal Herria, traídos polos indianos. En Iparralde, por exemplo, hai uns poucos plátanos fronte ás casas dos indianos.
Os expertos non creen que entre aquí outras froitas tropicais. En opinión de Etxeandia, "se se fai moito no lugar de orixe, non merece a pena producilo aquí, xa que habería que vender menos do que custa. Hai que ter en conta que aquí non hai chan agrícola. A Terra é moi cara e a agricultura está a afundirse. Ademais, habería que facer un estudo paira saber se una determinada especie adáptase ou non, pero non creo que mereza a pena. Con manter o que se fai hoxe". Lonxe está a Euskadi tropical, a compa.
