Mellora xenética das vacas de leite do País Vasco

1989/03/01 Etxezurieta Sarasola, Joxe Iturria: Elhuyar aldizkaria

• Abeltzaintza

Os baserritarras, paira lograr a mellora da raza e poder axuntar forzas, están agrupados en asociacións. As asociacións da Comunidade Autónoma son as seguintes: Asociación Frisoa de Gipuzkoa (GI. F.E. ), Asociación Frisoa de Bizkaia (BI.F.E.) e a Asociación de Gandeiros de Frisón Alavés (Asgafal). Entre as funcións que desempeñan estas asociacións pódense destacar as seguintes. Control leiteiro, control de libros genealógicos, selección de sementes, compra de medicamentos paira campaña e anti-parasitarios, etc...

Con todo, estas asociacións non eran suficientes paira levar a cabo una mellora adecuada dos animais. É por iso que hai uns anos (1985), xunto co Goberno Vasco e as Deputacións Forais, crearon una asociación anónima paira canalizar esta tarefa. O nome da asociación é ABEREKIN S.A.

Con animais

Cando ABEREKIN naceu en 1985, o Goberno Vasco e as tres Deputacións Forais tiñan a maioría do capital, pero na actualidade a parte do Goberno Vasco foi comprada integramente polos baserritarras e agora a maioría do capital é de Frisoi-Sociedades. Os maiores de ABEREKIN son os baserritarras.

O obxectivo de ABEREKIN é controlar e corrixir a mellora xenética das vacas de leite, co fin de lograr una maior e mellor produción.

Se se queren conseguir os obxectivos mencionados, non se pode facer o traballo de forma indiferente. O que se pretende é organizar una adecuada planificación científica, xa que pola contra corremos o risco de obter resultados erróneos. Paira iso é necesario deseñar una planificación xenética antes de empezar a traballar. En ABEREKIN analizáronse os programas existentes en materia de planificación xenética e considerouse que o máis adecuado paira a súa aplicación á realidade vasca era o BLUP (Best Lineal Unbiased Prediction). Que é o programa BLUP? Iso é o que analizaremos a continuación.

Metodoloxía “Blup”

A metodoloxía BLUP que se utiliza nos países avanzados do mundo ten catro características:

• BEST: É a mínima varianza da diferenza entre o valor xenético real “ou” (Descoñecido paira nós) e os valores da solución “-ou” que obtemos. É dicir, (ou-ou) 2 é mínimo. Por iso é o mellor (best).
• LINEAL: A relación entre todos os efectos seleccionados será lineal. Por exemplo, o efecto entre idade e produción será lineal.
• UNBIASED: Todas as solucións obtidas estarán cerca do valor real. É dicir, esta metodoloxía non será errónea.
• PREDICTION: A solución adoptada será a predición ou predición.

BLUP é una técnica estatística. E o resultado que obtén resolve todas as variables que inflúen na produción.

Son moitas as variables que poden influír na mellora da raza e a produción. Con todo, todos eles pódense clasificar en tres grandes grupos: os ambientais, xenéticos e outros.

Variables ambientais, tamaño do bovino do gandeiro, mes e día de cría da vaca, idade do gando, número de cría, etc. son. Estas variables están normalmente fixadas en cada caso e non poden ser modificadas como se desexe.

As variables xenéticas, pola súa banda, son inevitables e dependerán en gran medida do touro (pai).

No resto de variables pódense incluír tantas como se desexe e pódese considerar un saco sen fondo. No entanto, pódense citar algunhas como a produción leiteira, o contido en graxas e proteínas e o tamaño do animal.

Estas tres variables pódense relacionar de moitas maneiras. O mellor sería que todos se relacionasen con todos, pero non é así.

Una cousa é a teoría, e outra (moi diferente) nosa realidade, e paira materializar dalgunha maneira esta metodoloxía, ABEREKIN elaborou una planificación que explicaremos a continuación.

Planificación da selección en Euskal Herria

As características máis importantes a ter en conta na planificación da selección paira a mellora da produción e da raza de vacún de leite do País Vasco segundo a metodoloxía BLUP clasificaranse en catro grupos:

1. Características produtivas (calidade láctea, cantidade e relacións entre ambas as)
2. Características pouco produtivas pero con implicacións económicas (debilidade da ubre, facilidade paira descender, dificultade paira dar a luz, fertilidade...)
3. Características aparentes (corpo, tamaño, equilibrio corporal...)
4. Características relacionadas coa produción de carne.

Una vez fixadas estas variables, o seguinte paso será valorar os animais (o gando) en base a elas. Valorarase o nivel xenético de touros, vacas, tenreiros, urrix, bovinos.

Na mellora xenética é imprescindible una adecuada elección de touros, xa que son os que máis forza xenética achegan ás súas fillas. Por iso, a boa valoración dos touros é obrigatoria.

Valoración das reses

O obxectivo da valoración dos touros é decidir se o touro serve ou non paira a mellora xenética. Trátase dun touro probado.

Paira probar a res hai que seguir una metodoloxía moi estrita (ver cadro da escoba) e comparar os resultados obtidos posteriormente cos doutras reses. Tras unha dura selección, como máximo dous touros e ás veces só un tómase como mejorante. A partir de aí utilizarase este touro paira inseminar todas as vacas.

Para que un touro poida ser probado e mejorador, as súas fillas deben conseguir mellores características que as fillas doutros touros.

Paira comparalo non se poden utilizar unicamente os datos obtidos no control. Outros factores a ter en conta son: As máis importantes e a súa influencia móstranse a continuación: o grupo vacún '30%; o ano 2%; o vacún, o ano, a época: 13%; idade: 5%; época de cría: 3%; idade e época de cría: 2%; Genotipo: 11%; período de cría, intervalo de fecundación: 5%; Aleatorios: 29%.

Á vista diso, estes factores deberán ser corrixidos á hora de realizar a valoración taurina. Se non, porque as fillas dun touro (aínda que non sexa tan bo como outro) están en mans dun bo grupo de vacas ou de bos baserritarras, ou por dar a luz na primavera... poden ter mellores producións que as fillas dun touro mellor que el, e obteriamos una valoración equivocada.

Paira ter en conta todas estas características, os programas inclúen una serie de factores correctores.

Se a valoración dun touro non foi boa, a semente tírase e o touro morre.

O touro superado pola proba, se aínda vive, continuará no centro ata que outros touros superen as súas probas.

Todos os touros que actualmente se atopan en ABEREKIN proveñen de Canadá. Algúns foron probados e outros están á espera de coñecer os seus resultados.

A curto prazo, espérase que as reses procedentes das vacas de Euskal Herria sexan tamén experimentadas e melloradas. Desta forma, poderemos escapar da dependencia de subministracións e intereses comerciais externos e, ademais, poderemos conseguir un tipo de gando adecuado á nosa contorna.

1. Da semente dun touro novo estendéronse 600 dose a diferentes caseríos.
2. Sabemos estatisticamente que se conseguiu un 60% de produtividade.
3. una media de 360 vacas fecundarán coa semente deste touro novo.
4. 180 ochomiles (50%)
5. Quedan 90 tenreiros á hora de pór a semente. (Outro 50% perdas, mortais, por enfermidade, vendidas ao exterior, etc.)
6. 60% de fertilidade na fecundación.
7. Quedan 54 femias, fillas deste touro.
8. Mentres tanto pérdese un 15%, ao facer o bebé, acabado ou porque non ten lactación útil.
9. Quedan 40 fillas cunha vida láctea útil e acabada.

A primeira vez que se quita a semente ao touro novo e as súas fillas acaban a era láctea, pasan case catro anos. Esta tempada, ademais das 600 primeiras doses, quitáronselle miles de doses e almacenaranse conxeladas en nitróxeno líquido.