Texto redactado en euskara e traducido automaticamente por Elia e sen posterior revisión. VER ORIXINAL

“Atxurra é a cova con máis imaxes de animais do País Vasco”

Garate é investigador da Universidade de Tolosa e técnico do Museo de Arqueoloxía de Bilbao, director da investigación do xacemento da cova de Atxurra (Berriatua). Recentemente presentado publicamente o tesouro que encerra Atxurra, dedicou un tempo a explicar a Elhuyar os detalles e particularidades dos gravados.

Ana Galarraga Aiestaran

Parabén polo descubrimento. Declarastes que o descubrimento é excepcional, pola abundancia de gravados e por outras razóns. Ti que destacarías?

Paira min, a gran peculiaridade de Atxurra é que está claro que querían ocultar eses debuxos. Non é fácil chegar ao lugar onde se atopan: hai que pasar charcos, arrastrar polo chan e logo atópanse arriba, a catro metros do chan, sobre una estreita cornixa. Nós tamén tivemos que ter moito coidado paira non caernos, e paira seguir cos estudos temos que pór estadas e tomar medidas de seguridade, pola contra, teremos un gran risco de dor. Por tanto, non hai dúbida de que quixeron rodar nun lugar oculto e reservado, e iso, por suposto, non se fai sen máis, ten que haber algunha razón, porque estaban dispostos a pór en perigo a vida.

Iso non ocorre noutras covas?

Si, por exemplo, en Santimamiñe. Agora está adaptado para que os visitantes poidan estar cómodos, pero paira os que fixeron gravados e os primeiros exploradores e investigadores non era fácil chegar a algúns lugares. Na cova de Etxeberri de Zuberoa, durante os anos 2007-2010 estivemos a investigar, e alí tamén era moi difícil chegar a un sector con debuxos. Pero en Atxurra é aínda máis difícil. Aquí fixeron paleoespeleología extrema [risa que se lle chama así, paleoespeleología].

Dous cabalos de Atxurra. O da dereita ten sobre el un grafiti actual.

Ademais, no camiño hai preciosas paredes paira facer gravados que están perfectamente limpas, buscando intencionadamente os lugares máis altos e difíciles. Aínda sabendo que están aí, non ven desde abaixo, apenas ven os dous cabalos das fotos. Todo o demais, e son 14 sectores, é invisible.

E aínda non o vimos todo. Contabilizamos preto de 70 animais, pero hai moitos máis porque uns están encima doutros e ata que nos separemos non poderemos saber exactamente cantos son. Ademais, aínda non miramos todos os sitios: uno dos espeleólogos subiu ás dúas cornixas nas que non fun eu, e parece que alí tamén hai gravados, e a 200-300 metros no interior da cova, tras un estrechamiento, hai outra cavidade na que case seguro estarán gravados.

Pódese dicir que é a cova con máis figuras de animais en Euskal Herria.

Como son as imaxes?

Teñen características propias das figuras da magdaleniense. Son gravados e algúns están debuxados en negro: forma do corpo, crin, cola, ollos... Especies existentes, as mesmas que as existentes no Tesouro, especialmente bisontes, cabalos e cabras.

Nese sentido, pareceríame a Altxerri, pero hai algunhas particularidades que non apareceron en ningún outro lugar. En especial, un bisonte cheo de lanzadores. É moi rechamante porque nos gravados similares que se viron até agora debuxaron igual o disparador, como o extremo dunha frecha. Pero isto está moi cheo, ten uns 20 lanzadores. Os demais teñen moito menos; os expertos interpretaron que se trataría dunha boa caza. O feito de que este bisonte teña tanto tirador indícanos outra cousa, pero non sabemos que.

Á esquerda, bisonte con proxectores; á dereita, outro bisonte. Ed. Deputación Foral de Bizkaia

Está claro, iso si, que non debuxaban paira decorar o lugar de residencia. Se non, non os escondían e non os farían un encima do outro. E é que chama a atención como se atopan nalgúns lugares, uno encima doutro e todos xuntos. ven patas, cornos, costas, cabezas... en revolto, e é difícil distinguir entre animais raros e saber canto hai con precisión. Paira iso necesitaremos moito tempo.

Aínda tedes moito que investigar.

Si! Temos moito traballo por facer, pero un traballo bonito: facer calcos, analizalos... Como xa dixemos, colocaremos unha estada que nos permitirá ver e analizar mellor. O que pasa é que agora non puidemos sacar nin fotos porque non podiamos afastarnos bastante. Por exemplo, hai un bisonte de dous metros, pero non salgue en fotos porque non podiamos ir máis atrás, porque a cornixa é moi estreita.

Ademais de gravados, temos material arqueolóxico. Baixo os cabalos Juxtu atópase o carbón e una lámina de pedra. Usárono paira pintar carbón e serviranos paira probar o C-14. E na chapa buscaremos pistas de uso paira saber paira que a usaron. Neste sentido, as ferramentas son moi útiles paira comprender como se fixeron os gravados e contextualizarlos.

De feito, o contexto é moi importante. Todos os debuxos que hai en Atxurra pertencen ao período Madelein (fai uns 14.000 anos), algo moi habitual nos Pireneos, é dicir, que na cova haxa pinturas dun só período. Son ademais deste período. En Isturitz tamén hai algúns dos episodios gravéticos, pero en Euskal Herria e nos Pireneos, pertencen ao período Madelein. En cambio, en Cantabria, o normal é que aparezan debuxos de diferentes épocas na mesma cova. En Perico Bustillo, por exemplo, hai debuxos en cinco fases, e en Altamira combínanse os realizados en distintas épocas. Por tanto, tamén neste sentido, os de Euskal Herria e os de Pireneos son singulares e non sabemos por que.