Algunhas reflexións críticas sobre o euro

1998/09/01 Galartza, Enrike Iturria: Elhuyar aldizkaria

• Ingurumena
• Giza zientziak

No plano teórico, o euro non supón, de forma resumida, ningunha mellora substancial paira o Sistema Monetario Internacional, nunha situación tan precaria como a actual (lémbrese as graves ocasionadas recentemente en Asia Oriental, as Débedas Exteriores ao Terceiro Mundo ou as fluctuaciones de tipos de cambio, variables, flotantes, etc.). Desaparecerán os tipos de cambio entre once moedas europeas, pero o que é un problema real, divísaa e a inestabilidade dos mercados financeiros, non se vulnerará en absoluto. En consecuencia, as posibles fluctuaciones do valor do euro, sobre todo co dólar estadounidense e o yena xaponés, son ilimitadas á espera daquela xigantesca onda de especulación ou inundación… A pervivencia desta ameaza pon de manifesto as carencias da Ciencia Económica actual.

No que respecta á Política Económica, os poderes políticos europeos están a aplicar o neoliberalismo xunto co euro. É dicir, paira todas as actividades económicas, o criterio que se impulsa desde o poder político é o da lei de mercado. Os (neo)libreganistas pensan que a orientación económica da sociedade debería estar determinada polo xogo económico da demanda e a oferta 'libre'. e XIX. como algúns pensadores de séculos (Hume, Smith, etc.). Una intervención invisible establece automaticamente a harmonía no mercado, salvo no caso de que o Estado ou algunha outra man visible similar participen. Esquéceche, por tanto, da visión dos antigos keynesianos, onde se subliñaba a necesidade de redistribución das rendas. Segundo eles, os erros dos mercados deberían ser corrixidos polo Estado en beneficio de todos, de toda a sociedade. De aí o Estado de Benestar, que agora se está desfacendo.

O euro e a RM non son obxectivos finais nas axendas dos gobernos. Din que o crecemento económico e a abundancia de postos de traballo son os resultados que queren conseguir. Como facelo? Liberdade dando aos 'feiticeiros'. As expectativas económicas que xerarían os libre quefaceres materializaríanse na compravenda de bens, servizos e activos financeiros, determinando o equilibrio económico xeneral. Moitos demostran que o equilibrio nunha economía composta polos chamados 'feitizos libres' sempre é un modelo matemático bastante complicado, suavemente randado. Con todo, desgraciadamente, cando teñen en conta o diñeiro bancario ou os efectos da contaminación ou os monopolios empresariais, estes modelos non son capaces de establecer un equilibrio único e estable.

Desgraciadamente, paira moitos economistas, o desemprego débese unicamente aos excesos salariais. É a expresión económica que se esconde tras o euro e a EMB. "Se non fosen os sindicatos e o Estado de Benestar (pensións, salarios paira desempregados, impostos,…)", argumentan, "poderían baixarse os salarios, porque o paro é una sinal de exceso de man de obra que fai que a man invisible chegase a un equilibrio onde o paro voluntario non sería". Talvez, se se producise una diminución salarial suficiente, entre o que actualmente figura na lista do INEM e do ANPE, sairía do mercado paira acabar co problema do desemprego.

Os quince pobos que conforman un mercado único, baixo a mesma filosofía, extinguiron as 'barreiras de mercado' nacionais mediante a Acta Única (período de transición 1987-1992). O euro utilizarase como moeda única paira desenvolver e facilitar as liberdades económicas. Os bens, servizos e activos financeiros xa poden moverse libremente dentro da UE, polo que o axuste económico restante corresponde ao mercado de traballo e ao Estado de Benestar. Na medida que as Políticas Monetarias Nacionais vaian desaparecendo, as capacidades económicas de cada Goberno (macro, na orientación económica da sociedade e micro, no que se refire a ingresos e gastos dos recursos financeiros do Estado de Benestar) serán menores. Ademais, o límite que o “Pacto de Estabilidade e Crecemento” impón ao déficit públicos é moi reducido, o 3% do Produto Interior Bruto.

Escóitase que non se pode vivir fose do euro, como argumento indirecto ou… Tres dos catro países que non participaron na EMB foron excluídos (Gran Bretaña, Dinamarca e Suecia). Creo que todo isto quere dicir que se pode vivir fose do euro. A política económica e os criterios macroeconómicos que se esixen a estes países, e a Grecia, son similares aos que se esixen aos demais. Entón, o principal problema é cumprir cos criterios liberais e non estar no euro ou non.

Por último, no equilibrio económico que xera a 'man invisible', está por ver se se vai a determinar una distribución máis xusta do patrimonio. Ao longo da historia, tanto na Revolución Industrial como na actual crise, a diferenza foi o principal resultado, aínda que a maioría dos modelos matemáticos confirman o contrario. Sen intervención estatal, o libre xogo económico entre intereses privados non achega benestar á maior parte da poboación, sen esquecer a catástrofe ecolóxica e outras inxustizas similares.

Riscos asumidos no camiño da OMR

• Cuestión de credibilidade: a opinión dos investidores internacionais sobre o euro é decisiva paira o futuro da nova moeda. Por iso, o debate diplomático xurdido ao redor da presidencia do Banco Central Europeo foi cualificado como 'prexudicial' polos expertos. Por que? Porque se está cuestionando a independencia do Lehendakari respecto da política. E é que, paira os mercados financeiros, a influencia desta dependencia política vai en contra da dureza dunha moeda. O que se pode pensar no discurso é que as persoas políticas sempre queren gastar máis diñeiro público, non teñen ningún medo ao déficit público nin á débeda pública. Pola contra, as verdadeiras banqueiras (con poucas mulleres) son xestoras moi fiables, non son nada amables os desequilibrios negativos nas contas (alégranse cando os seus ingresos son maiores que as erecciones, pero hai que ter en conta que ante os seus rendementos netos hai un déficit de alguén).
• Como as relacións entre a Política Monetaria Única e os Orzamentos Públicos nacionais van ser novas, non sabemos que vai pasar entre eles. Na medida en que as estruturas económicas nacionais seguen sendo diferentes, a converxencia interna do euro ou as políticas conxuntas poden ter consecuencias moi graves.
  Aquí tamén hai que mencionar a asimetría. Que pasaría coas exportacións do País Vasco, por exemplo, si, como consecuencia dos ingresos de capital no mercado de Frankfurt, nalgunhas semanas do dólar e do yena, o euro aumentase entre un 30 e un 50%? Os
  expertos recoñecen que os tipos de interese das Débedas Públicas nacionais serán diferentes, en que medida?
• A curto prazo o desemprego manterase en Europa, á vez que se intensificarán as políticas paira limitar os incrementos salariais. Como consecuencia diso, as zonas de miseria urbana e a cantidade de problemas e necesidades sociais asociadas ás mesmas non se verán mermadas (están a multiplicarse as loitas económicas rueiras por Europa, así como as actividades gratuítas paira as pobres 'sopas populares', 'restos do coeur').
• A creación da moeda única tamén expón problemas técnicos:

1. As redes informáticas de telecomunicacións necesarias paira tramitar os Grandes Pagos (TARGET, SWIFT,…) son un gran reto técnico. Dado que os intermediarios financeiros actúan nos mercados financeiros actuais as 24 horas do día de forma continuada, calquera avaría ou fallo informático pode repercutir enormemente no funcionamento dos mercados.
2. Os sistemas bancarios nacionais deberán xestionar o pago das dúas moedas legais durante tres anos. No mellor non soportan o risco dos tipos de cambio, pero tampouco se pode esquecer a incerteza, o nerviosismo, que se cingue a unha situación nova.
3. Por parte dos consumidores debemos afacernos aos novos números de prezos. Que sexa caro e barato non podemos recoñecelo en euros, polo menos da mesma maneira automática que facemos nas nosas moedas nacionais. Os prezos virán en dúas moedas en billetes de prezo dos produtos á venda a partir de 1999. Creo que as novas sobremesas, moedas e papeis monetarios, que se emitirán en 2002, van ser 'raros' desde o principio, pero pronto os coñeceremos (á parte dalgúns casos limitados). Ademais, se os bancos manteñen a estratexia dos últimos anos, reducirase proporcionalmente o uso de moedas e billetes e ampliaranse os cartóns electrónicos.