Errealitatearen poesia

John Keats poeta erromantikoa izan zen pasadizo haren protagonista, eta brindis hura proposatu zuen pertsona, 1817an, zenbait poeta, idazle eta margolari ingeles bildu zituen afari batean. Charles Lamb, William Wordsworth, Benjamin Haydon eta Keats bera izan ziren han, eta aurreko paragrafoko hitz horiekin gogoratu zuen afari gogoangarria Haydon-ek, urte asko geroago  Wordsworth-i idatzitako gutunean.

1820an argitaratutako “Lamia” poeman ere idatzi zuen Keats-ek Newtonen atrebentziaz: “Ez al du lilura guztiak alde egiten filosofia hotzak ukitze hutsarekin?” esaten du, eta “ortzadarra desegitea” leporatzen dio gero filosofia hotz horri. Poema horrek “Ortzadarra deseginez” (Unweaving the rainbow) liburua idazteko abiapuntua eman zion Richard Dawkins biologo eboluzionista eta idazleari, eta nik egin dezakedan baino askoz hobeto uzten ditu bertan argudiorik gabe Keats-ena bezalako salaketak. 

Zientziaren poesiari eta lilurari buruz ari da Dawkins, haren esanean, zientziak ez baitu suntsitzen inongo poesiarik; alderantziz, poesia deskubritzen du naturaren ereduetan. Zientzia errealitatearen poesia da Dawkins-entzat, eta nik bat egiten dut ikuspegi horrekin. Ez baitut ulertzen zer duen ez-liluragarritik jakiteak ur-tantetan gertatzen den uhinen errefrakzio eta islapen-joko zehatz baten ondorioz deskonposatu egiten dela argi zuria, eta ortzadarra ikusten dugula guk zeruan, edo ur-jauzietan, edo olatuetan. Ez al du, bada, are distiratsuago bihurtzen? Bizia bera ez al da miragarriago agertzen jakinda elkarri eragiten ari zaizkion milioika molekula, prozesu eta —gu bezalako izaki zelulaniztunen kasuan—zelulen jardueraren emaitza dela?

 Nik ez dut zalantzarik baietz, baina Keats-en poemari buruzko kontu hau hona ekarri badut, ez da inoren kontra aritzeko, baizik eta iruditzen zaidalako ondo jasotzen duela kultura zientifikoaz hitz egiten dugunean azaltzea gustatuko litzaidakeenaren muina. Izan ere, ez da bakarrik ezagutza-bilduma bat; jakina, izan bada ezagutza-bilduma bat, eta kultura zientifikoaren ezinbesteko osagaia da jakintza hori. Baina ez da hanka bakarra. Inguratzen gaituen munduari begiratzeko modu jakin bat, dakiguna eta ez dakiguna aztertzeko era jakin bat, jarrera jakin bat —eta, azpimarratuko dut, ez edozein— zalantza egiteko, galdegiteko, kritiko izateko eta eszeptiko izateko.... Horiek ere kultura zientifikoaren muina dira, bigarren hanka. Are gehiago, kultura zientifiko egiazko eta sendo batek bereizezinak behar lituzke bi hanka horiek.

 Eta hirugarren hanka da, edo, seguru asko, beste guztia bustitzen duen saltsa, Dawkinsek poesia deitzen dion hori. Hau da, unibertsoaz, munduaz, eta geure buruaz galdegin, eta zientziak eman dizkigun erantzunen argitara garen bezain liluragarri agertzea eta hautematea. Jakintzarekin tematzen gara maiz, baina gure kultura zientifikoak osagai guztietatik behar du asko, eta falta du asko, eta saltsaz, poesiaz, ez dabil aise. Keats-en jarrera ez zen hil XIX. mendeko poeta erromantikoekin batera, baina, zorionez, baditugu zientziaren poeta trebeak, Feynmman, Sagan, Dawkins... Eta berehala hasiko diren udako egun lasaiago hauek abagune ezin hobea dira maisuengana hurbiltzeko, eta haien kontakizunen bidez errealitatearen poesiarekin betiko liluratzeko.

Berria egunkarian argitaratua